Википедија

Trudnoća

Ukoliko ste tražili graviditet kod sisara, pogledajte članak Graviditet (sisari), ovaj članak se fokusira na trudnoću žene.

Trudnoća (drugo stanje, graviditet, gestacija) nastaje usađivanjem oplođene jajne ćelije u endometrijum materice.[4] Žena koja je po prvi put trudna naziva se primipara, primigravida ili prvorotkinja, a žena koja je više puta rađala je multipara, multigravida ili višerotkinja. Višestruka trudnoća obuhvata više od jednog deteta, kao što su blizanci.[13] Do trudnoće može doći usled seksualnog odnosa ili primene reproduktivne tehnologije.[6] Do porođaja tipično dolazi nakon 40 nedelja od zadnjeg menstrualnog perioda.[4][5] To je nešto malo više od devet meseci, uzimajući da svaki mesec ima 31 dan.[4][5] Kad se meri polazeći od oplodnje, trudnoća traje oko 38 nedelja.[5] Embrion je potomak u razvoju tokom prvih osam nedelja nakon oplodnje, nakon čega se koristi termin fetus do rođenja.[5] Simptomi rane trudnoće mogu da obuhvataju propuštene periode, osetljive grudi, mučninu i povraćanje, glad, i čestu urinaciju.[1] Trudnoća se može potvrditi pomoću testa za trudnoću.[7]

Trudnoća
SinonimGestacija
Trudnica u zadnjem mjesecu trudnoće
SpecijalnostiAkušerstvo, opstetrika
SimptomiPropušteni periodi, nežne grudi, mučnina i povraćanje, glad, česta urinacija[1]
KomplikacijePobačaj, visok krvni pritisak trudnoće, gestacioni dijabetes, deficientna anemija gvožđa, teška mučnina i povraćanje[2][3]
Trajanje~40 nedelja od zadnjeg menstruacionog perioda[4][5]
UzrociSeksualni odnos, medicinski potpomognuta oplodnja[6]
Dijagnostički metodTest na trudnoću[7]
PrevencijaKontrola rađanja, abortus [8]
LečenjePrenatalna nega[9]
LekoviFolna kiselina, suplementi gvožđa[9][10]
Frekvencija213 miliona (2012)[11]
SmrtnostPad 230,600 (2016)[12]
Presek materice u 4. i 5. mesecu trudnoće

Trudnoća se tipično deli u tri tromesečja.[4] Prvo tromesečje je od prve nedelje do dvanaeste i obuhvata koncepciju, što je kada spermatozoid oplodi jaje.[4] Oplođeno jaje zatim putuje niz jajovod i pričvršćuje se na unutrašnjost materice, gde započinje formiranje embriona i posteljice.[4] Tokom prvog tromesečja, mogućnost pobačaja (prirodne smrti embriona ili fetusa) je najveća.[2] Drugo tromesečje je od 13-e nedelje do 28.[4] Oko sredine drugog tromesečja, može se osetiti kretanje fetusa.[4] Sa 28 nedelja, više od 90% beba mogu da prežive izvan materice ako im se pruži medicinska nega visokog kvaliteta.[4] Treće tromesečje je od 29 nedelja do 40 nedelja.[4]

Prenatalna nega poboljšava ishode trudnoće.[9] Prenatalnom negom mogu da budu obuhvaćeni unos dodatante folne kiseline, izbegavanje droga i lekova, redovno vežbanje, krvni testovi, i redovni fizički pregledi.[9] Komplikacije trudnoće mogu da obuhvataju poremećaje visokog krvnog pritiska, gestacioni dijabetes, deficientnu anemiju gvožđa, i tešku mučninu i povraćanje između ostalog.[3] U idealnom slučaju porođaj počinje samostalno kada ženi dođe vreme.[14] Smatra se da je trudnoća trajala ceo termin kada je gestacija obuhvatala 39 do 41 nedelje.[4] Nakon 41 nedelje je kasna trudnoća, a nakon 42 nedelje post-trudnoća.[4] Bebe rođene pre 39 nedelje se smatraju rano rođenim, dok su rođene pre 37 nedelja nedonoščad.[4] Nedonoščad imaju povišeni rizik od zdravstvenih problema kao što je cerebralna paraliza.[4] Porođaj pre 39 nedelja putem indukcije porođaja ili carskim rezom se ne preporučuje osim ako je neophodno iz drugih medicinskih razloga.[15]

Godine 2012 je bilo 213 miliona trudnoća, od čega se 190 miliona (89%) odvilo u zemljama u razvoju i 23 miliona (11%) u razvijenom svetu.[11] Broj trudnoća kod žena uzrasta 15 do 44 godina je bio 133 na 1.000 žena.[11] Oko 10% do 15% prepoznatih trudnoća je okončano pobačajem.[2] Godine 2016, komplikacije usled trudnoće su rezultirale u 230.600 smrtnih slučajeva, što je smanjenje u odnosu na 377.000 smrtna slučaja 1990. godine.[12] Najčešći uzroci su krvarenje, infekcije, hipertenzivne bolesti trudnoće, porođajna zaprečenja, i komplikacije vezane za spontani pobačaj, vanmateričnu trudnoću, ili abortus.[16] Globalno, 44% trudnoća su neplanirane.[17] Preko polovine (56%) neplaniranih trudnoća biva abortirano.[17] Među neželjenim trudnoćama u Sjedinjenim Državama, 60% žena je koristilo kontrolu rađanja u nekoj meri tokom meseca nastanka trudnoće.[18]

Faze začeća uredi

Oplođenje nastaje spajanjem zrele jajne ćelije i spermatozoida u jajovodu. Ovulacijom iz de Grafovog folikula zrela jajna ćelija dospijeva u lumen jajovoda, gdje biva opkoljena spermatozoidima koji nastoje prodrijeti u nju. Po probijanju spoljašnje opne jajne ćelije i ulaska spermatozoida u nju, dolazi do zgušnjavanja opne koja na taj način sprečava ostale spermatozoide da prodru u nju. Pri prodoru u jajnu ćeliju dolazi do mešanja sadržaja spermatozoida sa jedrom jajne ćelije. Embrionalni razvitak započinje neposredno nakon oplodnje i odvija se u četiri faze:

  • brazdanje
  • formiranje klicinih listića
  • osnivanje organa
  • histološka diferencijacija organa

Oplođena jajna ćelija pod djelovanjem peristaltičkih pokreta jajovoda i vodene struje koja nastaje kretanjem treplji epitela u tubama dospijeva u šupljinu materice i tada dolazi do nidacije, odnosno implantacije oplođenog jajašceta. Usađena jajna ćelija naziva se zametak ili embrion. Po završenoj organogenezi, poslije trećeg mjeseca trudnoće zametak postaje plod odnosno fetus.

Trajanje trudnoće uredi

 
Fetus u materici između 6. i 7. meseca

Normalna trudnoća traje deset lunarnih mjeseci ili devet kalendarskih mjeseci, odnosno 40 nedelja ili 280 dana. Ako dođe do prekida trudnoće prije polovine sedmog mjeseca, taj prekid se naziva pobačajem, jer plod nije sposoban za vanmaterični život. Porođajem se naziva svaki prekid trudnoće poslije polovine sedmog mjeseca.

Prema vremenu kada se dogodi, porođaj može biti prevremeni, na vrijeme i kasniji, a novorođenče nedoneseno (prematurus), doneseno (maturus) i preneseno (postmaturus). Nedonošče po pedijatrijskim parametrima je svako dijete manje tjelesne težine od 2.500 grama.

Placenta uredi

Placenta (posteljica) se stvara krajem trećeg mjeseca trudnoće. Ona ima veoma važnu i višestruku funkciju. Učestvuje u razmjeni materija između majke i ploda putem difuzije i osmoze, ima zaštitnu ulogu jer štiti plod od infekcija, a pored toga u njoj se luči progesteron, hormon koji služi za održavanje trudnoće, i estrogen. Pred kraj trudnoće placenta je teška oko 500 g, sa prečnikom od 16 do 20 cm, i sastavljen je od 16 do 20 kotiledona.

Dijagnoza trudnoće uredi

 
Test trudnoće

Postavlja se na osnovu anamnestičkih podataka i objektivnog pregleda trudnice. Promjene u organizmu žene izazvane graviditetom nazivaju se znacima trudnoće i djele se u tri grupe:

  • sigurni znaci trudnoće
  • nesigurni znaci trudnoće
  • vjerovatni znaci trudnoće

Nesigurni znaci trudnoće uredi

Pod nesigurnim znacima podrazumijevaju se oni znaci koji su karakteristični za trudnoću ali se mogu naći i kod žena koje nisu gravidne, pa i kod muškaraca. To su mučnine, osjećaj gađenja, pigmentacija na pojedinim dijelovima kože, povećanje stomaka i bokova, promjene u raspoloženju i drugi. U nekim slučajevima trudnoću prate i simptomi kao što su umor, preosetljivost na mirise i gubitak apetita.

Vjerovatni znaci trudnoće uredi

Vjerovatni znaci su promjene koje se manifestuju na polnim organima i grudima žene. To su izostanak menstruacije, uvećanje i razmekšavanje materice, uvećanje dojki i pojava kolostruma odnosno prvog mlijeka, likviditet sluznice vagine i grlića materice.

Sigurni znaci trudnoće uredi

 
William Hunter, Anatomia uteri humani gravidi tabulis illustrata, 1774

Sigurni znaci trudnoće su postojanje fetusa vidljivog ultrazvučnim nalazom, slušanje srčanih tonova, opipavanje dijelova tijela ploda i prisustvo hormona trudnoće u urinu. Nakon oplodenja, u organizmu žene se nakon 7-10 dana počinju pojavljivati merljive koncentracije hCG, koji se može dokazivati iz urina ili krvi žene.

Biološki testovi koji su se ranije koristili u dokazivanju trudnoće kao što su Gali Mainijeva reakcija, danas više nisu u upotrebi.

Imunološki testovi koji se danas koriste većinom su zasnovani na upotrebi lateks čestica. Može se dokazati prisustvo Humanog horionskog gonadotropina, čija se polipeptidna beta podjedinica koristi u dokazivanju trudnoće (skraćeno b-hCG) u koncentraciji od 25 mIU u urinu žene, što je ekvivalent periodu između četvrte i pete sedmice trudnoće. Uvijek se uzima uzorak prvog jutarnjeg urina, jer je u njemu koncentracija b-hCG najveća.

Takođe, može se uraditi i određivanje koncentracije b-hCG u krvi. Ono se radi desetog dana po ovulaciji, i koncentracija b-hCG u krvi se kod 85% normalnih trudnoća udvostručuje svakih 72 časa u ranoj trudnoći.

 
Ultrazvuk trudnoće

Razvoj organa ploda uredi

Ljudsko srce počinje kucati u četvrtoj nedjelji gestacije. Putem ultrazvuka već od šeste nedjelje moguće je pratiti srčane tonove fetusa. U petoj nedjelji dijete ima oko 80 otkucaja u minuti a u devetoj nedjelji iznosi oko 165 otkucaja. Pokreti disanja opaženi su u 10. nedjelji trudnoće. Razvoj pluća kod fetusa započinje u 4 nedjelji pojavom plućnog pupoljka. Prema većini autora bubrezi fetusa počinju funkcionisati od trećeg mjeseca gestacije, a do tog zaključka se došlo na osnovu postojanja urina u mokraćnom mjehuru ploda. Do kraja 18 sedmice razvijaju se polni organi.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b „What are some common signs of pregnancy?”. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. 12. 7. 2013. Arhivirano iz originala 19. 03. 2015. g. Pristupljeno 14. 3. 2015. 
  2. ^ a b v The Johns Hopkins Manual of Gynecology and Obstetrics (4 izd.). Lippincott Williams & Wilkins. 2012. str. 438. ISBN 9781451148015. Arhivirano iz originala 10. 9. 2017. g. 
  3. ^ a b „What are some common complications of pregnancy?”. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. 12. 7. 2013. Arhivirano iz originala 26. 02. 2015. g. Pristupljeno 14. 3. 2015. 
  4. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m „Pregnancy: Condition Information”. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. 19. 12. 2013. Arhivirano iz originala 19. 03. 2015. g. Pristupljeno 14. 3. 2015. 
  5. ^ a b v g d Abman SH (2011). Fetal and neonatal physiology (4th izd.). Philadelphia: Elsevier/Saunders. str. 46—47. ISBN 9781416034797. 
  6. ^ a b Shehan CL (2016). The Wiley Blackwell Encyclopedia of Family Studies, 4 Volume Set (na jeziku: engleski). John Wiley & Sons. str. 406. ISBN 9780470658451. Arhivirano iz originala 10. 9. 2017. g. 
  7. ^ a b „How do I know if I'm pregnant?”. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. 30. 11. 2012. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 14. 3. 2015. 
  8. ^ Taylor D, James EA (2011). „An evidence-based guideline for unintended pregnancy prevention”. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing. 40 (6): 782—93. PMC 3266470  . PMID 22092349. doi:10.1111/j.1552-6909.2011.01296.x. 
  9. ^ a b v g „What is prenatal care and why is it important?”. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. 12. 7. 2013. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 14. 3. 2015. 
  10. ^ Haider BA, Bhutta ZA (april 2017). „Multiple-micronutrient supplementation for women during pregnancy”. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD004905. PMC 6478115  . PMID 28407219. doi:10.1002/14651858.CD004905.pub5. 
  11. ^ a b v Sedgh G, Singh S, Hussain R (septembar 2014). „Intended and unintended pregnancies worldwide in 2012 and recent trends”. Studies in Family Planning. 45 (3): 301—14. PMC 4727534  . PMID 25207494. doi:10.1111/j.1728-4465.2014.00393.x. 
  12. ^ a b Naghavi, Mohsen; et al. (septembar 2017). „Global, regional, and national age-sex specific mortality for 264 causes of death, 1980-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016”. Lancet. 390 (10100): 1151—1210. PMC 5605883  . PMID 28919116. doi:10.1016/S0140-6736(17)32152-9. 
  13. ^ Wylie L (2005). Essential anatomy and physiology in maternity care (Second izd.). Edinburgh: Churchill Livingstone. str. 172. ISBN 9780443100413. Arhivirano iz originala 10. 9. 2017. g. 
  14. ^ American Congress of Obstetricians and Gynecologists (februar 2013), „Five Things Physicians and Patients Should Question”, Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation, American Congress of Obstetricians and Gynecologists, Arhivirano iz originala 01. 09. 2013. g., Pristupljeno 1. 8. 2013 
  15. ^ World Health Organization (novembar 2014). „Preterm birth Fact sheet N°363”. who.int. Arhivirano iz originala 7. 3. 2015. g. Pristupljeno 6. 3. 2015. 
  16. ^ GBD 2013 Mortality and Causes of Death Collaborators (januar 2015). „Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013”. Lancet. 385 (9963): 117—71. PMC 4340604  . PMID 25530442. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. 
  17. ^ a b Bearak J, Popinchalk A, Alkema L, Sedgh G (april 2018). „Global, regional, and subregional trends in unintended pregnancy and its outcomes from 1990 to 2014: estimates from a Bayesian hierarchical model”. The Lancet. Global Health. 6 (4): e380—e389. PMC 6055480  . PMID 29519649. doi:10.1016/S2214-109X(18)30029-9. 
  18. ^ Hurt KJ, Guile MW, Bienstock JL, Fox HE, Wallach EE (28. 3. 2012). The Johns Hopkins manual of gynecology and obstetrics (4th izd.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health / Lippincott Williams & Wilkins. str. 382. ISBN 9781605474335. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Klasifikacija
Spoljašnji resursi


 Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Трудноћа&oldid=27552850”