Википедија

Društvene promene

(preusmereno sa Социјални развој)

Društvene promene kao sociološki pojam označavaju izmene u društvenoj strukturi. One obuhvataju izmene koje se odnose na društvene ustanove, društveno ponašanje i društvene odnose. Društvene promene su uvek prisutne u društvenom životu, ali su u moderno doba postale veoma intenzivne. Društvene promene su promene u društvu, gde pojedinci i grupe menjaju način mišljenja, političku moć, uloge i položaj.

Poreklo moderne sociologije se može pratiti kroz pokušaje da se razumeju dramatične promene koje su potresale moderni svet i promovisale nove oblike društvenog poretka.[1] Prema rečima Entonija Gidensa, sociologiju su iznedrile društvene promene koje je pokrenula industrijalizacija na Zapadu.

Socijalni razvoj istraživački institut Ujedinjenih nacija definiše kao skup strukturalnih promena koje se preduzimaju u cilju pronalaženja koherentnih i trajnih rešenja za probleme sa kojima se susreće društvo. To praktično znači da socijalni razvoj obuhvata društveno definisane ciljeve za određeni vremenski period i određivanje potrebnih sredstava da bi se ti ciljevi ostvarili. Kao deo društvenog razvoja, socijalni razvoj obuhvata promene koje se odnose na poboljšanje kvaliteta života ljudi, na stvaranje mogućnosti za zadovoljavanje, unapređe nje i bogaćenje raznovrsnih i univerzalnih ljudskih potreba, na podizanje nivoa socijalne sigurnosti građana, na poboljšanje uslova produkcije i reprodukcije života i na prevenciju i suzbijanje socijalnih problema.

Definicija uredi

Društvene promene se možda ne odnose na pojam društvenog napretka ili sociokulturne evolucije, filozofsku ideju da se društvo kreće napred evolucionim sredstvima. To se može odnositi na paradigmatsku promenu u društveno-ekonomskoj strukturi, na primer na tranziciju iz feudalizma u kapitalizam, ili na hipotetičku buduću tranziciju u neki oblik postkapitalizma.

Društveni razvoj se odnosi na to kako ljudi razvijaju društvene i emocionalne veštine tokom životnog veka, sa posebnom pažnjom na detinjstvo i adolescenciju. Zdrav društveni razvoj omogućava da se formiraju pozitivni odnosi sa porodicom, prijateljima, nastavnicima i drugim ljudima u životima ljudi.[2]

Prominentne teorije uredi

Promena dolazi iz dva izvora. Jedan od izvora su jedinstveni faktori kao što su klima, vreme ili prisustvo određenih grupa ljudi. Drugi izvor su sistematski faktori. Na primer, uspešan razvoj generalno ima iste zahteve, kao što su stabilna i fleksibilna vlada, dovoljno slobodnih i dostupnih resursa i raznolika društvena organizacija društva. U celini, društvena promena je obično kombinacija sistematskih faktora zajedno sa nekim slučajnim ili jedinstvenim faktorima.[3]

Mnoge teorije pokušavaju da objasne društvene promene. Jedno gledište sugeriše da teorija promene treba da uključuje elemente kao što su strukturni aspekti promene (kao što su promene stanovništva), procesi i mehanizmi društvenih promena i pravci promene.[4]

  • Hrišćanska: U hrišćanstvu i judaizmu društvene promene se vide u smislu Božjih blagoslova za vernost ili prokletstava za neposlušnosti. Pogledajte Ponovljene zakone, poglavlje 28.
  • Hegelijanska: Klasični hegelijanski dijalektički model promene zasniva se na interakciji suprotstavljenih sila. Polazeći od tačke trenutnog zastoja, teza na koju se suprotstavlja antiteza prvo dovodi do sukoba, a zatim dovodi do nove sinteze.
  • Marksistička: Marksizam predstavlja dijalektički i materijalistički koncept istorije, posmatrajući istoriju čovečanstva kao fundamentalnu „borbu između društvenih klasa“.[5]
  • Kunijevska: Filozof nauke, Tomas Kun, tvrdi u Strukturi naučnih revolucija u vezi sa Kopernikanskom revolucijom da će ljudi verovatno nastaviti da koriste naizgled neizvodljivu paradigmu sve dok bolja paradigma ne bude opšte prihvaćena. Kunijevski pristup proučavanju društava je obezbeđen kritičnim pristupom društvenog poretka i promena.
  • Heraklitska: Grčki filozof Heraklit je koristio metaforu reke da bi govorio o promeni na sledeći način: „Oni koji zakorače u reke ostajući isti, druge i druge vode nose“ (DK22B12). Čini se da Heraklit ovde sugeriše, bez obzira na kasnija tumačenja, da bi reka ostala reka, promena mora da se stalno dešava. Tako se Heraklitanski model može smatrati paralelnim modelu živog organizma, koji, da bi ostao živ, mora stalno da se menja. Savremena primena ovog pristupa prikazana je u teoriji društvenih promena SEED-SCALE koja se nadograđuje na podpolju pojave teorije složenosti.
  • Daoistička: Kinesko filozofsko delo Dao De Jing, I.8 i II.78 koristi metaforu vode kao idealnog agenta promene. Voda, iako meka i savitljiva, na kraju će istrošiti kamen. Promena, u ovom modelu, treba da bude prirodna, harmonična i postojana, mada neprimetna.

Grant sugeriše da pojedinci mogu imati najveći lični uticaj fokusirajući se na nivoe 2 i 3.[6][7]

Vrste promena uredi

Društvene promene mogu varirati u zavisnosti od brzine i obima i podsticaja.[8] Neka istraživanja o različitim tipovima društvenih promena fokusiraju se na društvene organizacije kao što su korporacije.

Različite manifestacije promena uključuju:

  • Fabijanska promena[9] – postepeno i reformističko postepeno poboljšanje na način Fabijanskog društva
  • radikalna promena[10] – poboljšanja se ukorenjuju i granaju u stilu političkog radikalizma
  • revolucionarna promena[11] – nagla, radikalna i drastična promena, sa implikacijama nasilja i početka iznova (možda najpopularnija kao politički bauk)
  • transformaciona promena[12] – novodobna verzija radikalne promene, i stoga ju je teško definisati
  • kontinuirana promena, otvorena promena – promena (navodno) zarad promene[13]
  • promena odozgo nadole – oslanjanje na vođstvo[14]
  • promena odozdo prema gore[15] – oslanjanje na zbijene mase

Aktuelni primeri uredi

Globalne demografske promene uredi

Jedna od najočiglednijih promena koja se trenutno dešava je promena relativne globalne distribucije stanovništva između zemalja. Poslednjih decenija, zemlje u razvoju su postale veći udeo u svetskoj populaciji, povećavši se sa 68% 1950. na 82% 2010. godine, a stanovništvo razvijenih zemalja se smanjilo sa 32% ukupne svetske populacije 1950. godine na 18% u 2010. Kina i Indija i dalje su najveće zemlje, a slede SAD kao daleka treća. Međutim, rast stanovništva širom sveta se usporava. Rast stanovništva među razvijenim zemljama usporava od 1950-ih i sada iznosi 0,3% godišnjeg rasta. Rast stanovništva među manje razvijenim zemljama, isključujući one najnerazvijenije, takođe se usporava od 1960. godine i sada iznosi 1,3% godišnje. Rast stanovništva među najnerazvijenijim zemljama je relativno malo usporen i najveći je sa 2,7% godišnjeg rasta.[16]

Rodni obrasci rada i nege uredi

U većem delu razvijenog sveta, promene od različitih muških i ženskih poslova ka rodno ravnopravnijim obrascima su ekonomski važne od sredine 20. veka. Smatra se da i muškarci i žene daju veliki doprinos[17] društvenim promenama širom sveta.[18]

Reference uredi

  1. ^ Giddens, Anthony; Duneier, Mitchell; Appelbaum, Richard and Carr, Deborah (2009) Introduction To Sociology (7th ed.), New York / London: W.W.Norton & Company
  2. ^ Stine-Morrow, E.A.L.; Parisi, J.M. (januar 2010). „The Adult Development of Cognition and Learning”. Social development. Elsevier. str. 225—230. ISBN 9780080448947. doi:10.1016/B978-0-08-044894-7.00474-7. 
  3. ^ Gene Shackman, Ya-Lin Liu and George (Xun) Wang. "Why does a society develop the way it does?." 2002. - "[...] successful development generally requires a basic degree of social mobilization, structural differentiation, development of free resources, specialization and diversity of social organization, and a stable and flexible governmental system. Social, political and economic change can best be understood by combining systematic with more unique, random or coincidental factors."
  4. ^ Haferkamp, Hans, and Neil J. Smelser, editors. "Social Change and Modernity." Berkeley: University of California Press, c1992 1991. Page 2: "In our view any theory of change must contain three main elements that must stand in definite relation to one another:
    1. Structural determinants of social change, such as population changes, the dislocation occasioned by war, or strains and contradictions.
    2. Processes and mechanisms of social change, including precipitating mechanisms, social movements, political conflict and accommodation, and entrepreneurial activity.
    3. Directions of social change, including structural changes, effects, and consequences."
  5. ^ Compare: Wright, Sharon (1998). „Divisions and Difference”. Ur.: Alcock, Pete; Haux, Tina; May, Margaret; Wright, Sharon. The Student's Companion to Social Policy (5 izd.). Chichester, West Sussex: John Wiley & Sons (objavljeno 2016). str. 222. ISBN 9781118965979. Pristupljeno 30. 10. 2020. „Marx believed the struggle between social classes would drive social change.” 
  6. ^ Will Grant Four Levels of Action, Pristupljeno 2019-09-28 
  7. ^ „The Drawdown Project to Reverse Global Warming — Educational Resources”. Sierra Club Atlantic Chapter. 29. 4. 2019. Pristupljeno 2019-09-28. 
  8. ^ Partridge, Lesley (2. 11. 2007). Managing Change. Amsterdam: Routledge (objavljeno 2007). str. 11. ISBN 9781136385827. Pristupljeno 30. 10. 2020. „The pressures for change influence the type of change experienced – its speed and scope, and how it is introduced and planned. Change can be anywhere on a scale from radical to gradual. It may be imposed from above or initiated from below.” 
  9. ^ For example: Baltov, Victor Alexander (18. 9. 2012). „The Overseas Progressive New World Order March”. Reclaiming the Strike Zone: Do It American (objavljeno 2012). str. 110. ISBN 9781477254868. Pristupljeno 30. 10. 2020. „The only choice would be to accept Fabian change, whether it was desirable or not [...].” 
  10. ^ For example: Kaufman, Cynthia (2003). Ideas for Action: Relevant Theory for Radical Change (2 izd.). Oakland, California: PM Press (objavljeno 2016). ISBN 9781629632544. Pristupljeno 30. 10. 2020. [mrtva veza]
  11. ^ For example: Johnson, Chalmers A. (1966). „Revolution: The Implications of a Political Concept”. Revolutionary Change. Volume 47 of SP (Standford University) (2 izd.). Stanford, California: Stanford University Press (objavljeno 1982). str. 1. ISBN 9780804711456. Pristupljeno 30. 10. 2020. „Revolutionary change is a special kind of social change, one that involves the intrusion of violence into civil social relations.” 
  12. ^ For example: Brown, Valerie A.; Harris, John A. (24. 2. 2014). The Human Capacity for Transformational Change: Harnessing the collective mind. Abingdon: Routledge (objavljeno 2014). ISBN 9781136263514. Pristupljeno 30. 10. 2020. „Transformational change is always stochastic: it is the outcome of established systems having been disturbed by n unpredictable change.” 
  13. ^ Partridge, Lesley (2. 11. 2007). Managing Change. Amsterdam: Routledge (objavljeno 2007). str. 12. ISBN 9781136385827. Pristupljeno 30. 10. 2020. „Open-ended change is characterised by a radical change, followed soon by another, and perhaps more to come.” 
  14. ^ Tabrizi, Behnam N. (18. 10. 2007). Rapid Transformation: A 90-Day Plan for Fast and Effective Change. Boston, Massachusetts: Harvard Business School Press (objavljeno 2007). str. 79—80. ISBN 9781422163467. Pristupljeno 30. 10. 2020. „[...] leaders who impose top-down change tend to overestimate both their ability to spread change through [an] antire organization without getting adequate buy-in and their ability to fully assess the scope of problems [...].” 
  15. ^ For example: Schermerhorn, John R. (1996). „Organization Culture and Change”. Management (11 izd.). John Wiley & Sons (objavljeno 2010). str. 272. ISBN 9780470530511. Pristupljeno 30. 10. 2020. „Bottom-up change tries to unlock ideas and initiative at lower organizational levels and let them percolate upward.” 
  16. ^ Shackman, Gene, Xun Wang and Ya-Lin Liu. 2011. "Brief review of world population trends - Population.". Retrieved May 2013.
  17. ^ Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory (Bandura), 118
  18. ^ Bjørnholt, M. (2014). „Changing men, changing times; fathers and sons from an experimental gender equality study” (PDF). The Sociological Review. 62 (2): 295—315. S2CID 143048732. doi:10.1111/1467-954X.12156. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Društvene promene na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Друштвене_промене&oldid=27552085”