Википедија

Slovenija

држава у средњој Европи

Slovenija (sloven. Slovenija), zvanično Republika Slovenija (sloven. Republika Slovenija, O ovoj zvučnoj datoteci izgovor),[5] država je u srednjoj Evropi.[6][7] Graniči se sa Italijom na zapadu, Austrijom na severu, Mađarskom na severoistoku, Hrvatskom na jugu i jugoistoku, dok kratkom obalom izlazi na Jadransko more na jugozapadu.[8] Slovenija je uglavnom planinska i šumovita,[9] a prostire se na 20.271 km2[10] i ima više od 2 miliona stanovnika.[11][12] Slovenci čine preko 80% stanovništva zemlje.[13] Slovenački, južnoslovenski jezik, službeni je jezik.[14] Slovenija ima pretežno umerenokontinentalnu klimu,[15] sa izuzetkom Primorske i Julijskih Alpa. Sredozemna klima seže do severnih delova Dinarida koji prolaze kroz državu u pravcu severozapad–jugoistok. Julijski Alpi na severozapadu imaju planinsku klimu.[16] Prema severoistočnom Panonskom basenu, kontinentalna klima je izraženija. Ljubljana, glavni i najveći grad Slovenije, geografski se nalazi blizu centra države.[17]

Republika Slovenija
Republika Slovenija  (slovenački)
Himna: Zdravica
(sloven. Zdravljica)
Položaj Slovenije
Glavni grad i najvećiLjubljana
46° 03′ 05″ N 14° 30′ 22″ E / 46.05139° S; 14.50611° I / 46.05139; 14.50611
Službeni jezikslovenački
Ostali jezici u upotrebi
Vladavina
Oblik državeunitarna parlamentarna ustavna republika
 — PredsednicaNataša Pirc Musar
 — Predsednik VladeRobert Golob
Zakonodavna vlastParlament
 — Gornji domDržavni savet
 — Donji domDržavni zbor
Istorija
Stvaranje‍
 — Država Slovenaca, Hrvata i Srba29. oktobar 1918.
 — Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca1. decembar 1918.
 — Slovenačko narodnooslobodilačko veće19. februar 1944.
 — Socijalistička Republika Slovenija29. jul 1944.
 — Nezavisnost od Jugoslavije25. jun 1991.
 — Brionska deklaracija7. jul 1991.
 — Trenutni Ustav23. decembar 1991.
 — Pristup u UN22. maj 1992.
 — Pristup u EU1. maj 2004.
Geografija
Površina‍
 — ukupno20.271 km2 (150)
 — voda (%)0,7[1]
Stanovništvo‍
 — 2022.Rast 2.123.103[2] (147)
 — gustina103 st./km2 (106)
Ekonomija
BDP / PKM≈ 2023.
 — ukupnoRast 108,683 mlrd. $[3] (93)
 — po stanovnikuRast 51.406 $[3] (34)
IHR (2021)0,918[4] (23) — veoma visok
Valutaevro2
 — kod valuteEUR
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +1 (CET)
UTC +2 (CEST)
Internet domen‍.si‍
Pozivni broj+386
1 U opštinama sa pripadnicima italijanskih i mađarskih manjina
2 Slovenački tolar zamenjen za Evro 1. januara 2007.

Slovenija je istorijski bila raskrsnica slovenskih, germanskih i romanskih jezika i kultura. Njena teritorija je bila deo mnogih različitih država, među kojima: Rimsko carstvo, Vizantijsko carstvo, Karolinško carstvo, Sveto rimsko carstvo, Kraljevina Ugarska, Mletačka republika, ilirske provincije Napoleonovog Prvog francuskog carstva, Austrijsko carstvo i Austrougarska.[8] U oktobru 1918. Slovenci su suosnivali Državu Slovenaca, Hrvata i Srba.[18] Decembra 1918. pripojili su se Kraljevini Srbiji u Kraljevinu Jugoslaviju.[19] Tokom Drugog svetskog rata, Njemačka, Italija i Mađarska su okupirale i anektirale Sloveniju, sa malim područjem koje je pripalo Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, novoproglašenoj nacističkoj marionetskoj državi.[20] Godine 1945. ponovo ulazi u sastav Jugoslavije. Posleratna Jugoslavija je bila u savezu sa Istočnim blokom, ali nakon raskola Tito—Staljin 1948. nikada nije potpisala Varšavski pakt, a 1961. postala je jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih.[21] U junu 1991. Slovenija je proglasila nezavisnost od Jugoslavije, čime je započet rat u Sloveniji koji je ubrzo okončan Brionskom deklaracijom, nakon čega je Slovenija postala suverena država.[22]

Slovenija je razvijena zemlja, uz privredu sa visokim dohotkom koja je visoko rangirana prema Indeksu humanog razvoja.[23] Džini koeficijent ocenjuje nejednakost u prihodima među najnižim u svetu.[24] Članica je Ujedinjenih nacija, Evropske unije, evrozone, šengenske zone, OEBS, OESR, Saveta Evrope i NATO.[25] Godine 2023. zauzela je 33. mesto prema Globalnom indeksu inovacija.[26]

Etimologija uredi

Ime Slovenije znači „Zemlja Slovena” u slovenskom i drugim južnoslavenskim jezicima. Etimologija samog Slovenca izvodi se od reči slovo, koja je imala značenje „reč i govor“, a Sloveni (Slovenci) su u tom slučaju „ljudi koji (razumljivo) govore“.[27]

Rekonstruisani autonim Slověninъ se obično izvodi iz reči slovo („reč”), izvorno označavajući „ljude koji govore (isti jezik),” tj. ljude koji se međusobno razumeju. Ovo je u suprotnosti sa slovenskom rečju koja označava nemački narod, naime němьcь, što znači „tihi, nemi ljudi”. Reč slovo („reč”) i srodna slava („slava”) i slukh („sluh”) potiču iz praindoevropskog korena ḱlew- („govoriti se, slava”), srodno sa antičkim grčkim κλέος (kléos „slava”), kao u imenu Perikle, latinski clueo („nazvati”) i engleski loud.

Moderna Slovenačka država potiče od Slovenačkog novooslobodilačkog veća održanog 19. februara 1944. Oni su službeno nazvali državu kao Federalnu Sloveniju, jedinicu u sastavu jugoslovenske federacije. Federalna Slovenija je 20. februara 1946. preimenovana u Narodnu Republiku Sloveniju. Ime je zadržano do 9. aprila 1963, kada je ponovo promenjeno ime, ovaj put u Socijalističku Republiku Sloveniju. SR Slovenija je 8. marta 1990. uklonila prefiks „Socijalistička” iz svog imena i postala Republika Slovenija; ostala je deo SFRJ do 25. juna 1991.

Zvanična imena
datum ime napomena
1945–1946. Federalna Slovenija deo Demokratske Federativne Jugoslavije
1946–1963. Narodna Republika Slovenija
1963–1990. Socijalistička Republika Slovenija
1990–danas Republika Slovenija

Geografija uredi

Glavni članak: Geografija Slovenije
 
Topografska mapa Slovenije

Položaj uredi

Slovenija ima vrlo povoljan geografski položaj. Ona je centralnoevropska, alpska i jadranska država. Na zapadu se graniči sa Italijom, na severu sa Austrijom, na severoistoku sa Mađarskom, na jugu i istoku sa Hrvatskom. Slovenija se nalazi u centralnoj i jugoistočnoj Evropi, dodirujući Alpe i graniči sa Mediteranom. Nalazi se između 45° i 47° geografske širine, a dužina 13° i 17°. 15. istočni meridijan skoro odgovara srednjoj liniji zemlje u pravcu zapad-istok. Geometrijski centar Republike Slovenije nalazi se na koordinatama 46° 07' 11.8" i 14° 48' 55.2". Nalazi se u Slivni u opštini Litija. Najviši vrh Slovenije je Triglav (2.864 m); prosečna visina zemlje iznad nivoa mora je 557 m.

Četiri glavne evropske geografske regije susreću se u Sloveniji: Alpi, Dinaridi, Panonska nizija i Sredozemno more. Iako je na obali Jadranskog mora u blizini Sredozemnog mora, većina Slovenije je u slivu Crnog mora. Alpi — uključujući Julijske Alpe, Kamniško-Savinjske Alpe i lanac Karavanka, kao i masiv Pohorja — dominiraju severnom Slovenijom duž njene duge granice sa Austrijom. Slovenska obala Jadrana proteže se otprilike 47 kilometara[28] od Italije do Hrvatske.

Reljef uredi

 
Triglav, simbol Slovenije
 
Julijski Alpi
 
Pogled na Piran

Četiri glavna evropska geografska regiona nalaze se u Sloveniji: Alpi, Dinaridi, Panonska nizija i Sredozemlje.[29] Reljef Slovenije je pretežno planinski. Nizijskog zemljišta ima samo u severoistočnim krajevima i na Slovenskom primorju, gde zauzima manje površine. Prosečna nadmorska visina države iznosi 557 m. Najviša tačka Slovenije je vrh Triglav (2 864 m) na Julijskim Alpima. Triglav je bio najviši planinski vrh prethodne Jugoslavije. Julijski Alpi i Karavanke predstavljaju najviše predele Slovenije a nalaze se u njenom severozapadnom delu. Pored Triglava izraziti su i planinski vrhovi Škrlatica, Mangart, Jelovec, Kanin i dr. Od Alpskih planina, pored Julijskih Alpa i Karavanki (vrh Stol 2 236 m), Sloveniji pripadaju i Kamniški sa Savinjskim Alpima (vrh Grintavec 2 558 m) i Središnji Alpi (Pohorje i Kozijak). Dinarske planine u Sloveniji su Trnovski gozd, Hrušica, Nanos, Javornik, Gorjanci i Snežanik. Snežanik je najviši među Dinarskim planinama sa najvišom tačkom 1 796 m n. v.

Izraz „kraška topografija“ odnosi se na krašku visoravan jugozapadne Slovenije, krečnjačku oblast podzemnih reka, klisura i pećina, između Ljubljane i Sredozemnog mora. Na Panonskoj niziji na istoku i severoistoku, prema hrvatskoj i mađarskoj granici, predeo je u osnovi ravan. Kraški oblici reljefa predstavljeni su kraškim poljima (Planinsko, Cerkničko, Loško, Ribičko i Kočevsko), pećinama (Postojna, Škocijan i dr.) i mnogobrojnim vrtačama i uvalama. Od kotlina i rečnih dolina ističu se Ljubljanska i Celjska kotlina, Dravska dolina sa Ptujskim proširenjem (poljem) i Prekomurje (dolina Mure) i dolina Save.[30] Međutim, većina Slovenije je brdovita ili planinska, sa oko 90% njene kopnene površine 200 m ili više iznad nivoa mora.

Više od polovine Slovenije, koja ima 11.823 km², je pošumljeno;[31] ​​što je svrstava na treće mesto u Evropi, po procentu pošumljene površine, posle Finske i Švedske. Površine su uglavnom pokrivene bukovim, jelovo-bukovim i bukovo-hrastovim šumama i imaju relativno visok proizvodni kapacitet.[32] Ostaci prašuma su još uvek najveći u kočevskom kraju. Travnjaci pokrivaju 5.593 km² i polja i bašte 954 km². Ima 363 km² voćnjaka i 216 km² vinograda.

Vode uredi

Teritorija Slovenije uglavnom (16.423 kvadratnih kilometara ili 6.341 kvadratna milja, odnosno 81%) pripada slivu Crnog mora, a manji deo (3.850 kvadratnih kilometara ili 1.490 kvadratnih milja, odnosno 19%) pripada slivu Jadranskog mora. Ova dva dela su podeljena na manje celine u odnosu na svoje centralne reke, sliv reke Mure, sliv reke Drave, sliv reke Save sa slivom reke Kolpe i sliv reka Jadrana.[33] U poređenju sa drugim razvijenim zemljama, kvalitet vode u Sloveniji se smatra među najvišim u Evropi. Jedan od razloga je nesumnjivo to što većina reka izvire na planinskoj teritoriji Slovenije. Međutim, to ne znači da Slovenija nema problema sa kvalitetom površinskih i podzemnih voda, posebno u područjima sa intenzivnom poljoprivredom.[34]

Flora i fauna uredi

Oko jedne polovine površine države (11,691 km²) prekriveno je šumom što čini Sloveniju trećom najpošumljenijom državom u Evropi, odmah iza Finske i Švedske. Pašnjaci pokrivaju 5.593 km² države, a livade i bašte 2.471 km². Takođe, postoji još 363 km² voćnjaka, i 216 km² vinograda.

Klima uredi

Klima Slovenije je mediteranska na obali, alpska na planinama, kontinentalna sa blagim letima i hladnim zimama na visoravnima i dolinama na istoku. Prosečne temperature su od -2°C u januaru do 21 °C u julu. Prosečne padavine su 1.000 milimetara na obali, do čak 3.500 milimetara na Alpima, 800 milimetara na jugoistoku i 1.400 milimetara u središnjoj Sloveniji.

Geometrijski centar gravitacije Slovenije je lociran na koordinatama 46°07'11,8" SGD i 14°48'55,2" IGŠ i leži u Spodnja Slivna, u okolini Vače, u opštini Litija.

Administrativna podela uredi

Glavni članak: Opštine Slovenije

Prema Ustavu Republike Slovenije, opština (sloven. občina) je samoupravna lokalna zajednica (tj. jedinica lokalne samouprave), koja obuhvata područje jednog ili više naselja koja su povezana zajedničkim potrebama i interesima stanovnika. Po slovenačkom Zakonu o lokalnoj samoupravi, opština mora imati najmanje 5.000 stanovnika, ali ima i onih koje zbog geografskih, pograničnih, nacionalnih, istorijskih ili privrednih razloga imaju taj status iako imaju manje od 5.000 stanovnika. U opštine spadaju poslovi lokalnog značaja koje opština može obavljati samostalno i koji se tiču samo stanovnika opštine. Grad može dobiti status gradske opštine ako ima više od 10.000 stanovnika i predstavlja geografsko, privredno i kulturno središte područja u kome se nalazi. Međutim taj status može dobiti i opština zbog istorijskih razloga. Na gradsku opštinu država može preneti poslove iz svoje nadležnosti, a koji utiču na razvoj grada.

Slovenija je od 2011. godine podeljena na 211 opština, među kojima njih 11 ima status gradske opštine (označene s *).

 
Bledsko jezero.

Osim na opštine, kao jedinice lokalne samouprave, Slovenija je podeljena i na 58 upravnih jedinica koje obavljaju poslove državne uprave i ne zadiru u samoupravne poslove opština.

Iako zakonski nigde nije regulisano, Slovenija je podeljena i na pokrajine (u geografskom smislu), odnosno na regije. Tako je za potrebe državne statistike država podeljena na 12 regija.

Ustav Republike Slovenije dopušta šire samoupravne zajednice, odnosno pokrajine, na koje pak država može preneti neke poslove iz svog delokruga.

Istorija uredi

Glavni članak: Istorija Slovenije

Praistorija i stari vek uredi

 
Flauta iz kosti nađena u pećini Divje Babe iz doba pleistocena, jedan od najstarijih instrumenta (starost 43100 ± 700 godina)
 
Točak iz Ljubljanskog barja, za sada najstariji nađeni točak iz dobe Eneolita (datirano 3130 godina pre Hrista)
Neki od najstarijih predmeta iz praistorije nađeni su na tlu današnje Slovenije

Današnja Slovenija je bila naseljena u praistorijska vremena, i postoje dokazi ljudskog prisustva od oko 250.000 godina. Izbušene kosti pećinskog medveda, koje datiraju iz vremena od 43100

Srednji vek uredi

Slovenski preci današnjih Slovenaca verovatno su se doselili na područje Slovenije u 6. veku.

U 7. veku je nastala Karantanija, prva država Slovenaca i jedna od prvih slovenskih država. 745. godine Karantanija gubi nezavisnost i pada pod vlast Bavarske, koja opet postaje deo franačke države. Stanovništvo se pokrštava.

Oko 1000. godine napisani su Brižinski spomenici, prvi pisani dokument na staroslovenskom jeziku. U 14. veku veći deo današnje Slovenije pada pod vlast Habzburgovaca, koji kasnije postaju Austrougarska. Slovenija se tada deli na tri pokrajine: Kranjsku, Korušku i Štajersku.

Od 18. veka do kraja Prvog svetskog rata uredi

Godine 1848. brojne narode zahvata narodni preporod, pa i Slovenci imaju politički program koji traži ujedinjenu Sloveniju.

Jugoslavija uredi

Kad se 1918. godine raspala Austrougarska, a Italija zauzela pokrajine Primorsku i Istru, kao i delove Dalmacije, osnovana je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, koja se 1929. preimenovala u Kraljevinu Jugoslaviju.

Kraljevina Jugoslavija se raspala u Drugom svetskom ratu, a Slovenija je potom postala deo socijalističke Jugoslavije, službeno proglašene 29. novembra 1943.

Nezavisna Slovenija uredi

Današnja Slovenija je proglasila nezavisnost od SFRJ na temelju plebiscita 25. juna 1991. godine, ali je posle toga došlo do kratkog rata između Armije Slovenije i JNA u kome je ubijeno optrilike 66 osoba.[35] Taj kratki rat u Sloveniji bio je i prvi u nizu ratova protiv SFRJ koji su nastavljeni i protiv njene naslednice SRJ do 2000. godine, a odneli su ukupno oko 135.000 života. Od jula 1991. nije bilo značajnijeg osporavanja prava Slovenije da postane nezavisna i ona je 22. maja 1992. godine priznata od Generalne skupštine UN kao nezavisna država.[36] Slovenija se priključila NATO-u 29. marta 2004. godine. U Evropsku uniju primljena je 1. maja 2004. godine.[37]

Politika uredi

Glavni članak: Politika Slovenije

Slovenački predsednik se bira svake pete godine. Izvršnu vlast ima predsednik Vlade i njegov kabinet ministara.

Parlament ima dva doma: Državni zbor i Državni svet. Državni zbor ima 90 članova, koji se delom biraju direktno, a delom neposredno. Državni svet ima 40 članova, koji zastupaju važne društvene, ekonomske, strukovne i regionalne grupe i pojedince. Parlamentarni izbori održavaju se svake četiri godine.

Stanovništvo uredi

Etnički sastav‍
Slovenci
  
 0 83,06%
Srbi
  
 0 1,98%
Hrvati
  
 0 1,81%
Bošnjaci
  
 0 1,10%
Muslimani po nacionalnosti
  
 0 0,53%
Mađari
  
 0 0,32%
Albanci
  
 0 0,31%
Romi
  
 0 0,17%
Italijani
  
 0 0,11%
ostali
  
 0 0,82%
nedefinisani ili nepoznati
  
 0 8,9%
izvor: 2002 popis
Religija‍
Katolici
  
 0 57,8%
Muslimani
  
 0 2,4%
Pravoslavci
  
 0 2,3%
Protestanti
  
 0 0,9%
Ostali
  
 0 3,7%
Ateisti
  
 0 10,1%
nedefinisani ili nepoznati
  
 0 22,8%
izvor: 2002 popis
Glavni članak: Demografija Slovenije

Glavna etnička grupa u Sloveniji su Slovenci (83%). Narodi iz bivše Jugoslavije (Srbi, Hrvati, Bošnjaci i Muslimani po nacionalnosti) čine 6,3% a Mađari, Italijani i Romi 0,6% stanovništva. Prema popisu stanovništva iz 2002. Slovenija je imala 1.964.036 stanovnika.[38] Etnička opredeljenost 8,9% stanovništva je ili neopredeljena ili nepoznata. Gornja granica starosti u 2003. godini je bila 72,2 godine za muškarce i 80 godina za žene.

Sa 99 stanovnika po kvadratnom kilometru, Slovenija se nisko rangira u poređenju sa ostalim evropskim državama po gustini stanovništva. Notranjsko-kraška regija ima najmanju gustinu stanovništva, dok Osrednjeslovenska regija ima najveću. Prosečeno 51% stanovništva živi u urbanizovanim, a 49% u ruralnim sredinama.

Zvanični jezik je slovenački, koji je član južnoslovenske grupe jezika. Mađarski i italijanski imaju status zvaničnog jezika u etnički izmešanim sredinama, u delovima oko granica sa Mađarskom i Italijom.

Po religiji, Slovenci su tradicionalno većinom bili katolici. Pre socijalizma, oko 88% Slovenaca su bili katolici, dok je već u 1991. ovaj postotak opao na 71,6%. Postotak i dalje opada i prema poslednjem popisu 2002. godine procenat katolika je 57,8%.

Prema rezultatima genetskih istraživanja, među stanovništvom Slovenije su najzastupljenije sledeće patrilinearne (Y-DNK) haplogrupe:[39]

Prethodni popisi uredi

Privreda uredi

Slovenija je razvijena zemlja koja uživa stabilnost i relativni prosperitet. Njen BDP po glavi stanovnika iznosi 83% evropskog proseka (2015. godine).[41] Ona je prva nova članica EU koja je prešla na evro (januara 2007. godine). Takođe je članica OESR od 2010. godine.[42]

Slovenija poseduje visoko kvalifikovanu radnu snagu, dobro razvijenu infrastrukturu i povoljan saobraćajni položaj. Sa druge strane, nivo direktnih stranih investicija je jedan od najnižih, a slovenačka privreda je ozbiljno uzdrmana evropskom dužničkom krizom, koja je počela 2009. godine.

Bez obzira što je stanovništvo Slovenije činilo tek jedanaesti deo ukupnog stanovništva bivše SFRJ, ova alpska država je bila najproduktivnija jugoslovenska republika i njena proizvodnja je činila 20% BDP i jednu trećinu ukupnog izvoza SFRJ. Nezavisnost 1991. godine je dočekala sa jakom privrednom osnovom i razvijenim vezama sa zapadnim tržištem. Od tada, Slovenija se užurbano pripremala za evrointegracije i stremila je pristupanju raznim trgovinskim organizacijama. Ona je jedan od osnivača STO, pridružila se organizaciji CEFTA 1996. godine, kao i Evropskoj uniji 1. maja 2004. godine. Evro je uveden na početku 2007. godine, umesto dotadašnjeg tolara.

Evropska dužnička kriza je uzdrmala privredu ove zemlje (najviše u EU, zajedno sa baltičkim državama i Finskom), međutim, zahvaljujući izvozu, Slovenija se ekonomski polagano oporavljala.[43] Ponovo je, krajem 2011. godine, usledila recesija, a razlozi iste su pripisani padu domaće potrošnje i izvoza. Izvoz Slovenije mahom ide u zemlje-članice evrozone. Takođe, ovom krizom je ozbiljno pogođen i građevinski sektor.[44]

U primarnom sektoru je zaposleno 6% stanovništva. Veličina prosečnog gazdinstva iznosi 5,5 ha. Krajem devedesetih je došlo do porasta proizvodnje organske hrane. Javne finansije pokazuju značajan deficit tokom poslednjih nekoliko godina. Privatizacije slovenačkih preduzeća su mahom bile uspešne. Susedna Hrvatska je počela sa investiranjem u Sloveniju. Prvog jula 2010. godine, Atlantik grupa iz Hrvatske je kupila Drogu Kolinsku za 382 miliona evra. Juna 2013. godine, lanac supermarketa Merkator je kupljen od strane hrvatskog Agrokora za 454 miliona evra.

Kultura uredi

 
Prešernov trg u Ljubljani.
Glavni članak: Kultura Slovenije
Vidi još: Spisak Slovenaca, Praznici u Sloveniji, Slovenačka književnost i Slovenačka muzika

Prvu slovenačku knjigu je odštampao protestantski reformator Primož Trubar (1508—1586). To su u stvari bile dve knjige Catechismus i Abecedarium, koje su izdate 1550. u Tibingenu u Nemačkoj.

Središnji deo države, nazvan Kranjska (koji je postojao kao deo Austrougarske do početka 20. veka) je etnografski i istorijski dobro opisan u knjizi Slava Kranjske (nem. Die Ehre deß Herzogthums Crain, sloven. Slava vojvodine Kranjske), izdate 1689. od Barona Janeza Vajkarda Valvazora (1641—1693).

Slovenačka dva najveća pisca su pesnik France Prešeren (1800—1849) i pisac Ivan Cankar (1876—1918). Najpoznatiji slovenački slikari su Ivana Kobilica i impresionista Rihard Jakopič. Najznačajniji arhitekta je Jože Plečnik koji je radio u Beču i Pragu.

Slovenija je dom mnogih muzičara i kompozitora, uključujući renesansnog kompozitora Jakoba Gala (Jacobus Gallus) (1550—1591), koji je umnogome uticao na centralno evropsku klasičnu muziku. U dvadesetom veku, Bojan Adamič.

Popularni savremeni muzičari su Slavko Avsenik, Vlado Kreslin, Zoran Predin, Pero Lovšin, DiDžej Umek, Manjifiko i drugi.

Slovenačka kinematografija ima tradiciju dugu više od jednog veka. Karol Grosman, Janko Ravnik, Ferdo Delak, France Štiglič, Jože Gale, Beštjan Hladnik i Karpo Godina su jedni od poznatijih filmskih umetnika. Savremeni filmski režiseri Janez Burger, Jan Cvitkovič, Damjan Kozole, Janez Lapajne, i Maja Veis su značajniji primer takozvane „renesanse slovenačke kinematografije“.

Među poznatijim Slovencima se ubrajaju i hemičar i dobitnik Nobelove nagrade za književnost Friderik Pregl, fizičar Jožef Stefan, filozof Slavoj Žižek, književnik Franc Miklošič, fizičar Anton Marko Plenčič i matematičar Jurij Vega.

Sport uredi

Glavni članak: Sport u Sloveniji

Popularni sportovi u Sloveniji su: fudbal, košarka i rukomet. Slovenija je imala dosta uspeha u zimskim sportovima i njeni sportisti su osvajali medalje na svim velikim takmičenjima.

Fudbalska reprezentacija Slovenije je učestvovala dva puta na Svetskom prvenstvu i jednom na Evropskom prvenstvu. Pod vođstvom srpskog stručnjaka Igora Kokoškova košarkaška reprezentacija Slovenije je osvojila Eurobasket 2017. u Turskoj.[45]

Tina Maze je alpska skijašica i tokom karijere ostvarila je dvadeset šest pobeda u Svetskom kupu. Na Zimskim olimpijskim igrama 2014. u Sočiju, osvojila je zlatnu medalju u spustu, što je prva zlatna medalja za Sloveniju na zimskim olimpijskim igrama.

Državni praznici (neradni dani) uredi

Datum Ime Napomena
1. i 2. januar Nova godina
8. februar Prešernov dan
dan nakon Uskrsa Uskrsni ponedeljak klizni datum
27. april Dan otpora
1. i 2. maj Praznik rada
25. jun Dan državnosti
15. avgust Velika Gospojina
31. oktobar Dan reformacije
1. novembar Dan uspomena na mrtve
25. decembar Božić
26. decembar Dan nezavisnosti

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Površina ozemlja in pokrovnost tal, določena planimetrično, 2005” [Surface area and land cover determined planimetrically, 2005] (na jeziku: slovenački i engleski). Statistical Office of the Republic of Slovenia. Pristupljeno 2. 2. 2011. 
  2. ^ „Population, 1 October 2022”. Statistical Office of Slovenia. Pristupljeno 17. 3. 2023. 
  3. ^ a b „World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Slovenia)”. IMF.org. International Monetary Fund. 10. 10. 2023. Pristupljeno 11. 10. 2023. 
  4. ^ „Human Development Report 2021/2022” (PDF). United Nations Development Programme. 8. 9. 2022. Pristupljeno 8. 9. 2022. 
  5. ^ Wells & Kavaš 1998.
  6. ^ „Slovenia”. The World Factbook. Central Intelligence Agency. 20. 11. 2023. 
  7. ^ Černe, Andrej (2004). Orožen Adamič, Milan, ur. Gateway to Western, Central, and Southeastern Europe (PDF). Slovenia: A Geographical Overview. Association of the Geographical Societies of Slovenia. str. 127. ISBN 961-6500-49-X. „For centuries, the territory of Slovenia has been crossed by traditional transportation routes connecting northern Europe with southern, eastern, and western Europe. Slovenia's location in the northwestern part of the Mediterranean's most inland bay on the Adriatic Sea where the Alps, the plateaus of the Dinaric Alps, and the western margins of the Pannonian Basin meet gives [it] a relatively quite advantageous traffic and geographical position distinguished by its transitional character and the links between these geographical regions. In a wider macroregional sense, this transitional character and these links have not changed since prehistoric times.” 
  8. ^ a b „Slovenia – History, Geography, & People”. Encyclopedia Britannica. 5. 6. 2021. Pristupljeno 16. 6. 2021. 
  9. ^ Perko, Drago (2008). „Slovenia at the Junction of Major European Geographical Units” (PDF). The Slovenian. Toronto: Vse Slovenski Kulturni Odbor [The All Slovenian Cultural Committee]. 
  10. ^ „Spremembe v površini Slovenije” [Changes to the Area of Slovenia] (PDF) (na jeziku: slovenački). Statistical Office of the Republic of Slovenia. 1. 7. 2018. 
  11. ^ „Population”. Statistical Office of the Republic of Slovenia. Pristupljeno 17. 3. 2023. 
  12. ^ „Population, 1 October 2022”. Statistical Office of the Republic of Slovenia. Pristupljeno 17. 3. 2023. 
  13. ^ „Population: Demographic situation, languages and religions”. European Education and Culture Executive Agency. 10. 10. 2017. 
  14. ^ „Slovene language”. Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 16. 6. 2021. 
  15. ^ Fallon, Steve (2007). „Environment”. Slovenia (5th izd.). Lonely Planet. str. 40. ISBN 978-1-74104-480-5. 
  16. ^ Ogrin, Darko (2004). „Modern Climate Change in Slovenia” (PDF). Ur.: Orožen Adamič, Milan. Slovenia: A Geographical Overview. Association of the Geographical Societies of Slovenia. str. 45. ISBN 961-6500-49-X. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 7. 2013. g. 
  17. ^ „About Ljubljana”. Mestna občina Ljubljana. 3. 7. 2017. Pristupljeno 16. 6. 2021. 
  18. ^ Trgovčević, Ljubinka (18. 7. 2016). „Yugoslavia”. International Encyclopedia of the First World War (WW1). Pristupljeno 18. 6. 2021. 
  19. ^ „History and culture”. I feel Slovenia. 4. 3. 2020. Pristupljeno 16. 6. 2021. 
  20. ^ Sečen, Ernest (16. 4. 2005). „Mejo so zavarovali z žico in postavili mine” [They Protected the Border with Wire and Set up Mines]. Dnevnik.si (na jeziku: slovenački). Arhivirano iz originala 21. 3. 2015. g. Pristupljeno 13. 4. 2012. 
  21. ^ „From Alignment to Non-Alignment: Yugoslavia Discovers the Third World”. Wilson Center. 5. 6. 2019. Pristupljeno 9. 4. 2021. 
  22. ^ Škrk, Mirjam (1999). „Recognition of States and Its (Non-)Implication on State Succession: The Case of Successor States to the Former Yugoslavia”. Ur.: Mrak, Mojmir. Succession of States. Martinus Nijhoff Publishers. str. 5. ISBN 9789041111456. 
  23. ^ „Slovenia Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption”. The Heritage Foundation. 24. 1. 2021. Arhivirano iz originala 25. 01. 2022. g. Pristupljeno 16. 6. 2021. 
  24. ^ „Gini index (World Bank estimate) | Data”. World Bank. Pristupljeno 21. 7. 2021. 
  25. ^ „International organisations and international law”. Government of Slovenia. Pristupljeno 16. 6. 2021. 
  26. ^ WIPO. „Global Innovation Index 2023, 15th Edition”. www.wipo.int (na jeziku: engleski). doi:10.34667/tind.46596. Pristupljeno 2023-10-28. 
  27. ^ Logos 2017, str. 18 sa napomenama 74 i 75.
  28. ^ https://www.stat.si/doc/pub/slo_figures_10.pdf
  29. ^ Alpi karta Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. decembar 2010), Pristupljeno 17. 4. 2013.
  30. ^ Davidović, Rade. Regionalna geografija - knjiga II. 
  31. ^ https://www.stat.si/StatWeb/News/Index/6963
  32. ^ https://web.archive.org/web/20110410123608/http://www.zgs.gov.si/eng/slovenian-forests/forests-in-slovenia/forestation-and-variety-of-forests/index.html
  33. ^ Vodno bogastvo Slovenije: tekoče vode (PDF). Slovenian Environment Agency. Приступљено 17. 5. 2012. 
  34. ^ Ambrožič, Špela; et al. (mart 2008). „Water Quality in Slovenia” (PDF). ENVIRONMENTAL AGENCY OF THE REPUBLIC OF SLOVENIA. Pristupljeno 19. 8. 2015. 
  35. ^ Logos 2019, str. 88-94.
  36. ^ Logos 2019, str. 174.
  37. ^ Logos 2019, str. 343.
  38. ^ Popis stanovništva, Pristupljeno 17. 4. 2013.
  39. ^ „Slovenia — Atlas of Genetic Genealogy[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 22. 02. 2014. g. Pristupljeno 14. 02. 2014.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  40. ^ Popis promenjen i priklađen standardima EU-a po kojem se broje samo stanovnici sa stalnim prebivalištem u državi
  41. ^ Irena Černič. Paritete kupne moči in bruto domači proizvod na prebivalca v standardih kupne moči, evropske države, 2013–2015 Statistični urad Republike Slovenije 13. 12. 2016
  42. ^ „Osnovni gospodarski podatki o Sloveniji” (na jeziku: slovenački). Embassy of the Republic of Slovenia Vienna. Arhivirano iz originala 18. 6. 2012. g. 
  43. ^ „Slovenia country assessment” (na jeziku: engleski). EBRD. Arhivirano iz originala 23. 1. 2011. g. 
  44. ^ Double Dip Recession is the ‘Official’ Reality Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. септембар 2021) Slovenia Times. 13. 3. 2012
  45. ^ „Словенија слави Драгића, 'Орлови' без злата после драме!”. b92. 17. 9. 2017. Приступљено 17. 9. 2017. 

Литература uredi

Спољашње везе uredi

46° 07′ 12″ S; 14° 48′ 54″ I / 46.120° S; 14.815° I / 46.120; 14.815
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Словенија&oldid=27629708”