Druga dalmatinska proleterska udarna brigada

Druga dalmatinska proleterska narodno-oslobodilačka udarna brigada je formirana 3. oktobra 1942. u selu Uništa, kod Bosanskog Grahova. Odluku o njenom formiranju doneo je Štab Četvrte operativne zone Hrvatske, u dogovoru sa Vrhovnim štabom NOP i DVJ, septembra 1942. godine. U satav brigade ušla su četiri dalmatinska partizanska bataljona - Bataljon „Branko Vladušić“, Dinarski bataljon „Jerko Ivančić“, Vaganjski bataljon „Nikola Vrančić“ i Primorski bataljon „Branko Vladušić“. Na dan formiranja brigada je imala 836 boraca, a u januaru 1945. godine 2.363 borca.

Druga dalmatinska proleterska udarna brigada
Jugoslovenska partizanska zastava
Osnivanje	3. oktobar 1942 — kraj rata Mesto formiranja: Uništa, kod Bosanskog Grahova
Formacija	četiri bataljona
Jačina	836 boraca
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Angažovanje	Borbe za Livno (1942) Bitka na Neretvi (1943) Bitka na Sutjesci (1943) Mostarska operacija (1945) Tršćanska operacija (1945)
Odlikovanja
Komandanti
Komandant	Ljubo Vučković
Politički komesar	Ante Jurlin Marko

Odlukom Vrhovnog štaba određen je komandni sastav brigade - za komandanta je postavljen Ljubo Vučković, narodni heroj, za političkog komesara Ante Jurlin Marko, za zamenika komandanta Jovo Martić, za zamenika političkog komesara Jovo Kapičić, narodni heroj, za operativnog oficira Ljubo Turta, za šefa saniteta dr Tomislav Kronja i za intendenta brigade Nikola Ćaće.

Od osnivanja do 1. novembra 1942. godine brigada je bila potčinjena Štabu Četvrte operativne zone Hrvatske. U sastavu Druge proleterske divizije, nalazila se od 1. novembra 1942. do 23. februara 1944. godine, a potom u sastavu Primorske operativne grupe Drugog usarnog korpusa, do 5. januara 1945. godine i Devete divizije Osmog dalamtinskog korpusa, do kraja rata.

U brigadi se borilo 5.548 boraca, od kojih je 209 bilo stranih državljana (188 Italijana). Od toga je poginulo 1.829 boraca. Njenih 23 boraca je proglašeno za narodne heroje Jugoslavije.

Ukazom Vrhovnog komandanta NOV i POJ maršala Josipa Broza Tita 12. jula 1944. godine je proglašena je „proleterskom“.

Za zasluge u toku Narodnooslobodilačke borbe, odlikovana je Ordenom narodnog oslobođenja 29. jula 1944, Ordenom narodnog heroja 3. jula 1958, Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem 22. decembra 1961. i Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvezdom 27. aprila 1978. godine.

Ratni put Druge dalmatinske brigade

Druga dalmatinska brigada u Dubrovniku, krajem 1944.

Prikaz borbi na Gornjim i Donjim Barama, juna 1943. u Spomen-domu bitke na Sutjesci u Dolini heroja

Druga dalmatinska brigada učestvovala je u napadima Druge proleterske divizije na Bosansko Grahovo oktobra 1942, Livno i Tomislavgrad decembra 1942. i Imotski februara 1943., a zatim u bici na Neretvi i Sutjesci. Upamćeno je njeno uspešno forsiranje Neretve 6./7. marta 1943. Pohvaljena je ukazom Vrhovnog štaba NOVJ za forsiranje Drine 9. aprila 1943. U bici na Sutjesci odigrala je ključnu ulogu u kritičnom trenutku svojom fanatičnom odbranom položaja na Barama. Od svih 16 brigada NOVJ koje su učestvovale u bici na Sutjesci Druga dalmatinska brigada imala je najveće gubitke - tokom jednomesečne operacije poginula su 833 borca ove brigade.

Učestvovala je u borbama za Kolašin oktobra 1943, a zatim u borbama protiv 21. armijskog korpusa i četnika u Crnoj Gori i Hercegovini u sastavu Primorske operativne grupe.

Druga dalmatinska brigada oslobodila je sa jedinicama 29. hercegovačke divizije oslobodila je Dubrovnik 18. oktobra 1944. U Mostarskoj operaciji oslobađa Široki Brijeg i Mostar. Zatim u operacijama 4. armije učestvuje u oslobođenju Karlobaga, Raba, Cresa, Lošinja i Istre. Borbeni put završava učešćem u oslobođenju Trsta i Rijeke.

Komandni sastav brigade

Ljubo Vučković, prvi komandant brigade

• Komandanti brigade:
  • Ljubo Vučković — od formiranja brigade do 10. juna 1943.
  • Savo Drljević — od 10. juna do 18. avgusta 1943.
  • Savo Burić — od septembra do decembra 1943.
  • Obrad Egić — od decembra 1943. do 31. decembra 1944.
  • Bruno Vuletić — od 31. decembra 1944. do aprila 1945.
  • Ivan Gaće — od aprila 1945. do kraja rata
• Politički komesari brigade:
  • Ante Jurlin — od formiranja brigade do 11. maja 1943. godine
  • Mate Ujević — od 11. maja 1943. do 26. juna 1944. godine
  • Ante Roje — vršilac dužnosti tokom leta 1943.
  • Zlatan Sažunić — od 26. juna 1944. do februara 1945.
  • Ante Jerkin — od februara do marta 1945.
  • Branko Milinković — od marta 1945. do kraja rata
• Načelnici Štaba brigade:
  • Ljubo Truta — od formiranja brigade do kraja 1942.
  • Stevo Perić — od februara do maja 1943.
  • Periša Grujić — od maja do juna 1943.
  • Radislav Jugović Bako — od juna do avgusta 1943.
  • Mirko Šćepanović — od avgusta do decembra 1943.
  • Đuro Četnik Jovanović — od aprila 1944. do decembra 1944.
  • Branko Mirković — od decembra 1944. do kraja rata
• Zamenici komandanta brigade:
  • Jovo Martić — od formiranja brigade do decembra 1942.
  • Ratko Sofijanić — od februara do 18. avgusta 1943.
  • Obrad Egić — od 18. avgusta do decembra 1943.
  • Bruno Vuletić — od februara do 31. decembra 1944.
  • Andrija Mijanić — od februara 1945. do kraja rata
• Zamenici političkog komesara brigade:
  • Jovo Kapičić — od formiranja brigade do septembra 1943.
  • Tihomir Janjić — od septembra 1943. do februara 1944.
  • Nikola Mihaljević — od februara do decembra 1944.
  • Nikola Sinbad — od februara do aprila 1945.
  • Stevo Bjedov — od aprila 1945. do kraja rata
• Referenti saniteta brigade:
  • Tomislav Kronja — od formiranja brigade do decembra 1943.
  • Mila Ćetković-Kapičić — od decembra 1943. do aprila 1943.
  • Čedomir Iličković — od aprila do novembra 1943.
  • Ratko Viličić — od novembra 1943. do februara 1944.
  • Vojislav Franović — od februara do aprila 1944.
  • Karmela Milošević — od aprila do novembra 1944.
  • Ivanka Vrtlar-Medić — od novembra 1944. do februara 1945.
  • Marija Bilić — od februara 1945. do kraja rata

Narodni heroji brigade

Orden narodnog heroja

Neki od boraca Druge dalmatinske brigade proglašeni za narodne heroje Jugoslavije:

• Niko Anđus, politički komesar Drugog bataljona
• Savo Burić, komandant brigade
• Miro Višić, zamenik političkog komesara Prvog bataljona
• Ljubo Vučković, prvi komandant brigade
• Savo Drljević, komandant brigade
• Branko Dude, komandant Drugog bataljona
• Jošo Durbaba, komandant bataljona
• Milinko Đurović, član Politodela brigade
• Obrad Egić, komandant brigade
• Boško Žunić, komandir čete u Drugom bataljonu
• Radisav Jugović, načelnik Štaba brigade
• Jovo Kapičić, zamenik političkog komesara brigade
• Vojo Kovačević, rukovodilac Politodela brigade
• Drago Marković, politički komesar čete
• Slobodan Macura Bondo, politički komesar Prvog bataljona
• Stevo G. Opačić, komandir Treće čete Prvog bataljona
• Stevo J. Opačić, zamenik komandira Druge čete Trećeg bataljona
• Srećko Reić, komandant bataljona
• Ante Roje, politički komesar brigade
• Ratko Sofijanić, zamenik komandanta brigade
• Ljubo Truta, operativni oficir brigade
• Mate Ujević, politički komesar brigade
• Milovan Čelebić, zamenik političkog komesara bataljona

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beograd 1971. godina
• Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975. 
• Druga dalmatinska proleterska brigada. Institut za historiju radničkog pokreta Dalmacije, Split 1982. godina Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. mart 2012)
• Druga dalmatinska proleterska brigada, sjećanja boraca. Koordinacioni odbor sekcija Druge dalmatinske NOU brigade, Split, 1989. godina
• Ljubo Vučković: Dalmatinski proletersi. „Narodna armija”, Beograd 1968. godina. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. avgust 2012)
• Druga dalmatinska brigada Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. april 2021) u Viktor Kučan: Borci Sutjeske (poimenični spisak po jedinicama sa osnovnim biografskim podacima) - Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1995. godina.

Spoljašnje veze

• Spisak boraca brigade Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. februar 2020)
• Crtice iz ratnog puta brigade