Zeka Buljubaša
Zeka Buljubaša (pravo ime Jovan Gligorijević (oko 1785. — Zasavica 1813) je jedan od najvećih junaka Prvog srpskog ustanka. Imao je čin kapetana (buljukbaše) i komandovao bećarima. Poginuo je 1813. godine u boju na Ravnju sa čitavom svojom četom kada su, nakon što im je nestalo municije, napali Osmanlije noževima.
Zeka Buljubaša | |
|---|---|
 Spomenik Zeki Buljubaši u Ravnju | |
| Puno ime | Jovan Gligorijević |
| Datum rođenja | 1785. |
| Mesto rođenja | Sjenica ili Nova Varoš, Današnja  Srbija |
| Datum smrti | 1813. |
| Mesto smrti | Boj na Ravnju, Današnja Srbija |
| Zanimanje | Vojnik, kapetan |
Mesto rođenja i poreklo uredi
U literaturi se mogu naći različiti podaci o njegovom mestu rođenja. Tako Jovan Milićević navodi da je rođen oko 1785. u Domanu kod Nevesinja[1]. Drugi izvori navode da je rođen u Sjenici ili Novoj Varoši u Starom Vlahu[2][3] takođe oko 1785. godine. Neki izvori navode da je bio iz Brodca.[4]
Odgajan je kod srpskih i turskih trgovaca, odakle je naučio jahanje konja, upotrebu oružja i turski jezik.[5] Školovao se u manastiru.[5] Roditelji su ga zvali Zeka zbog zelenih očiju.[5]
Zeka je došao u Smederevski sandžak zbog izbijanja Prvog srpskog ustanka.[6] Pre ustanka živio je u Višegradu.[5] Priča se da je napustio rodno selo nakon što se posvađao sa svojim bliskim prijateljem, Turčinom iz Nevesinja, nakon što mu je pričao o ubistvu Turčina koji je htio da siluje udovicu Srpkinju, svoju komšinicu; prijatelj je rekao Zeki da njegova islamska vera ne može da gleda preko ovoga i predložio je dvoboj oružjem; Zeka mu je pucao u rame i odmah otišao od kuće u Višegrad.[6] Tada još nije imao 20 godina.[6]
Učešće u Prvom srpskom ustanku uredi
Zeka je prvo služio u četi vojvode Stojana Čupića u Mačvi, a zatim je služio kao granična zaštita kod Drine (prema Bosanskom ejaletu).[6] Obično je bio raspoređen u Parašnici kod Crne Bare.[6]
Zeka je formirao četu od 50–200 ljudi, zvanu Goli sinovi („Goli sinovi“, izraz za ljude bez žena i dece)[6] ili Golaći. Iako su implicirali siromaštvo, vojnici su kasnije bili bogato obučeni i naoružani.[6] Zeka je sa svojom četom učestvovao i u velikim bitkama, poput Lešnice i Loznice, ali je posebno uspešno posmatrao turska kretanja i presretane trupe.[6] Nakon što je dobio čin buljubaše/kapetana postao je poznat u narodu kao „Zeka Buljubaša“.[5]
Njemu se pridružio odred južnosrbijanaca predvođenih Naumom Krnarom.[7] Godine 1813. borio se sa četom na Drini. Komandovao je četom dobrovoljaca, koji su ponekad bili odeveni u sukno, ali naoružani najlepšim oružjem. Godine 1813. komandovao je brigadom (800-1000 vojnika) u poslednjoj bici Prvog srpskog ustanka, Ravanjskoj bici. Kada je brigadi ponestalo municije, navalili su na Osmanlije sa noževima i svi su pobijeni, kod Zasavice.
Nasleđe uredi
Fudbalski klub u Ravnju nosi njegovo ime. Dušan Baranin je napisao dva romana o njegovom životu, Zeko Buljubaša (1954)[8] i Golaći (1966).[9] U romanu Hajduk Stanko Janka Veselinovića, Zeka Buljubaša je jedan od glavnih likova. Takođe, njegovi potomci su Savkići, nazvani po bratu Savku.[10]
Galerija uredi
-
Spomenik u Ravnju -
Šema šanca „Boja na Ravnju” -
Spomen-ploča -
Spomen-ploča -
Spomenik u centru sela Ravnje -
Grm Zeke Buljubaše
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Dr. Jovan Milićević, univ. prof. Beograd u Enciklopediji Jugoslavije JLZ Zagreb 1971. tom 8 str. 619.
- ^ Dojadio turski zulum
- ^ „Riznica Srpska- JOVAN GLIGORIJEVIĆ /ZEKA BULJUBAŠA/ (1785—1815)”. Arhivirano iz originala 28. 04. 2015. g. Pristupljeno 06. 03. 2013.
- ^ „Zvanična prezentacija Grada Bijeljine”. Arhivirano iz originala 25. 11. 2014. g. Pristupljeno 06. 03. 2013.
- ^ a b v g d Vojska (na jeziku: srpski). Vojnoizdavački i novinski centar.
- ^ a b v g d đ e ž Andra Gavrilović (1904). Crte iz istrorije oslobodenja Srbije: # (na jeziku: Croatian). University of Michigan. #.
- ^ "Vreme", Beograd 1930. godine
- ^ Baranin, Dušan (1954). Zeko Buljubaša (na jeziku: srpski). Prosveta.
- ^ Baranin, Dušan (1966). Golaći (na jeziku: srpski). Vuk Karadžić,.
- ^ Antonic, Milosh (2002). Pelagicevo u sadasnjosti i proslosti. str. 71