Википедија

Nacionalni park Sutjeska

најстарији национални парк у Републици Српској и Босни и Херцеговини
Ukoliko ste tražili reku, pogledajte članak Sutjeska.
Za druge upotrebe, pogledajte Sutjeska (višeznačna odrednica).

Nacionalni park Sutjeska je najstariji nacionalni park u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini. Sutjeska je postala nacionalni park 1962. godine i prostire se na površini od 17.250 ha. Najbliži grad je Foča. Nalazi se na magistralnom putnom pravcu Beograd–Višegrad–Foča–Tjentište–Bileća–Trebinje–Dubrovnik.

Nacionalni park Sutjeska
IUCN kategorija II (nacionalni park)
Nacionalni park Sutjeska
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Nacionalni park Sutjeska
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Nacionalni park Sutjeska
Mjesto Republika Srpska,
 Bosna i Hercegovina
Najbliži gradFoča
Koordinate43° 20′ 48.5″ N 18° 41′ 27.2″ E / 43.346806° S; 18.690889° I / 43.346806; 18.690889
Površina17.250 ha[1]
Osnovano1962. godine
Upravljačko tijeloRepublika Srpska
Pogled na planinu Prijevor u okviru parka prirode

Ovde se nalazi i jedna od četiri poslednje prašume u Evropi — Perućica. U Sutjesci se takođe nalazi i najviši planinski vrh u Republici Srpskoj Maglić 2386 m nmv.

Planina Maglić se nalazi na granici Republike Srpske i Crne Gore i može joj se prići iz nacionalnog parka, što predstavlja veliki izazov za planinare, alpiniste i njima slične ljubitelje prirode. Rijeka Sutjeska je dugi niz godina usijecala svoj put kroz kanjon i pritiče kroz samo srce ovog nacionalnog parka. Njene planine, jezera, rijeke, šume i sačuvana divljina su među najveličanstvenijim u Evropi. Ovi Dinaridi protežu se duboko u Balkansko poluostrvo, sve do Prokletija na granici sa Crnom Gorom i Albanijom.

U Nacionalnom parku Sutjeska, na relativno malom prostoru, skoncentrisano je ogromno blago biljnog i životinjskog sveta. Zbog toga je ovo područje bilo i još uvek je veoma privlačno za mnogobrojne naučnike, botaničare, geologe, zoologe te šumarske stručnjake. Bogati biljni svet sadrži preko stotinu vrsta jestivih gljiva, kao i veliki broj rijetkih, osetljivih i ugroženih vrsta.

Životinjski svet je takođe izuzetno bogat. U gustim šumama i po planinskim vrletima, žive gotovo sve vrste tipične za balkanski planinski prostor. Zabeleženo je 114 vrsta ptica (2002. godine), mada se smatra da ih ima više. Od zabilježenih 114 vrsta, 61 se gnezdi u Nacionalnom parku Sutjeska, 32 vrste posećuju park svakog leta, dok 16 vrsta pripada selicama koje prolaze ovuda u jesen i proljeće. Pet vrsta se samo zimi pojavljuje u nacionalnom parku. Spisak ptica uključuje i 9 vrsta detlića, što predstavlja 90% ove porodice u Evropi.

Ovaj teško prohodan teren pomogao je partizanima u odbrani od Nemaca u odlučujućoj bici, poznatoj pod imenom „Peta neprijateljska ofanziva“ ili Bitka na Sutjesci. Bitka na Sutjesci je bila 1943. godine i smatra se jednom od najtežih bitaka Drugog svetskog rata na prostorima bivše države Jugoslavije.

Tim povodom 1971. godine, u Tjentištu je u okviru memorijalnog-kompleksa „Dolina heroja“ podignut monumentalni spomenik palim borcima, koji se nalazi pored magistralnog puta Foča — Tjentište — Bileća.

Istorija uredi

Nacionalni park Sutjeska osnovan je 1962. godine i najveći je i najraniji proglašeni nacionalni park u Bosni i Hercegovini.[2] Dodeljivanje statusa je, prema nekim izvorima, više bilo posledica istorijskih bitaka koje su se dogodile da tom prostoru, nego konzervacija prirodnog dobra.[3]

Šumski rezervat Perućica, koji se nalazi u nacionalnom parku, osnovan je 1952. godine, strogo je čuvani prirodni rezervat od nacionalnog značaja, čiji se živi svet predmet naučnih istraživanja.[2] Perućica predstavlja jedan od pet rezervata prirode u Bosni i Hercegovini i jedna od preostalih prašuma na evropskom kontinentu.[4]

Park je takođe poznat po lokaciji bitke na Sutjesci, koja je trajala od 15. maja do 16. juna 1943, tokom Drugog svetskog rata, gde su partizani, predvođeni Josipom Brozom Titom porazili nemačke okupacione snage. Partizani su uspeli da se izvuku iz okruženja iako su izgubili trećinu ljudi. Nekoliko velikih partizanskih memorijalnih kamenih spomenika obeležava ovaj događaj na severnoj ivici parka kod Tjentišta, na putu ka prvobitnom šumskom rezervatu Perućica.[5][6][7]

Geografija uredi

Park se prostire na površini od oko 17.250 hektara.[1] Na istoku je oivičen Pivskom planinom (1.775 metara) i rekom Pivom do Šćepan polja, a dalje duž toka Drine, do ušća reke Sutjeske. Sa zapadne strane nalazi se planina Zelengora (2.014 metara), na koju se nadovezuje planina Lelija (2.032 metra), dok su na jugoistoku planine Maglić (2.386 metara), planinu Volujak (2.337 metara) i Bioč (2.388 metara).[6] Razmatran je i plan proširenja granica parka kako bi se obuhvatila dodatna površina od 8.331 hektara, uključujući prostor od 3.500 hektara prema kanjonu reke Tare. Dodatno povećanje obima učinilo bi Nacionalni park Sutjeska najvećim zaštićenim područjem ne samo u Republici Srpskoj, već i u čitavoj državi Bosni i Hercegovini.[8] Nacionalni park Sutjeska i susedni nacionalni park Durmitor na severozapadu Crne Gore ostvarili su prekograničnu saradnju zaštićenih područja u bivšoj Jugoslaviji.[9]

Park je otvoren tokom čitave godine, uz određena ograničenja tokom zime. Pristup je moguć drumom iz pravca Sarajeva (110 kilometara), odnosno Dubrovnika u Hrvatskoj (142 kilometra).[3] Povezan je saobraćajnicom Beograd-Višegrad-Herceg Novi.[4] Put Trebinje-Foča prolazi duž kanjona kroz guste šume koje vode u park. Dolina se otvara na severnoj ivici parka.[10] Grad Foča, blizu granice sa Crnom Gorom, udaljen je 20 kilometara od parka, a najbliže mesto u susednoj državi je Mratinje.[11] Najviši vrh Bosne i Hercegovine, planina Maglić, neposredno na granici sa Crnom Gorom, predstavlja izazovan uspon za čak i iskusne planinare. Planina Zelengora popularna je kod planinara i na padinama planina postoji nekoliko uređenih planinarskih domova. Reka Tara je poznata po splavarenju.[6]

Šumski rezervat Perućica uredi

Glavni članak: Perućica
 
Prašuma Perućica

Šumski rezervat Perućica, smešten u parku, dugačak je šest kilometara, širok između jednog i tri kilometra u zavisnosti od područja i ima površinu od 1.400 hektara. U šumi postoji veliki broj stabala starih preko 300 godina, dok je starost prvobitne šume na zaštićenom području procenjena na 20.000 godina. U nekim delovima šumsko rastinje je gotovo neprobojno.[8][12][2][7]

Prema oceni naučnika sa univerziteta Jejl, Perućica predstavlja idealno mesto za studije o ulozi šuma u globalnom kruženju ugljenika, uzevši u obzir to da se radi o jednoj od poslednjih netaknutih šuma u Evropi. Ljudski faktor nije imao uticaja na smene generacija biljnog i životinskog sveta na području rezervata.[13]

Kroz šumu vode uređene staze, koje se završavaju vidikovcem sa kog se vidi središte prašume, dok kroz nju protiče i Suški potok.[14] Zbog specifičnosti terena, posete su dozvoljene samo uz prethodnu najavu vodičima iz nacionalnog parka.[15]

 
Vodopad Skakavac

Vodopad Skakavac uredi

Vodopad Skakavac formira se na Perućici, pritoci reke Sutjeske, odnosno planinskom potoku, smeštenom duboko u prašumi. To je jedan od najviših vodopada u zemlji, visine oko 75 metara, a nalazi se u gustom pokrivaču zelenih stabala bukve i smreke koje zahvataju čitavu dolinu.[16]

Prašuma Perućica nalazi se ispod najvišeg vrha u Bosni i Hercegovini, Maglića (2.386 m) i od planine Zelengore razdvojena je rekom Sutjeskom i njenim dubokim kanjonom.

Na sredini svog toka, potok Perućica, koji seče prašumu, pada među dve strme padine Maglića, kaskadno prelazeći iz gornje u donju dolinu, padajući preko velikog krškog krečnjačkog grebena do udubljenja približno 75 metara, nakon čega potok Perućica dospeva do ušća u reku Sutjesku u blizini Tjentišta.[2]


Reke i jezera uredi

Reke Piva i Drina najveće su reke u parku i formiraju njegovu severozapadnu granicu. Sutjeska sa svojim pritokama predstavlja glavni rečni slivom koji se uglavnom nalazi u samom parku. Sutjeska deli planinu Zelengoru od planina Maglić, Volujak i Bioč i stvorila je kanjon dubok 1.200 metara i dolinu Tjentište kroz sredinu parka.[17][18][19] Ostale reke i potoci na području nacionalnog parka takođe su pritoke Sutjeske. Leve pritoke su potoci Klobučarica i Jabučnica, te reka reka Hrčavka, dok desne čine Suški potok (koji se naziva i reka Suha ili potok Sušica), potok Prijevor i potok Perućica.

Planina Zelengora u svojim šumama i širokim travnatim visoravnima skriva 9 ledenjačkih jezera, poznatih i pod nazivom Gorske oči. Ova jezera su: Crno jezero, Bijelo jezero, Orlovačko jezero, Gornje i Donje Bare, Štirinsko jezero, Kotlaničko jezero, Kladopoljsko jezero i jezero Jugovo (koje se takođe naziva Borilovačko jezero).

Klima uredi

Klimatski faktori unutar parka su promenljivi. Umerena kontinentalna klima dominira sa severa, dok je uticaj klime južnog Mediterana manje izražen. Veliki uticaj pored tipične planinske klime u velikoj meri ima i Jadransko more.[20]

Flora i fauna uredi

 
Balkanska divokoza, nastala ukrštanjem koze i antilope, jedna je od nastanjenih vrsta u Nacionalnom parku Sutjeska

Vegetacija parka sastoji se iz gustih šuma (66%), planinskih pašnjaka, livada i kamenitog tla sa mestimičnim rastinjem.[4] Konkretno, na padinama severozapadnih brda postoje guste četinarske i bukve do visine od 1.600 metara, dok su u ostalim delovima veoma strme padine neplodne i kamenite. Pašnjaci se nalaze na nadmorskim visoravnima iznad 1.600 metara.[21][22] Cvetno bogatstvo obuhvata 2.600 vrsta vaskularnih biljaka, od kojih su mnoge retke i endemske vrste, kao i približno stotinu vrsta jestivih gljiva.[12] Prašuma Perućica sastoji se od velikih bukovih stabala visokih 60 metara, sa obimom od oko jednog i po metra,[4] te endemičnih primeraka crnih borova.[17][2][7] Drveće u prašumi Perućica nikada nije popisivano, a neka od njih stara su čak 300 godina.

Populacija životinja je raznolika i znatna. Medvedi, divokoze, divlje svinje, vukovi, kune, divlje mačke, lisice i divlje koze viđeni su u parku, naročito u šumama Perućice.[17][2][4][7] U parku ima više od 300 vrsta ptica na području velikih jezera na Zelengori i na močvarnim površinama.[23] Balkanske divokoze, vrsta koza-antilopa rasprostranjenih u Evropi i na Karpatima, takođe se nalaze među vrstama koje žive u parku. U periodu od 1963. do 1987. godine, u 13 drugih područja u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj uspešno je doneseno 256 divokoza.[24] Neke od vrsta ptica zabeleženih u prašumi Perućice su: zlatni orao, tetreb, sivi soko, kos i jarebica kamenjarka.[4]

Konzervacija i zaštita uredi

Nacionalni park Sutjeska je pridruženi član Evropske asocijacije nacionalnih parkova.[2] S obzirom na prekomernu eksploataciju prirodnih resursa, uključujući ilegalnu seču drva za ogrev, Svetska banka je podržala veliki višenamenski plan za očuvanje biodiverziteta, upravljanje šumama, očuvanje kulturne baštine, turizam i socioekonomski razvoj. Projekti pokrivaju fizičko unapređenje postojećih zaštićenih područja i uspostavljanje novih prioriteta za očuvanje kritičnih područja uz finansiranje 2,76 miliona američkih dolara, uključujući 1,4 miliona iz Globalnog fonda za zaštitu životne sredine. Projekat započet 2006. godine uključuje postojeći Nacionalni park Sutjeska i Nacionalni park Kozara sa fokusom na planove razvoja ekosistema, participativno planiranje korišćenja zemljišta, izgradnju nove infrastrukture i ograničenu sanaciju zgrada male veličine, koji se smatraju ključnim za unapređenje rada postojećeg parka. Infrastrukturni razvoj uključuje poboljšanja i trasiranja novih staza, popravke signalizacije, odmarališta i uspostavljanje novih granica parka. Ekskluzivni program obuke takođe je deo projekta.[12] Od 1960-ih godina 20. veka, infrastrukturni razvoj predstavljao je velike poteškoću za očuvanje životne sredine.[20]

Manifestacije uredi

Ferijalni savez Republike Srpske u saradnji sa Nacionalnim parkom, svake godine početkom jula organizuje Festival mladih OK fest. OK fest je festival prerastao iz Kampa prijateljstva i u njemu učestvuju mladi iz čitave Republike Srpske, kao i gosti iz regiona. Smišljen kao vid promocije omladinskog i eko turizma posjetiocima nudi koncerte poznatih rok grupa, prateće muzičke programe, filmske i pozorišne projekcije, panel diskusije i veoma atraktivnu adrenalin zonu — planinarenje po parku i rafting splavovima rijekom Tarom.

Galerija uredi

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b „Dani plavičaste ljepotice”. Radio televizija RepublikeSrpske. 11. 8. 2011. Pristupljeno 11. 8. 2011. 
  2. ^ a b v g d đ e „National Park Sutjeska” (na jeziku: engleski). Highlandertim.com. Arhivirano iz originala 11. 7. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  3. ^ a b „Boznia Herzegovina Biodiversity Assessment” (PDF) (na jeziku: engleski). Chermonics International. decembar 2003. str. 9—10. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 11. 2012. g. Pristupljeno 17. 7. 2011. 
  4. ^ a b v g d đ „Tourism Of Bosnia and Herzegovine” (na jeziku: engleski). Honorary Consulate of Democratic Republic of Congo. Arhivirano iz originala 17. 5. 2010. g. Pristupljeno 17. 7. 2011. 
  5. ^ Yugoslav review. Jugoslovenska Revija. 1985. str. 44. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  6. ^ a b v „Sutjeska National Park” (na jeziku: engleski). Panacomp.net. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  7. ^ a b v g Clancy, Tim (1. 2. 2007). Bosnia and Herzegovina (na jeziku: engleski). Bradt Travel Guides. str. 5, 8—9. ISBN 978-1-84162-161-6. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  8. ^ a b „Towards the Network of Mountain Protected Areas in the Balkans and the Dinaric Arc” (PDF) (na jeziku: engleski). ENVISEC Environment and Security and UNEP. str. 28—30. Arhivirano iz originala (pdf) 27. 3. 2012. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  9. ^ Brunner, Robert; Council of Europe. Committee for the Activities of the Council of Europe in the field of Biological and Landscape Diversity (januar 2002). Identification of the most important transboundary protected areas in Central and Eastern Europe (na jeziku: engleski). Council of Europe. str. 18—. ISBN 978-92-871-4991-6. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  10. ^ McAdam, Marika (1. 4. 2009). Lonely Planet Western Balkans (na jeziku: engleski). Lonely Planet. str. 26—. ISBN 978-1-74104-729-5. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  11. ^ „Maglić / Bioč / Volujak / Trnovački Durmitor / Vlasulja”. summitpost.org. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  12. ^ a b v „World Bank Project Brief on a proposed Grant from the Global Environment Facility Trust Fund in the Amount Of Usd 3.4 million to the Government of Bosnia and Herzegovina for a Forest And Mountain Protected Areas Project” (na jeziku: engleski). Scribd.com. 2. 5. 2006. str. 28, 34. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  13. ^ „Perućica: Jedna od posljednjih prašuma u Evropi, Nacionalni Park Sutjeska, BiH”. pixelizam.com. Arhivirano iz originala 05. 06. 2017. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  14. ^ Mihajlović, Nataša (2. 6. 2017). „Prašuma Perućica – divlja ljepota u kojoj ćete se izgubiti”. lolamagazin.com. Arhivirano iz originala 05. 06. 2017. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  15. ^ „Posljednja prašuma Evrope – Perućica”. zdravija.com. 28. 6. 2017. Arhivirano iz originala 09. 01. 2018. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  16. ^ „PERUĆICA – NACIONALNI PARK SUTJESKA”. npsutjeska.info. Arhivirano iz originala 18. 07. 2018. g. Pristupljeno 18. 7. 2018. 
  17. ^ a b v „National Parks”. The Sutjeska National Park (na jeziku: engleski). Consul General of BiH in Chicago. Arhivirano iz originala 13. 6. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  18. ^ „Maglic” (na jeziku: engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  19. ^ „2012 ‘Summit for Danny’ Bosnia & Herzegovina Climb Mount Maglic, Bosnia’s Highest Peak, in Support of the Daniel Bryant Youth & Family Treatment Center” (PDF). Day 5, 7 September ~ Sutjeska National Park (na jeziku: engleski). Cadasb.org. str. 7—9. Arhivirano iz originala (PDF) 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  20. ^ a b United Nations. Economic Commission for Europe; United Nations. Economic Commission for Europe. Committee on Housing, Building and Planning (1969). Planning and development of recreational areas including the development of the natural environment: proceedings of the seminar (na jeziku: engleski). United Nations. str. 317. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  21. ^ „National Park Sutjeska” (na jeziku: engleski). Highlander. Arhivirano iz originala 11. 7. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  22. ^ „Sutjeska National Park” (na jeziku: engleski). Visitsrajevo.ba. Arhivirano iz originala 20. 1. 2013. g. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  23. ^ Englar, Mary (2007). Bosnia-Herzegovina in Pictures (na jeziku: engleski). Twenty-First Century Books. str. 15—. ISBN 978-0-8225-2393-2. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  24. ^ David M. Shackleton; International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. Species Survival Commission. Caprinae Specialist Group (januar 1997). Wild sheep and goats and their relatives: status survey and conservation action plan for caprinae (na jeziku: engleski). IUCN. str. 140—. ISBN 978-2-8317-0353-4. Pristupljeno 20. 11. 2019. [mrtva veza]

Spoljašnje veze uredi

 
Nacionalni park Sutjeska na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Национални_парк_Сутјеска&oldid=26948333”