Srpska dijaspora
Srpska dijaspora je deo sveukupnog srpskog bića. Srpsku dijasporu treba i posmatrati kao integralni deo sveukupnog srpskog korpusa. Stepen njegove kohezije uvek je u srazmeri sa društveno-ekonomskim prilikama i politikom u Matici, odnosno sa snagom njenih konstitutivnih činilaca.[1]
Kroz vekove, od postanja pa do današnjih dana, Srbe prati sudbina stalnih ratova, deoba i seoba. U dugoj srpskoj istoriji nije pronađena nacionalna strategija sa kojom bi se obezbedio održiv mir, demografska stabilnost i sveopšti napredak.[2]
Nastajanje Srpske dijaspore uredi
Od početka iseljavanja pa do današnjih dana beležena su samo masovna iseljavanja, a stihijska i pojedinačna iseljavanja ostajala su i neprimećena pa nisu ni zapisana. Srpska dijaspora broji između 4 do 5 miliona Srba, i deli se u pet grupa.[3]
- Prva grupa: srednjovekovna iseljavanja i seobe, poput velikih seoba Srba u istočnu i zapadnu Evropu;
- Druga grupa: Potomci iseljenika koji su se otisnuli u svet pre Drugog svetskog rata;
- Treća grupa: Posleratna politička emigracija, tj. Srbi i njihovi potomci koji su bili prinuđeni na odlazak iz zemlje pobedom komunista u građanskom ratu od 1941. do 1945. godine;
- Četvrta grupa: Ekonomska emigracija: radnici raznih zanimanja i stručnjaci koji su otišli u zapadnoevropske i prekomorske zemlje 1961—1991. u potrazi za profesionalnim i materijalnim uspehom;
- Peta grupa: Izbeglice od rata i posledica rata u bivšoj Jugoslaviji od 1991. naovamo.[4]
Prva grupa uredi
Narod čije se ime prvi put na tlu današnje Srbije pominje još 622. godine a u Grčkoj još 610. godine doselio se na Balkan sa starim Slovenima. Poraženi u sedmom veku Srbi su ostali da žive u okolini Soluna. Kako je zabeležio car Konstantin Porfirogenit po jednom narodu, verovatno najvećem i najjačem, iz tog slovenskog bratstva, Srbima, oblast oko Soluna je i dobila ime Servija.
Bio je to prvi veliki talas iseljavanja Srba sa severa Evrope na Balkan. Vladarski sin koji je doveo Srbe na prostor između Dunava i planine Balkan, zapisano je u istoriji, umro je pre 680. godine. Tom rodu pripadali su se prvi srpski knezovi Višeslav, Radoslav, Prisogoj i Vlastimir, koji su se pokoravali carevima Vizantije.
Kada su Srbi u devetom veku primili hrišćanstvo počela je njihova vera i kada je knez Vlastimir porazio bugarskog kana Presija, oglasio je ujedinjenje srpskih plemena, stvaranje prve srpske vojske i države na teritoriji Raške. I danas u Judejskoj pustinji postoji manastir svetog Save Osvećenog Jerusalimskog, koji je 130 godina bio pod srpskom upravom, zahvaljujući Svetom Savi srpskom.
Prodor Turaka na Balkan i porazi Srba u bitkama sa njima pred kraj XIV veka, pokrenuli su drugi veliki talas iseljavanja srpskog naroda na sever, u Srem i Arad. U istoriji je, međutim, ostala najviše upamćena seoba 60.000 Srba u Ugarsku, koju je vodio Patrijarh Arsenije III Crnojević u leto 1690. godine. Seoba je trajala četrdesetak dana, a Srbi su naselili Budim i Sentandreju.
Druga grupa uredi
Na prostoru od Ugarske do Grčke, srpski narod, primoran da traga za golom egzistencijom, krajem XIX i početkom XX veka je opet krenuo u veliku seobu. Pored evropskih zemalja treći talas seoba zahvatio je i Severnu i Južnu Ameriku. Tada su se u SAD preko Kalifornije, na primer, useljavali ponajviše Srbi iz zapadnih krajeva, pre svega, Boke, Hercegovine, Like, Korduna, Dalmacije, Bosne i Vojvodine. Prema nekim procenama, pre balkanskih ratova samo u SAD je živelo oko 20.000 Crnogoraca. Ova migracija Srba trajala je najduže, čak do početka Drugog svetskog rata.
Treća grupa uredi
Za vreme Drugog svetskog rata sa srpskih teritorija proterano je 260.000 lica, a posle rata po Evropi je rasuto 390.000 ljudi. Mnogi su se vratili kućama, dok su mnogi odlučili da ostanu u inostranstvu. Većina ovih drugih imala je status političkih izgnanika. Bio je to četvrti talas iseljavanja Srba i Jugoslovena. Njihova glavna odredišta za emigraciju tada su bile prekookeanske zemlje Argentina, Australija, SAD, Kanada i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ovog puta Srbi su u Ameriku ulazili preko istočne kapije u Njujorku.
Četvrta grupa uredi
Sredinom šezdesetih odlaskom srpskih radnika na privremeni rad u evropske metropole započinje peti talas i najmasovnija seoba Srba. Za samo desetak godina broj jugoslovenskih tj. srpskih gastarbajtera u zapadnoj Evropi popeo se na skoro pola miliona. Tako su Srbi našli svoja nova utočišta u Nemačkoj, Francuskoj, Italiji, Švedskoj, Austriji, Švajcarskoj.
Osamdesete godine su podstakle visoke stručnjake, njih desetak hiljada, poslovne ljude, umetnike, vrhunske sportiste i mlade talente da u većem broju napuštaju otadžbinu u nameri da svoje sposobnosti ili usavrše ili dobro naplate na svim kontinentima sveta. Takvi Srbi, učesnici šestog talasa seoba, našli su svoje nove domovine u SAD, Kanadi, Južnoj Africi, Španiji, Francuskoj, Nemačkoj, Australiji, Grčkoj, Kipru, pa i Sovjetskom Savezu.
Peta grupa uredi
Početkom devedesetih, počeo je novi rat na Balkanu, izazvan raspadom druge Jugoslavije u kojoj je živelo 9,5 miliona Srba i Crnogoraca. Kriza je izazvala i masovni egzodus jugoslovenskih i srpskog naroda. Sedmi talas iseljavanja zahvatio je 4,1 miliona Jugoslovena i time i Srbe iz svih republika nekadašnje SFRJ, koji da bi izbegli stradanja u Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini odlaze u dva pravca - ka otadžbini i ka tuđini.
Pored Srbije, Crne Gore tj. treće Jugoslavije i Republike Srpske iseljeni Srbi nalaze svoje utočište u Australiji, Novom Zelandu, SAD, Kanadi, Južnoj Africi, Nemačkoj, Austriji, Mađarskoj, Norveškoj, Švedskoj, Danskoj, Italiji. Sankcije i ekonomska kriza potakli su tada i migraciju nezaposlenih i mladih ljudi koji su svoju bolju budućnost tražili, takođe, na Zapadu planete.
Ekonomski uticaj dijaspore na Srbiju uredi
Prema podacima Narodne banke Srbije 2009. dijaspora je u Srbiju slala dobre 3,3 milijarde evra, šta je uprkos globalnoj recesiji 27% više nego u 2008.[5] Prema podacima Svetske banke 2009. srpska dijaspora slala je u Srbiju 5,5 milijarde dolara, 10% više od godine 2008.[6]
Srbi u svetu uredi
Autohtone zemlje uredi
| Država | Zvanični podaci ili procena | Članak |
|---|---|---|
 Srbija
|
5,988,093 (2011),[7] KiM 146,128 (2013)[8][9] | |
 Bosna i Hercegovina
|
1,086,733 (2013)[10] | Srbi u Bosni i Hercegovini |
 Crna Gora
|
178,110 (2011)[11] | Srbi u Crnoj Gori |
| sa statusom nacionalne manjine | ||
 Albanija
|
30,000 - 100,000[12] | Srbi u Albaniji |
 Mađarska
|
10,000 | Srbi u Mađarskoj |
 Rumunija
|
23,000 | Srbi u Rumuniji |
 Severna Makedonija
|
35,939 (2002)[13] | Srbi u Severnoj Makedoniji |
 Hrvatska
|
186,633 (2011)[14] | Srbi u Hrvatskoj |
| bez statusa nacionalne manjine | ||
 Bugarska
|
20,000[15] | Srbi u Bugarskoj |
 Slovenija
|
38,964 (2002)[16] | Srbi u Sloveniji |
Iseljeništvo uredi
Informacije o srpskoj dijaspori širom sveta. [17]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Strategija očuvanja i jačanja odnosa matične države
- ^ Enciklopedija srpske dijaspore u centralnoj Evropi
- ^ Srpska dijaspora kao deo sveukupnog srpskog bića
- ^ O dijaspori i Srbima u regionu
- ^ Od dijaspore tri milijarde evra
- ^ Dijaspora faktor makroekonomske stabilnosti
- ^ Popis stanovništva iz 2011. godine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. jul 2016), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ COMMUNITY PROFILE: SERB COMMUNITY|Srbi su bojkotovali popis Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. januar 2017) ecmikosovo.org (jezik: engleski)
- ^ Srbi su bojkotovali popis COMMUNITY PROFILE: SERB COMMUNITY Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. јануар 2017) (PDF)
- ^ „1996 population census in Bosnia and Herzegovina”.
- ^ (Завод за статистику Црне Горе), Приступљено 25. 4. 2013.
- ^ ALBANIJA ETNIČKI ČISTI SRBE: Iščezlo 100.000 ljudi pokrštavanjem, kao što su to radile ustaše u NDH! | Telegraf – Najnovije vesti
- ^ Државен завод за статистика: Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002: Дефинитивни податоци (PDF)
- ^ STANOVNIŠTVO PREMA NARODNOSTI – DETALJNA KLASIFIKACIJA – POPIS 2011., Приступљено 25. 4. 2013.
- ^ Susedi broje Srbe | Aktuelno | Novosti.rs
- ^ Population by ethnic affiliation, Slovenia, Census 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 and 2002
- ^ Dijaspora može da promeni Srbiju : Između matice i rasejanja : Tema nedelje : POLITIKA
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ [1]
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ [2]
- ^ https://www.llv.li/files/as/bevolkerungsstatistik-30-juni-2014.pdf
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Afrika i Srbija na vezi: Srbi u Bocvani rts.rs
- ^ Badnjak sloge na afričkom suncu novosti.rs
Literatura uredi
- Puzović, Predrag (1996). „Eparhije Srpske pravoslavne crkve u rasejanju” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 40 (1-2): 87—96. Arhivirano iz originala (PDF) 08. 06. 2019. g. Pristupljeno 25. 03. 2018.
- Radojević, Mira (2005). „Srpska politička emigracija posle Drugog svetskog rata: Savez "Oslobođenje" (1949—1990)”. Velike sile i male države u hladnom ratu 1945-1955: Slučaj Jugoslavije. Beograd: Filozofski fakultet. str. 265—274.
- Radojević, Mira (2007). „Milovan Đilas i srpska politička emigracija (1954—1995)” (PDF). Tokovi istorije. 4: 118—135.
- Radojević, Mira (2010). „Jugoslovenska politička emigracija i disidentstvo u Jugoslaviji (podrška Saveza "Oslobođenje" demokratskoj opoziciji)”. Disidentstvo u suvremenoj povijesti. Zagreb: Hrvatski institut za povijest. str. 271—291.
- Radojević, Mira (2010). „Živeti i raditi u emigraciji: Savez "Oslobođenje" (1949—1990)”. Jugoslavija u hladnom ratu: Prilozi istraživanjima. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. str. 97—110.
- Radojević, Mira (2011). „Jugoslovenska posleratna emigracija i Josip Broz Tito: Naša reč o sukobu sa IB-om 1948-1949”. Tito - viđenja i tumačenja: Zbornik radova. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije, Arhiv Jugoslavije. str. 101—116.
- Radojević, Mira (2014). „Savez "Oslobođenje" o spoljnoj politici jugoslovenske države (1948—1961)” (PDF). Annales: Anali za istrske in mediteranske študije. 24 (4): 681—690.
