Википедија

Ljig

насељено место

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Ljig (višeznačna odrednica).

Ljig je gradsko naselje u Srbiji i sedište istoimene opštine u Kolubarskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 3.090 stanovnika.[1] Ovde se nalaze Kuća sa prvom apotekom u Ljigu, Banja Ljig i Turistička organizacija Ljig.

Ljig
Crkva Svetog Jovana u Ljigu
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Upravni okrugKolubarski
OpštinaLjig
Stanovništvo
 — 2022.3.090
Geografske karakteristike
Koordinate44° 13′ 17″ S; 20° 14′ 15″ I / 44.221333° S; 20.2375° I / 44.221333; 20.2375
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina204 m
Ljig na karti Srbije
Ljig
Ljig
Ljig na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj14240
Pozivni broj014
Registarska oznakaVA

Geografija uredi

Ljig se nalazi u zapadnom delu Šumadije. Na oko 8 kilometara južno od Ljiga je planina Rajac a 27 kilometara jugoistočno planina Rudnik. Kroz Ljig protiče istoimena reka Ljig dužine 48,9 km, koja je ujedno i najveća pritoka reke Kolubare.

Istorija uredi

Praistorija uredi

Najranije prisustvo ljudi u bližoj okolini Ljiga, arheološki je potvrđeno od poslednjih vekova II milenijuma p. n. e. Praistorijski tumuli iz ovog perioda otkriveni su u Lalincima i Dićima, a jedna ostava grivni, datovanih u period 1200-1100. godine p. n. e. (po Rajnikeu) pronađena je u Jajčiću. Prema ovom nalazu, jedna grupa grivni u arheološkoj literaturi nazvana je Gučevo - Barajevo - Jajčić. Jedan tumul iz halštatskog perioda koji je datovan u period 6-4. veka p. n. e. iskopavan je u Cvetanovcu. Sam hidronim Ljig je prema istraživanjima dr Aleksandra Lome je predkeltskog, najverovatnije ilirskog porekla što ga čini jednim od najstarijih toponima u zapadnoj Srbiji.[2]

Srednji vek uredi

Prvi pomen toponima Ljig u pisanim izvorima (u obliku Lygh) kao srednjovekovne župe potiče iz jedne povelje ugarskog kralja Žigmunda od 10. marta 1392. godine gde mačvanski ban Nikola II Gorjanski, inače zet kneza Lazara Hrebeljanovića, razmenjuje teritorije zvane Detoševa zemlja sa ugarskim kraljem. Tu saznajemo da se župa Ljig nalazila u oblasti raške zemlje, našeg donjeg Banata i da je pripadala izvesnom vlastelinu Detošu.[3] Sledeći pomen župe Ljig (u obliku Ligh) nalazimo u ugovoru iz Tate, sklopljenom u maju 1426. godine između despota Stefana Lazarevića i ugarskog kralja Žigmunda kojim je predviđeno da naslednik despota Stefana bude Đurađ Branković, a da određene oblasti, među kojima i Detoševa zemlja, budu izuzete iz tog nasledstva i predate kralju Žigmundu.[4]

U blizini Ljiga nalaze se ostaci srednjovekovne crkve u Dićima čija se gradnja datuje u sam kraj 13. i početak 14. veka čiji je ktitor čelnik Vlgdrag. Oko crkve se nalazi blizu 300 stećaka u obliku ploča što ovaj lokalitet čini jednom od najvećih srednjovekovnih nekropola u Srbiji.[5] U Slavkovici se nalazi crkva Vavedenja Presvete Bogorodice građena krajem 13. veka. Zanimljiva je naknadno prizidana kapela na zapadnoj strani hrama sa dva masivna sarkofaga i jedan manji izrađen od više manjih ploča za koje je arheolog Dimitrije Madas tvrdio da pripadaju despotu Đurađu Brankoviću, njegovoj supruzi Jerini i sinu Lazaru.[6] U selu Ba, pored izvora reke Ljig nalazi se crkva Svetog Ilije građena početkom 15. veka oko koje se nalazi srednjovekovno groblje bez nadgrobnih belega, a malo ispod crkve nalazila se potkapina u kojoj se nalazila monaška kelija.[7]

Turski period uredi

Ljiški kraj pada pod tursku vlast 1458. godine kada jedan deo turske vojske na čelu sa Mahmud-pašom Anđelovićem prelazi iz doline Morave u dolinu Kolubare i osvaja ove oblasti. U turskim defterima iz 1476. spominje se selo Šutice (danas Šutci). U deftrerima iz 1525. godine spominju se ljiška sela Kozelj, Ivanovci, Štavica, Šutci, Poljana (danas Poljanice), Lipa (verovatno Liplje) i Ozdrpanci (danas Živkovci). Ova sela spominju se i u popisu iz 1528. godine, a 1559/60. i 1572. godine spominje se i selo Ba.[8]

Sredinom 17. veka, ljiškim krajem prolazi turski putopisac Evlija Čelebija, koji spominje reku Ljig, sela Liplje, Moravce, Pah (selo Ba), Kadinu Luku i Slavkovicu.

U ratu sa Austrijom 1716-1718. godine, Turska gubi oblast Srbije i tada dolazi do osnivanja Austrijske Kraljevine Srbije 1718. godine. Tada Austrijanci prave popis 1718-1719. godine gde se prvi put spominju ljiška sela: Paležnica, Bošnjanović, Babajić, Cvetanovac i Banjani (Donji Banjani).[9]

Moderno doba uredi

Moderno doba u ljiškom kraju počinje 1791. godine, povratkom Alekse Nenadovića iz frajkora u Valjevo kada se Ljiški srez čiji je prvi sreski kmet bio Vasilj Savić iz Veliševaca. U sastav ovog sreza ulazila su sela: Rakari, Jajčić, Latković, Todorin Do, Bošnjanović, Cvetanovci, Donji Lajkovac, Vračević, Babajić, Veliševci, Kadina Luka, Paležnica, Slavkovica, Ržanice (danas deo Slavkovice), Pepeljevac, Prnjavor (danas Bogovađa) i Dučić. Naspram Ljiškog sreza, s desne obale reke Ljig stajala je oblast Kačera u sklopu Rudničke nahije. U sklopu ove nahije nalazilo se selo Gukoš u čijem ataru će nastati buduća varoš Ljig. [10]

Uoči Prvog srpskog ustanka, Turci u strahu od ustanka organizuju seču knezova u Srbiji, a među prvim žrtvama ovog zločina je arhimandrit manastira u Moravcima - Hadži Đera koji je posečen u februaru 1804. godine.[11] U vreme ustanaka, iz ljiškog kraja istakli su se buljubaša Živko Sajić iz Kadine Luke i Živan Stojanović iz Živkovaca.

Nakon ustanaka, u ataru Gukoša postepeno se razvija zaseok Kuće na Ljigu. Na ovom mestu se najpre gradi drumska mehana kod mosta na Ljigu, a sa druge strane, u Babajiću se takođe gradi slična mehana. Do 1907. godine, u zaseoku Kuće na Ljigu nalazilo se malo naselje sa opštinskom sudnicom, mehanom, osnovnom školom, dva dućana, dve čarugdžije, tri terzije i nekoliko kuća. 1911. godine počinje izgradnja pruge uskog koloseka Lajkovac - Gornji Milanovac koja je prolazila kroz Babajić gde se nalazila zgrada železničke stanice, a 1. januara 1912. godine otvara se prva pošta.[12]

Prvi svetski rat uredi

Na teritoriji današnje varoši i duž reke Ljig, nalazila se linija fronta za vreme čuvene Kolubarske bitke. Sa leve strane reke Ljig nalazile su se austrougarske jedinice, dok su se sa desne strane nalazili delovi Prve armije Živojina Mišića i Treće armije Pavla Jurišića Šturma. U samom Ljigu se tokom Kolubarske bitke posebno se istakao pukovnik Živojin Bacić, komandant XIII puka II poziva Hajduk Veljko. Njegov zadatak bio je da brani položaje u Gukošu i drži odstupnicu povlačenju Prve i Treće armije. Teško ranjen, ostao je samo sa dva ordonansa. Odbivši da se preda brojčano nadmoćnijem protivniku, naredio je otvaranje vatre, ali ubrzo svi trojica bivaju usmrćeni. Ceneći ovaj gest, austrougarski general fon Aper naređuje da se pukovnik Bacić sahrani sa svim vojnim počastima. Živojin Bacić danas počiva u temeljima ljiške crkve Rođenja Svetog Jovana Preteče, a u Ljigu mu je podignut spomenik.[13] Spomenik koji je podiglo Udruženje „1300 kaplara”, posvećen ovoj bici, podignut je na planini Rajac.

Međuratni period uredi

Ljig je proglašen za varoš ukazom kralja Aleksandra I Karađorđevića 3. septembra 1920. godine. Od tada kreće ubrzan razvoj varoši. 1922. godine pušta se u rad pruga Lajkovac - Gornji Milanovac koja je prolazila s leve strane reke Ljig. Osnivaju se razne zadruge, radnje, akcionarska društva: Ljiška banka (1922), FK Gladijator (1922), Čitaonica (1927), Sokolsko društvo Ljig (1927), Zdravstvena zadruga (1928), apoteka (1928), humanitarno društvo Srpska majka (1932)... Glavni izvozni artikal Ljiga i ljiškog kraja u međuratnom periodu bila je šljiva koja je izvožena u Austriju, a među trgovcima koji su se najviše istakli u prodaji šljiva bili su braća Milorad - Mišur Kuburović i Milan Nedeljković.[14]

Deo Ljiga sa desne strane istoimene reke je administrativno pripadao srezu Kačerskom, okrugu Rudničkom, oblasti Šumadijskoj, a drugi deo sa leve strane reke srezu Kolubarskom, oblasti Valjevskoj. Od 1929. godine, desni deo varoši pripada Dunavskoj banovini, a levi deo Drinskoj banovini. Ukazom kralja Aleksandra od 15. jula 1925. godine, proglašava se opština varošice Ljiga.[15]

1930. godine počinje izgradnja ljiške crkve Rođenja Svetog Jovana Preteče koja je prvobitno zamišljena kao spomen-kosturnica u kojoj će biti pohranjeni zemni ostaci vojnika stradalih u vreme Kolubarske bitke. Od spomen-kosturnice se odustalo i ona je izgrađena u Lazarevcu u crkvi Svetog velikomučenika Dimitrija. Ipak, crkva u Ljigu je završena 1939. godine, a u njenim temeljima počiva pukovnik Živojin Bacić.[16]

Drugi svetski rat uredi

Ubrzo nakon nemačke okupacije, na prostoru Jugoslavije organizuju se pokreti otpora. U prvom redu to su JVuO i partizanski pokret. Među viđenijim članovima JVuO u Ljigu i okolini bili su poručnik Dragiša Ninković iz Dića, kapetan Miljan Jovanović iz Poljanica i narednik Milovan Nedeljković iz Moravaca. S druge strane, istaknuti članovi partizanskog pokreta bili su Luka Spasojević iz Babajića, učitelj Sava Kerković, Steva Marković Singer iz Šutaca i drugi. Okupaciju u Ljigu obeležio je događaj poznat kao Ljiška bitka koji se odvio 10. septembra 1941. godine kada je na ljiškom mostu došlo do sukoba Kolubarske čete Valjevskog NOP odreda i nemačkih snaga. Iako je ostavio dubok trag u svesti meštana, ovaj događaj je kasnije višestruko predimenzioniran i broj nemačkih žrtava višestruko povećavan. Epilog ovog događaja bilo je više mrtvih i ranjenih sa obe strane i bombardovanje Ljiga. Ovom događaju posvećen je Spomenik ljiškoj borbi, čuveni ljiški Bombaš.[17]

Jedan od najvažnijih događaja u čitavoj okolini Ljiga tokom Drugog svetskog rata bio je Svetosavski kongres u selu Ba koji je održan 25-27. januara 1944. godine na kom je političko rukovodstvo Ravnogorskog pokreta u prisustvu svih relevatnih političkih snaga u Jugoslaviji donelo svoju platformu uređenja posleratne Jugoslavije koja nije realizovana usled poraza JVuO u građanskom ratu.[18]

Do leta 1944. godine, ravnogorske snage su kontrolisale najveći deo Kačerskog sreza, ali ih tokom septembra 1944. godine iz ovih krajeva potiskuju delovi 1. proleterskog korpusa NOVJ koji u Ljig ulazi 12. septembra 1944. godine čime su okončana ratna dejstva u ljiškom kraju, ali ne i građanski rat koji je sledio u narednim godinama.[17]

Posleratni period uredi

Odmah nakon rata, formira se Skupština opštine Ljig 24. oktobra 1944. godine kao Narodnooslobodilački odbor varošice Ljiga. 1947. formira se Ljiški srez na delovima Kačerskog i Kolubarskog sreza i obuhvata 36 sela. Ljiški srez se ukida 1. juna 1955. godine kada se pripaja Lazarevačkom srezu, a kasnije čitava oblast potpada pod Valjevski srez. Današnja Skupština opštine Ljig formira 1963. godine, a 2. jula 1964. godine konstituišu se mesne zajednice u okviru opštine.[19]

Ljig je bio sedište dva trgovinska preduzeća i to 7. juli i Poljoproizvod. Razvija se i industrija: 1953. otvara se livnica Prva sedmoletka, 1958. kamenorezačko preduzeće Peščar, 1960. automatski mlin, 1962. zanatski pogon Pobeda (od 1970. tekstilna industrija). Jedan od glavinh motora razvoja Ljiga, bila je izgradnja Ibarske magistrale (1965) koja presudno utiče na ubrzan razvoj i urbanizaciju Ljiga. Otvaranjem motela i hotela sa termalnom vodom uz Ibarsku magistralu, Ljig postaje i turistički centar.[20]

Devedesetih godina počinje krah ljiške privrede i postepeno opadanje varoši Ljig. Ratni vihor na području Jugoslavije nije zaobišao ni Ljig. U Bici na Košarama, 5. maja 1999. godine gine Darko Milošević u 21. godini života. Pomen na ovog heroja sa Košara održava svake godine na dan njegove pogibije u parku preko puta porodične kuće Miloševića gde mu je podignut spomenik.

Demografija uredi

U naselju Ljig živi 2316 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,2 godina (36,8 kod muškaraca i 39,5 kod žena). U naselju ima 1018 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Demografija[21]
Godina Stanovnika
1948. 964
1953. 1.194
1961. 1.416
1971. 1.954
1981. 2.632
1991. 2.754 2.694
2002. 2.979 3.080
2011. 3.226
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[22]
Srbi
  
 2.912 97,75%
Crnogorci
  
 14 0,46%
Romi
  
 6 0,20%
Goranci
  
 6 0,20%
Jugosloveni
  
 5 0,16%
Makedonci
  
 3 0,10%
Hrvati
  
 2 0,06%
Slovenci
  
 2 0,06%
Muslimani
  
 2 0,06%
Mađari
  
 1 0,03%
nepoznato
  
 19 0,63%


Stanovništvo prema polu i starosti[23]
m
ž
? 2
  
  
 8
80+ 15
  
  
 21
75—79 40
  
  
 51
70—74 60
  
  
 81
65—69 64
  
  
 94
60—64 64
  
  
 89
55—59 69
  
  
 65
50—54 94
  
  
 124
45—49 120
  
  
 137
40—44 106
  
  
 112
35—39 103
  
  
 112
30—34 97
  
  
 107
25—29 99
  
  
 99
20—24 100
  
  
 99
15—19 80
  
  
 99
10—14 111
  
  
 108
5—9 106
  
  
 93
0—4 81
  
  
 69
Prosek : 36,8 39,5
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 396 425 497 731 920 938 1.018
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 201 243 205 231 92 37 4 2 3 0 2,93
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 1.113 290 755 34 30 4
Ženski 1.298 220 771 222 72 13
UKUPNO 2.411 510 1.526 256 102 17
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 581 13 0 46 104
Ženski 478 10 0 21 58
UKUPNO 1.059 23 0 67 162
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 24 41 71 15 77
Ženski 8 1 74 19 18
UKUPNO 32 42 145 34 95
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 26 55 24 11
Ženski 8 51 50 46 57
UKUPNO 8 77 105 70 68
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 11 0 0 63
Ženski 11 0 0 46
UKUPNO 22 0 0 109

Galerija uredi

  •  
    Ulaz u Ljig
  •  
    Zgrada opštine Ljig
  •  
    Crkva Svetog Jovana
  •  
    Dečja biblioteka
  •  
    Potok Godevac
  •  
    Kosidba, Rajac
  •  
    Spomenici narodnim herojima
  •  
    Spomenik ljiškoj borbi
  •  
    Spomenik Živojinu Baciću
  •  
    Spomenik žrtvama fašizma

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 9. 7. 2023. 
  2. ^ Đukić, Aleksandar (2020). Najraniji žitelji ljiške oblasti, Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 11—12. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  3. ^ Isailović, Marija (1989). Valjevo i okolne oblasti u srednjem veku. Valjevo. str. 96. ISBN 86-7173-031-X. 
  4. ^ Gošnjić, Vlada (2019). Oltar svetog Georgija pri reci Ljigu. Dučić. str. 44—45. ISBN 978-86-901620-0-0. 
  5. ^ Jež, Željko (2000—2001). Nekropola Dići, Prilog proučavanju srednjovekovnih nadgrovbnih spomenika, u: Saopštenja XXXII - XXXIII. Beograd. str. 138—140. 
  6. ^ Madas, Dimitrije (1984). Slavkovica. Kragujevac. str. 11—19, 111—118. 
  7. ^ Jež, Željko (1999). Crkva Svetog Ilije u selu Ba, u: Kolubara: veliki narodni kalendar za prostu 1999. godinu. Valjevo. str. 229—234. 
  8. ^ Petrović, Slavica (2020). Turski period, u: Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 22—24. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  9. ^ Petrović, Slavica (2020). Turski period, u: Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 24—26. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  10. ^ Maksimović, Nemanja (2020). Od Ljiške knežine do Kuća na Ljigu, u: Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 27. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  11. ^ Saračević, Dragan (1984). Hadži Đera i manastir Moravci. Moravci. str. 18. 
  12. ^ Maksimović, Nemanja (2020). Od Ljiške knežine do Kuća na Ljigu, u: Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 30—33. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  13. ^ Lukić, Aleksandar (2020). Prvi svetski rat, u: Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 35—38. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  14. ^ Marjanović, Dragoslav Cile (2007). Ljig fotomonografija. Beograd. str. 28—70. 
  15. ^ Lukić, Aleksandar (2020). Proglašenje varoši i međuratni polet, u Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 39—42. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  16. ^ Milovanović, Sava (2020). Kratak istorijat crkve Rođenja Svetog Jovana Preteče u Ljigu, u Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 63—68. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  17. ^ a b Dević, Nemanja (2020). Ljig u Drugom svetskom ratu 1941-1945. godine. Ljig. str. 46—47. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  18. ^ Nikolić, Kosta (2014). Istorija ravnogorskog pokreta 1. Beograd. str. 248—252. 
  19. ^ Vodič Međuopštinskog istorijskog arhiva Valjevo. Valjevo. 2004. str. 87.  |first1= zahteva |last1= u Authors list (pomoć)
  20. ^ Živojinović, Zorana (2020). Ljig u socijalističkoj Jugoslaviji, u: Tri jubileja u Ljigu. Ljig. str. 50—52. ISBN 978-86-902784-0-4. 
  21. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  22. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  23. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Љиг&oldid=27069033”