Teodor Kračun

Teodor Dimitrijević Kračun
Teodor Dimitrijević Kračun
Lični podaci
Puno ime	Teodor Dimitrijević Kračun
Datum rođenja	1730.
Mesto rođenja	Sremska Kamenica ili Sremski Karlovci, Habzburška monarhija
Datum smrti	10. april 1781.
Mesto smrti	Sremski Karlovci, Habzburška monarhija

Teodor Dimitrijević Kračun ili i Kračun (Kračunović) Teodor (rođen u drugoj četvrtini 18. veka — Sremska Kamenica ili Sremski Karlovci 10. april 1781. godine.

Bio je slikar, ikonograf i portretista i jedan od najznačajnijih srpskih baroknih slikara 18. veka. Stvarao je u Vojvodini. U svom delu je kombinovao tradicionalni likovni jezik sa umetničkim shvatanjima baroka i rokokoa. Za njega se 1942. godine kaže: "prevazilazi sve prethodnike...prvi stvarni majstor među novijim srpskim slikarima, neosporna slava srpskog baroka".^[1]

Biografija uredi

Zaharije Orfelin njegov kolega slikar, ga naziva u jednom pismu "vetrogonjom", zbog njegove gramzivosti, kada je reč o sklapanju poslova. Zvali su ga i "Segedinac".^[2]

Kračun uredi

Nadimak Kračun se pogrešno vezuje samo za Rumune, koji tim imenom "Craciun" zovu hrišćanski praznik Božić. Kod Rumuna se reč izvodi iz latinskog izraza "creation" (stvaranje) ili "calatio" (sazivanje naroda od strane sveštenika prvog dana meseca). Božić se slično naziva i kod drugih naroda, poput Mađara - "Karácsony" ali i slovenskih naroda. Tako, Slovaci kažu - "Kračun", Bugari - "Kračun/ec", Rusi - "Koročun". Smatra se da reč "kračun" ipak slovenskog porekla, izvedena od glagola "korčiti" tj. koraknuti, ući u novi period. Ta praslovenska, paganska reč se u govoru kod Srba izgubila, jer ga je potpuno potisnuo hrišćanski termin "Božić" tj. "mali Bog". Njegovo postojanje se međutim još javlja kod krsnog imena "Kračun", ili u nazivu sela u Srbiji "Kračunište".^[3] U jednom osvrtu na simboliku hrišćanskih praznika, tumačenjem ruskog i beloruskog termina, dovodi se u vezu izraz "kračun", po značenju sa - "praznikom mrtvih".^[4]

Delo uredi

Kračun je sigurno posle svojih učitelja ikonografa učio i u bečkoj Slikarskoj akademiji kao i njegov prijatelj slikar Jakov Orfelin. Poznata je ikona Sv. Jovana u crkvi manastira Đipše,^[5] koju je uradio 1753. godine. Pomagao je Dimitriju Bačeviću majstoru, tokom rada na ikonostasu manastirske crkve u Krušedolu; kasnije i Beočina. Zna se da je slikao ikonostase u sremskim selima Neštinu i Laćarku, u manastiru Privinoj Glavi, u Somboru (sa Isajlovićem)^[6], stari ikonostas u kapeli karlovačke mitropolije, kao i da je ikonostas karlovačke saborne crkve radio sa Jakovom Orfelinom. Po jednom opisu Bačke iz 1866. godine, navodi se da je on radio ikonostas i u mestu Bogčinovac kod Apatina, pre 1760. godine. Kada su Srbi iz šanca Bogčinovca prešli u Stapar, preneli su ikone sa ikonostasa i carske dveri iz svoje napuštene crkve.^[7] Kako se čini da se po ocu zvao i Dimitrijević postoje zapisi da je slikao i u Beočinu i Krušedolu.^[8]

Kračun se bavio i portretisanjem i jedan svoj portret Pavla Nenadovića dao je u Beču da se izreže u bakru. Smatra se da će se naći još neki od radova Kračuna ali i po ovim koji su poznati zna se da je on bio jedan od naših najboljih majstora u 18. veku. Kračun se pridržavao starinskog srpsko- vizantijskog stila zoografisanja a na svojim portretima beleži veštinu zapadne umetnosti portretisanja i za ono vreme pokazuje neobične kvalitete i njegov kist po nekada deluje začuđujućom impresionističkom krepkošću.

Slikao je sledeće ikonostase: