Đoko Jovanić
Đoko Jovanić (Suvaja, kod Donjeg Lapca, 9. oktobar 1917 — Beograd, 29. maj 2000) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije.
| đoko jovanić | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Đoko Jovanić | |||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||
| Datum rođenja | 9. oktobar 1917. | ||||||||||||
| Mesto rođenja | Suvaja, kod Donjeg Lapca, Austrougarska | ||||||||||||
| Datum smrti | 29. maj 2000. (82 god.) | ||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, Srbija, SR Jugoslavija | ||||||||||||
| Profesija | vojno lice | ||||||||||||
| Delovanje | |||||||||||||
| Član KPJ od | 1936. | ||||||||||||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||||||||||||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1941 — 1977. | ||||||||||||
| Čin | general-pukovnik | ||||||||||||
| U toku NOB | komandant Šeste ličke proleterske divizije | ||||||||||||
| Heroj | |||||||||||||
| Narodni heroj od | 20. decembra 1951. | ||||||||||||
| Odlikovanja |
| ||||||||||||
Biografija uredi
Rođen je 9. oktobra 1917. godine u selu Suvaji, kod Donjeg Lapca, u Lici, od oca Milana i majke Soke Jovanić, rođene Ćopić. Jovanićev otac Milan je, kao mladić, otišao na rad u Ameriku, iz koje se vratio kao težak invalid. Imao je sestru Dragu, koja je mlada umrla od tuberkuloze i brata Dragana, koji je poginuo u borbama u Lici tokom rata.[1] Godine 1922. njegova porodica se preselila iz Like u selo Žednik, kod Subotice. Posle osnovne škole koju je završio u Žedniku, pohađao je četiri razreda gimnazije u Subotici.
Peti i šesti razred gimnazije, završio je u Bijeljini od 1933. do 1935. godine. Za vreme školovanja u Bijeljini stekao je osnovne pojmove o marksizmu i povezao se sa komunističkim pokretom, koji je imao duboke korene u Bijeljinskoj gimnaziji. Sedmi razred gimnazije pohađao je u Subotici. U Žedniku se odmah povezao sa komunističkim pokretom i uključio u rad sa omladinom na selu i u gimnaziji. U članstvo Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) primljen je 1935, a u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) 1936. godine.
Kada su nastala velika hapšenja komunista u celoj zemlji, krajem 1935. i početkom 1936. godine, bio je provaljen i Đoko Jovanić, jer je održavao veze i dopisivao se sa poznanicima iz Bijeljinske gimnazije. Februara 1936. godine uhapšen je i osuđen na devet meseci zatvora. Istovremeno je bio kažnjen isključenjem iz svih škola. Posle izdržanog devetomesečnog zatvora, poslat je na odsluženje vojnog roka u Niš.
Posle završetka vojske, juna 1939. godine, ponovo je na partijskom i društveno-političkom radu u Žedniku. Učestvovao je u osnivanju aktiva SKOJ-a u selu, oktobra 1939. godine, a nešto kasnije, kada je usled naglog priliva članova, obrazovan Mesni komitet SKOJ-a, bio je njegov sekretar. Sa preko 90 članova to je bila jedna od najmasovnijih seoskih organizacija SKOJ-a u Jugoslaviji.
Krajem 1940. godine na Okružnoj konferenciji SKOJ-a Đoko je izabran u Biro Okružnog komiteta SKOJ-a za severnu Bačku, čije je središte bilo u Žedniku. U to isto vreme bio je predviđen za člana PK SKOJ-a za Vojvodinu, ali je taj plan omelo njegovo novo hapšenje, 9. januara 1941. godine. U zatvoru je bio do početka Aprilskog rata.
Narodnooslobodilačka borba uredi
Posle okupacije Jugoslavije, u drugoj polovini maja 1941, sa porodicom se seli u svoj rodni kraj u Lici.[2] U Srbu se odmah povezao sa komunistima, koji su tu dospevali iz pojedinih krajeva zemlje, pri čemu se posebno oslanjao na komuniste povratnike iz Žednika i ostalih mesta Vojvodine. Preko njih, a posebno preko braće Pere i Milutina Morače, narodnog heroja, je uspostavio vezu sa partijskim rukovodstvom u Drvaru. Sa njima se dogovarao i o zajedničkim pripremama ustanka. Na Đokinu inicijativu još početkom juna 1941. godine, u Srbu je osnovan Revolucionarni odbor, koji je preuzeo zadatak da organizuje i pripremi narod za borbu. Neposredno pred početak narodnog ustanka stvaraju se gerilski odredi, osam u srpskoj i dva u zrmanjskoj opštini, sa oko 400 boraca.
Kao glavni organizator i komandant Štaba gerilskih odreda Đoko Jovanić je neposredno rukovodio ustaničkim snagama na dan 27. jula 1941. godine (Ovaj datum se smatra početkom oružanog ustanka naroda Bosne i Hercegovine). Već u toku prva dva dana ustanka odredi su oslobodili Srb i sva sela u opštini, započeli borbe sa neprijateljem oko Otrića i u blizini Gračaca i obezbedili prilaze od Donjeg Lapca i Knina. Nešto kasnije Đoko je postao politički komesar II bataljona „Slobode“, koji je delovao na području srpske i donjelapačke opštine u okviru Drvarske ustaničke brigade. Od sredine septembra je komandant jurišnog odreda „Čapajev“, koji je bio jezgro za nešto kasnije formirani I partizanski bataljon, u Hrvatskoj, „Marko Orešković“, novembra 1941. godine.
Kao spretan organizator ustaničkih jedinica, Đoko Jovanić je već u prvim ustaničkim danima stekao veliku popularnost u narodu ovog kraja. Posebno je bio omiljen među borcima, kojima je imponovao svojom hrabrošću i time što je nastojao da sve svoje zahteve i stavove potkrepljuje ličnim primerom. Pročuo se raznim akcijama: na Čovki, zarobljavanjem i likvidacijom ustaško-domobranske motorizovane grupe, sa pukovnikom Mategićem na čelu, oktobra 1941; učešćem u likvidaciji ustaških zločinaca u Smiljanu i drugim mestima u zapadnoj Lici; u savlađivanju ustaške straže na mostu u Lešću, decembra 1941; u borbama sa italijanskim okupatorom na Šijanovom Klancu; u borbama oko Korenice i za oslobođenje Donjeg Lapca, 27. februara 1942. godine, kada je ranjen.
Aprila 1942. godine postaje komandant Trećeg partizanskog ličkog odreda, a od septembra iste godine je pomoćnik komandanta Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske. U tom svojstvu je bio i komandant drugog sektora u vreme IV neprijateljske ofanzive (januar–mart 1943). Od marta 1943. godine, pa do završetka rata, bio je komandant Šeste ličke proleterske divizije „Nikola Tesla“. Sa tom proslavljenom divizijom prošao je sve borbe od Like, Gacke doline i severne Dalmacije, preko Bosne, Crne Gore i Sandžaka, do Srbije. Učestvovao je u borbama za oslobođenje Beograda, zatim u borbama na Sremskom frontu i u njegovom proboju do operacija za oslobođenje Zagreba i završnih borbi za konačno oslobođenje Jugoslavije, maja 1945. godine.
Za Đoku Jovanića, kao komandanta, naročito su bile teške borbe u Drvaru i slamanje nemačkog desanta, kojim je Hitler hteo da uništi Vrhovni štab NOVJ i maršala Tita, 25. maja 1944. godine. Zatim stalne borbe sa elitnim nemačkim i drugim neprijateljskim jedinicama kroz Bosnu i Crnu Goru, posebno na Durmitoru (leto 1944), u zapadnoj Srbiji i oko Beograda (oktobra 1944), oko Šida i u Bosutskim šumama (januar–mart 1945), oko Vrbanje, presecanje odstupnice nemačke armije „E“, na reci Ilovi, oko Čazmine (april–maj 1945) i drugo. Kao komandant odlikovao se smislom za manevarsko ratovanje, smelim zamislima, inicijativom i velikom borbenošću.
Za uspešno komandovanje Šestom ličkom proleterskom divizijom primio je nekoliko pohvala od Vrhovnog komandanta maršala Tita. Od posebnog su značaja Jovanićevi zahtevi da se, posle borbi na Durmitoru, odvoji od Dvanaestog vojvođanskog korpusa i sa svojom divizijom krene u Srbiju što je Vrhovni komandant odobrio, zatim uspešne borbe protiv četnika Dragoljuba Mihailovića oko Užičke Požege i na Jelovoj gori.
Bio je član Inicijativnog odbora i prvog Izvršnog odbora ZAVNO Hrvatske, od njegovog osnivanja 13. juna 1943. godine.
Posleratni period uredi
Posle oslobođenja, nalazio se na raznim vojnim dužnostima u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Završio je Višu vojnu akademiju „Vorošilov“ u Moskvi. Bio je načelnik Vojno-istorijskog instituta (VII), urednik vojno-teoretskog organa JNA „Vojno delo“, načelnik Opštevojnog fakulteta na Vojnoj akademiji JNA, načelnik Treće, Druge i Prve uprave u Generalštabu JNA i zamenik Načelnika Generalštaba JNA. Od 1967. do 1974. godine bio je komandant Zagrebačke vojne oblasti. Od septembra 1974. do kraja 1977. godine, kada je penzionisan u činu general-pukovnika JNA, bio je podsekretar u Saveznom sekretarijatu za narodnu odbranu (SSNO).
Bio je više puta biran za člana najvišeg rukovodstva Organizacije SKJ u JNA. Na Desetom kongresu SKJ, 1974. godine, izabran je za člana Centralnog komiteta SKJ. Bio je komandant parade „Pobede“, održane 9. maja 1975. godine, u Beogradu, povodom 30-godišnjice oslobođenja Jugoslavije i pobede nad fašizmom.
Preminuo je 29. maja 2000. godine u Beogradu. Sahranjen je uz vojne počasti u Aleji narodnih heroja na Novom groblju u Beogradu.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden jugoslovenske zvezde s lentom, Orden ratne zastave, Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem i Orden za hrabrost. Odlikovan je i sovjetskim Ordenom Kutuzova drugog stepena. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.[3]
Reference uredi
- ^ „Generalova skaska Milan Šarac: Ispovest generala ĐOKE JOVANIĆA”. „NIN“. 28. 9. 2000.
- ^ „Đoko Jovanić (1948)”. www.voa.mod.gov.rs. Pristupljeno 2024-01-29.
- ^ „JOVANIĆ, Đoko - Hrvatski biografski leksikon”. hbl.lzmk.hr. Pristupljeno 2024-01-29.
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija (knjiga četvrta), Beograd 1972. godina
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
