Nautička milja
Nautička milja (morska milja) je jedinica za dužinu, nastala kao sledbenica geografske milje.[2][3] Njena upotreba zajedno sa SI jedinicama je prihvaćena, ali ona sama nije SI-jedinica. Koristi se širom sveta za mornaričke i avijacijske potrebe. Upotreba joj je ustaljena u međunarodnim zakonima i sporazumima, posebno kada je reč o granicima teritorijalnih voda.
| Nautička milja | |
|---|---|
| Sistem | Ne-SI jedinca |
| Jedinica | Dužina |
| Simbol | M, NM[a], ili nmi |
| Jedinična pretvaranja | |
| 1 M, NM[a], ili nmi u ... | ... je jednak sa ... |
| metar | 1.852[1] |
| stopa | ≈6.076 |
| statusna milja | ≈1.151 |
| kabal | 10 |
Definicija uredi
Po međunarodnim standardima jedna nautička milja se definiše kao tačno 1.852 metra.
Oznaka uredi
Nema zvanične standardne oznake za nautičku milju. Zavisno od polja na koje se odnosi, obeležava se sa M, NM, nm i nmi. Treba napomenuti da oznaku nm ovde ne treba pomešati sa oznakom za nanometar, iako do ovoga dolazi retko jer su obe jedinice korišćene na međusobno različitim poljima i u uglavnom prepoznatljivim kontekstima. U različitim jezicima sreće se još simbola. Na primer sm od nemačkog Seemeile, mpk od finskog meripeninkulma i M od islandskog sjómíla. Svi ovi izrazi znače nautička milja.
Ne postoji jedinstven međunarodno usaglašen simbol, već je nekoliko simbola u upotrebi.[1]
- M se koristi kao skraćenica za nautičku milju od strane Međunarodne hidrografske organizacije.[4]
- NM koristi Međunarodna organizacija civilnog vazduhoplovstva..[5][6]
- nmi koriste Institut inženjera elektrotehnike i elektronike[7] i Ured za izdavaštvo vlade Sjedinjenih Država.[8]
- nm je nestandardna skraćenica koja se koristi u mnogim pomorskim aplikacijama i tekstovima, uključujući pilote američke vlade i uputstva za jedrenje.[9]
Istorija uredi
Reč milja potiče od latinske reči za hiljadu koraka: mille passus. Navigacija na moru se obavljala okom[10] do oko 1500. godine kada su razvijeni navigacioni instrumenti i kartografi su počeli da koriste koordinatni sistem sa paralelama geografske širine i meridijanima geografske dužine.
Do kraja 16. veka, Englezi su znali da je odnos udaljenosti na moru prema stepenima konstantan duž svakog velikog kruga kao što je ekvator ili bilo koji meridijan, pod pretpostavkom da je Zemlja sfera. Robert Hjuz je 1594. godine napisao da je rastojanje duž velikog kruga 60 milja po stepenu, odnosno jedna nautička milja po lučnoj minuti.[11] Edmund Ganter je 1623. napisao da je rastojanje duž velikog kruga bilo 20 liga po stepenu.[11] Dakle, Hjuz je eksplicitno koristio nautičke milje dok Gunter nije.
Pošto Zemlja nije savršena sfera, već je sferoid sa blago spljoštenim polovima, minut geografske širine nije konstantan, već oko 1.861 metar na polovima i 1.843 metra na ekvatoru.[12] Francuska i druge metričke zemlje navode da je u principu nautička milja lučna minuta meridijana na geografskoj širini od 45°, ali to je moderno opravdanje za svakodnevni proračun koji je razvijen vek ranije. Do sredine 19. veka, Francuska je definisala nautičku milju preko prvobitne definicije metra iz 1791. godine, desetomilionitni deo četvrtine meridijana.[13][14] Tako je 10,000,000 m/90 × 60 = 1,851.85 m ≈ 1,852 m postala metrička dužina za nautičku milju. Francuska je to učinila legalnim za francusku mornaricu 1906. godine, a mnoge metričke zemlje su glasale da to sankcionišu za međunarodnu upotrebu na Međunarodnoj hidrografskoj konferenciji 1929. godine.
Sjedinjene Države i Ujedinjeno Kraljevstvo su koristile prosečnu lučnu minutu, tačnije, minut luka velikog kruga sfere koji ima istu površinu kao Klarkov elipsoid iz 1866.[15] Otalni (jednako površinski) radijus Klarkovog elipsoida iz 1866. je 6.370.997,2 m (20.902.222 ft).[16] Dobijena lučna minuta je 1.853,2480 m (6.080,210 ft). Sjedinjene Države su izabrale pet značajnih cifara za svoju nautičku milju, 6.080,2 stopa, dok je Ujedinjeno Kraljevstvo odabralo četiri značajne cifre za svoju milju Admiraliteta, 6.080 stopa.
Godine 1929, međunarodna nautička milja je na Prvoj međunarodnoj vanrednoj hidrografskoj konferenciji u Monaku definisana kao tačno 1.852 metra.[1] Sjedinjene Države su usvojile međunarodnu nautičku milju tek 1954. godine.[17] Britanija ju je usvojila 1970. godine,[18] ali zakonske reference na zastarelu jedinicu sada su pretvorene u 1.853 metra.[19]
Slične definicija uredi
Metar je prvobitno definisan kao 1⁄10000000 dužine meridijanskog luka od severnog pola do ekvatora,[b] tako jedan kilometar udaljenosti odgovara jednom centigradu (takođe poznatom kao centezimalni lučni minut) geografske širine. Obim Zemlje je dakle otprilike 40.000 km. Ekvatorijalni obim je nešto duži od polarnog - merenje zasnovano na tome (40075,017 km/360 × 60 = 1.855,3 metara) poznato je kao geografska milja.
Poređenje sa ostalim jedinicama uredi
Jedna nautička milja iznosi:
- 1,852 metra (tačno)
- 1,150779 milja
- 2.025,372 jarda
- 6.076,1155 stopa
- 1 lučni minut meridijana na nultoj nadmorskoj visini
Napomene uredi
- ^ Alternative meanings of the abbreviation "nm" or "NM" are listed here.
- ^ No meridian was specified in either 1791, 1793, 1795 or 1799. For example, the Law of 18 Germinal an III (April 7, 1795) states: "Meter, the measure of length equal to the ten-millionth part of a terrestrial meridian contained between the north pole and the equator."[20]
Reference uredi
- ^ a b v Göbel, E.; Mills, I.M.; Wallard, Andrew, ur. (2006). The International System of Units (SI) (PDF) (na jeziku: engleski) (8th izd.). Paris: Bureau International des Poids et Mesures. str. 127. ISBN 92-822-2213-6. Pristupljeno 2017-06-20.
- ^ „mile | unit of measurement”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 2016-06-10.
- ^ „UNITED NATIONS CONVENTION ON THE LAW OF THE SEA”. www.un.org. Pristupljeno 2016-06-10.
- ^ Symboles, Abréviations et Termes utilisés sur les cartes marines [Symbols, Abbreviations and Terms used on Charts] (PDF) (na jeziku: francuski i engleski). 1D (INT1) (6th izd.). Service Hydrographique et Océanographique de la Marine (SHOM). 2016. Arhivirano iz originala (PDF) 2016-08-21. g. Pristupljeno 2018-01-04. also available as Symbols and Abbreviations used on ADMIRALTY Paper Charts. NP5011 (6th izd.). United Kingdom Hydrographic Office. 2016. section B, line 45. ISBN 978-0-70-774-1741.
- ^ „WS SIGMET Quick Reference Guide” (PDF). ICAO. ICAO. Pristupljeno 2016-06-09.
- ^ International Standards and Recommended Practices, Annex 5 to the Convention on International Civil Aviation, “Units of measurement to be Used in Air and Ground Operations”, ICAO, Fifth Edition, July 2010.
- ^ „APPENDIX A: SYMBOLS AND PREFIXES”. IEEE. Pristupljeno 2016-06-09.
- ^ „U.S. Government Printing Office Style Manual”. U.S. Government Printing Office. Pristupljeno 2016-06-10.
- ^ Dutton's Navigation and Piloting (14th izd.). Annapolis, MD: Naval Institute Press. 1985. ISBN 0-87021-157-9.
- ^ „Mile, Nautical and Statute – FREE Mile, Nautical and Statute information | Encyclopedia.com: Find Mile, Nautical and Statute research”. www.encyclopedia.com. Pristupljeno 2016-06-10.
- ^ a b Waters, David W. (1958). The Art of Navigation in England in Elizabethan and Early Stuart Times. str. 374.
- ^ McNish, Larry. „RASC Calgary Centre - Latitude and Longitude”. The Royal Astronomical Society of Canada. Pristupljeno 30. 8. 2019.
- ^ Bureau des Longitudes (1933). „Mesures employées sur les cartes marines”. Annuaire Pour l'An 1933: 392. „The nautical mile [mille marin] is in principle the length of the sexagesimal minute of a meridian at a latitude of 45°. ... If we assume that the metre is exactly the ten-millionth part of the terrestrial quarter meridian, it would be equal to 1,851.85 m.” – Translation by Wikipedia.
- ^ Bureau des Longitudes (1848). „Mesures itinéraires”. Annuaire Pour l'An 1848: 74.
- ^ Blazebrook, Richard (1922), A Dictionary of Physics, 1, Macmillan and Co,Limited, str. 587
- ^ Snyder, John P. (1987). Map Projections: A Working Manual. str. 16.
- ^ Astin, A.V.; Karo, H. Arnold (25. 6. 1959). „Refinement of values for the yard and the pound” (PDF). NOAA.gov. National Bureau of Standards. Arhivirano iz originala (PDF) 9. 3. 2013. g. Pristupljeno 2018-07-07.
- ^ „Nautical mile definition and meaning | Collins English Dictionary”. Collins Dictionary. Pristupljeno 1. 9. 2019.
- ^ „The Units of Measurement Regulations 1995”. www.legislation.gov.uk. Pristupljeno 2016-06-10.
- ^ Hallock, William; Wade, Herbert T. (1906), Outlines of the Evolution of Weights and Measures and the Metric System, New York The Macmillan company, str. 54
Literatura uredi
- Cardarelli, François (2003). Encyclopaedia of Scientific Units, Weights, and Measures: Their SI Equivalences and Origins
. Springer. ISBN 9781852336820. - Hinkelman, Edward G.; Sibylla Putzi (2005). Dictionary Of International Trade: Handbook Of The Global Trade Community. World Trade Press. str. 245. ISBN 9781885073723.
- Judson, Lewis Van Hagen (1960). Units of Weight and Measure (United States Customary and Metric): Definitions and Tables of Equivalents, Issue,233. U.S. Department of Commerce, National Bureau of Standards. str. 3–4. Pristupljeno 16. 10. 2012.
- „17th General Conference on Weights and Measures (1983), Resolution 1.”. Pristupljeno 2012-09-19.
- Rod Powers. „How Far is a 'Klick' in the Military?”. About.com. Arhivirano iz originala 17. 2. 2006. g. Pristupljeno 13. 4. 2010.
- Donald Fenna (26. 10. 2002). A dictionary of weights, measures, and units . Oxford University Press. str. 130–1. ISBN 978-0-19-860522-5. Pristupljeno 8. 1. 2012.
- Moritz, H. (mart 2000). „Geodetic Reference System 1980”. Journal of Geodesy. 74 (1): 128—133. Bibcode:2000JGeod..74..128.. S2CID 195290884. doi:10.1007/s001900050278.
- Battat, J. B. R.; Murphy, T. W.; Adelberger, E. G. (januar 2009). „The Apache Point Observatory Lunar Laser-ranging Operation (APOLLO): Two Years of Millimeter-Precision Measurements of the Earth-Moon Range”. Astronomical Society of the Pacific. 121 (875): 29—40. Bibcode:2009PASP..121...29B. JSTOR 10.1086/596748. doi:10.1086/596748
. - Geoff Brumfiel (14. 9. 2012). „The astronomical unit gets fixed: Earth–Sun distance changes from slippery equation to single number.”. Pristupljeno 14. 9. 2012.
- The IAU and astronomical units, International Astronomical Union, Pristupljeno 2008-07-05
- Quinn, T.J.; Leschiutta, S.; Tavella, P. (avgust 2000). Recent advances in metrology and fundamental constants. Amsterdam ; Washington, DC: IOS Press, 2001. Proceedings of the International School of Physics "Enrico Fermi". str. 142—143. ISBN 9781586031671.
- „Compton wavelength over 2 pi”. The NIST Reference on Constants, Units, and Uncertainty. NIST. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- „Planck length”. The NIST Reference on Constants, Units, and Uncertainty. NIST. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- Whitelaw, Ian (2007). A Measure of All Things: The Story of Man and Measurement. Macmillan. ISBN 9780312370268.
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Nautička milja na Vikimedijinoj ostavi
