Википедија

Uroš Predić

српски сликар реализма

Uroš Predić (Orlovat, 7. decembar 1857 — Beograd, 11. februar 1953) bio je srpski slikar. Uz Paju Jovanovića i Đorđa Krstića smatra se za najznačajnijeg srpskog slikara realizma. Predić je najviše ostao upamćen po svojim ranim radovima, u kojima je prikazao „stvaran” život običnih ljudi. Kasnije je dao veliki doprinos u crkvenom slikarstvu i portretima. Predićev opus obuhvata ukupno 1658 radova.

Uroš Predić
Fotografija Predića
Lični podaci
Datum rođenja(1857-12-07)7. decembar 1857.
Mesto rođenjaOrlovat kod Velikog Bečkereka, Austrijsko carstvo
Datum smrti11. februar 1953.(1953-02-11) (95 god.)
Mesto smrtiBeograd, FNR Jugoslavija
Umetnički rad
Poljeslikarstvo
Pravacrealizam
Potpis

Biografija uredi

Rođen je u Orlovatu kao najmlađi sin sveštenika Petra Predića i Marije, rođene Ilijević, iz Crepaje.[1][2] U Orlovatu je pohađao osnovnu školu, a potom nemačku školu u Crepaji. Od 1869. do 1876. godine pohađao je sedmorazrednu gimnaziju u Pančevu (pančevačka realka, koja je kasnije dobila ime po njemu). Kao vrlo darovit, dobio je stipendiju Matice srpske[3] i 1876. godine otišao na bečku slikarsku akademiju.[4]

Predić je bio najizrazitiji predstavnik akademskog realizma kod Srba. Završio je konzervativnu Umetničku akademiju u Beču 1880. godine u klasi profesora Gripenkerla (Christian Griepenkerl), istaknutog bečkog slikara, koji je imao veliki uticaj na Predića. U toku studija dobio je Gundelovu nagradu - za slikanje uljem po muškom modelu 1879. godine. Godine 1882. radio je u privatnom ateljeu prof. Gripenkerla, a u periodu 1883-1885. bio je asistent Umetničke akademije u Beču. U to vreme po uputstvu prof. Gripenkerla i arhitekte Hanzena izradio je 13 slika mitološke sadržine za friz Parlamenta u Beču.[5] Usled porodičnih obaveza 1885. godine vraća se u domovinu.[6]

O njegovom intimnom životu tog umetnika svetačkog života i lika, nedovoljno se zna. Sav posvećen umetnosti i porodici, nikada se nije oženio. Posle srećnog i bezbrižnog petnaest godina dugog perioda u rodnom selu, skrasio se u srpskoj prestonici. Drugu polovinu svog života proveo je u svom delu zajedničke kuće, sa bratom Josifom, profesorom - u Beogradu. U Orlovatu je ostala priča o neostvarenoj ljubavi između sredovečnog slikara i šesnaest godina mlađe Orlovaćanke, Ane Nakarade (1873—1938), ćerke penzionisanog oberlajtanta Đure Nakarade (1830-1899).[7] Stari Orlovaćani pamte da je gospođa majka Katarina, bila jedina prepreka njihovom zajedničkom životu.[8]

U Orlovatu radi seriju slika iz života svojih seljaka. Zatim je 1886-1889. boravio u Beogradu, 1890-1893. u Novom Sadu i u Starom Bečeju. U periodu 1894-1909. godine živi u Orlovatu, a od 1909. godine pa do smrti u Beogradu. Svoje slike samostalno izlaže 1888, 1910, 1920, 1949. godine u Beogradu, 1890, 1949. u Novom Sadu, 1890. u Sremskim Karlovcima, te 1890. u Pančevu i Vršcu.

U svom slikarskom opusu najviše su zastupljeni portreti, ikonografija, žanr i istorijske kompozicije, ređe predeo, i samo jedan akt.[9]

 
Kuća i atelje Uroša Predića u Beogradu, Svetogorska 27
 
Vesela braća, 1887, Narodni Muzej Srbije, Beograd

Jedan je od osnivača društva Lada 1904. i bio je neprekidno član ovog društva, kao i njegov prvo predsednik, pa dugogodišnji počasni predsednik. Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 26. januara 1909, a 3. februara 1910. godine za redovnog člana. Jedan je od osnivača Udruženja likovnih umetnika u Beogradu 1919. godine i prvi njegov predsednik.[10]

U pokušaju da postigne što uverljiviju sličnost sa likom naručioca i insistirajući na prepoznatljivosti, Predić je postao hroničar građanskog društva svoga vremena. Godine 1885. u Pančevu je počeo sa slikanjem portreta po porudžbini, ponekad uz pomoć fotografija. Radio je najčešće reprezentativne portrete, glave ili biste.

Bio je jedan od članova delegacije Kraljevine Srbije na paviljonu Kraljevine Srbije na međunarodnoj izložbi u Rimu 1911. godine.[11]

Od žanr scena, poznata dela su Vesela braća i Siroče (na majčinom grobu), zatim istorijska dela su Hercegovački begunci i Na Studencu. Jedna od najpoznatijih njegovih slika je Kosovka devojka. Uradio je čuvene portrete predsednika Akademije: Sime Lozanića, Stojana Novakovića (1920), Jovana Žujovića (1921), Jovana Cvijića (1923), Đorđa Vajferta (1927) Slobodana Jovanovića (1930), Bogdana Gavrilovića (1935) i Aleksandra Belića (1940). Zatim portreti Mihaila Petrovića (1943), Ksenije Atanasijević (1917), Brane Petronijevića (1911), Živojina Mišića (1919) itd.

 
Inicijali kojima je često potpisivao svoje slike

Njegove slike „Hercegovački begunci“ i „Siroče na majčinom grobu“ otkupio je Mihajlo Pupin na izložbi u Parizu 1889. godine i poklonio ih Narodnom muzeju Srbije.[12]

Uroš Predić je oslikao ikonostas bečejske pravoslavne crkve i ikonostas u kapeli bečejskog veleposednika Bogdana Dunđerskog.[13] Osim toga naslikao je više ikonostasa zbog kojih se ocenjuje da je poslednji značajan srpski ikonopisac, među njima je i ikonostas crkve u Orlovatu.[14][15]

Poseban kvalitet kod Predića ima njegov crtež, što je posebno uočljivo u njegovim sačuvanim blokovima za skiciranje. U svom dugom stvaralačkom životu ostao je veran pravilima starih majstora i istrajao je na isticanju crteža i jasnoće kompozicije, pokazujući otpor prema težnjama mladih umetnika koji su se školovali u Minhenu i Parizu.

I u dubokoj starosti bio je pun radne energije i vedrine. Nekoliko meseci pre smrti peo se na stolicu da ređa neke slike u svom ateljeu, pao je i tom prilikom se povredio (polomio nogu), od toga se nikada nije potpuno oporavio.[4] Ubrzo je umro 1953. godine u Beogradu, u svojoj 96. godini, kao najstariji srpski slikar. Prema sopstvenoj želji sahranjen je u Orlovatu.[16][17]

Predić je redovno vodio evidenciju svojih radova, kada ih je započeo, dovršio i primopredao. Njegov čitav opus obuhvata 1658 radova.[18]

Opisivan je kao disciplinovan i vredan umetnik, džentlmen, gospodin i skeptik.[19]

Dodeljen mu je Orden Svetog Save II stepena.[20]

Izložba njegovih dela održana je 2022. u Novom Sadu u Galeriji Matice srpske.[21][22]

Zaostavština uredi

 
Nacrt povelje Srpskog poljoprivrednog društva
 
Pismo Uroša Predića upućeno Matici srpskoj

U Narodnom muzeju u Zrenjaninu se nalazi soba Uroša Predića u okviru stalne postavke, u njihovom depou se nalazi legat od 900 njegovih crteža, zapisa i ličnih stvari.[23] Sačuvana je bogata prepiska Uroša Predića, oko 1.700 dokumenata se čuva u Muzeju knjige i putovanja.[24]

U Domu Jevrema Grujića u Beogradu je tokom oktobra 2016. bila izložba njegovih dela.[25] U Galeriji SANU je 2018. godine održana izložba njegovih radova povodom 160 godina od rođenja.[26]

Pančevački advokat Mihovil Tomandl ostavio je rukopis „Moji susreti sa Urošem Predićem“ koji se nalazi u Arhivu u Pančevu.[27]

Predić je na zahtev SANU ostavio autobiografske zapise koji se danas nalaze u Arhivu akademije. Većina njegove prepiske je uništena tokom rata.[15] U Muzeju knjige i putovanja koji postoji u okviru Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” nalazi se lična prepiska i zbirka dokumenata o Urošu Prediću koja broji preko 1700 jedinica. Predić razmenjuje pisma i razglednica sa uglednim ljudima svog doba, Bogdanom Dunđerskim, Lazom Kostićem, Pajom Jovanovićem, Bogdanom Popovićem, Stevanom Sremcom, Stevanom Stojanovićem Mokranjcem i drugim znamenitim ljudima. Deo zbirke je i dopisnica sa žigom od 20. marta 1938. iz Ljubljane, gde se dešavao kongres likovnih umetnika. Usled bolesti Predić nije mogao da prisustvuje, pa su slikari odlučili da se svi potpišu na razglednicu sa motivom Ljubljane. Na njoj su potpisi 22 slikara koji su činili umetničku elitu ovog dela Evrope.[28]

Rodni Orlovat u Banatu uredi

Na seoskom Trgu Uroša Predića nalazi se "Spomen-soba" umetnikova, u nekadašnjoj zgradi orlovatske opštine. Pored viđenja skromne muzejske postavke, tu se mogu kupiti suveniri i štampani materijal. Nedaleko odatle je pored seoskog parka, orlovatski pravoslavni hram, posvećen Vavedenju presvete Bogorodice, rađen u srpsko-vizantijskom stilu 1924-1927. godine, po projektu slavnog arhitekte Dragiše Brašovana. Hram koji se nalazi pod zaštitom države, sa malim je ikonostasom, koji je radio i poklonio selu „čika Uroš", 1926-1928. godine. U hramu su i dve impresivne zidne slike, rađene po skicama Uroša Predića: Svetog Save i Svete Petke, koji nose autentične likove njegovih roditelja u prirodnoj veličini. Slike rađene masnom bojom potiču iz 1927. godine, i delo su dekorativnog molera Koste Vanđelovića iz Rume. Autentični divni moleraj (po projektu arh. Rade Predića iz Pančeva) i više zidnih ikona slika, koje se pogrešno nazivaju „freske", tokom opravke hrama nepovratno su uništeni. Osnovna škola u Orlovatu nosi ime „Uroš Predić", po najslavnijem đaku. U holu se nalazi mini spomen-postavka sa ilustracijama Predićevog detinjstva, a ispred glavnog ulaza sa leve strane je na visokom postamentu, bista Uroša Predića, rad beogradskog vajara Jana Konjareka iz 1911. godine. Na tzv. Novom groblju, na bregu, naspram željezničke stanice „Orlovat stajalište", nalazi se u središtu renovirana grobnica sa spomenicima i bareljefom slikara Predića. Skinut je autentični bareljef, rad beogradskog vajara Periše Milića iz 1953. godine. Brigu od zaštiti i negovanju uspomene na Predićevu ličnost i delo, godinama sprovodi Društvo zavičajaca Orlovata i Savet MZ Orlovat, sa svojim aktivistima entuzijastima. Zavičajci publikuju svoj godišnjak, ilustrovan bilten, pod nazivom „Novi orao", sa orlovatskom tematikom i Predićevom zaostavštinom.[29] Na kraju treba pomenuti da je meštanin prof. Radoje Drašković, napisao obimnu umetnikovu biografiju kao zavičajnu knjigu 2013. godine.

Nagrade i odlikovanja uredi

 
Odlikovanja i medalja Uroša Predića
Nagrade
  • Bronzana medalja, Svetska izložba u Parizu, 1889.[30]
Odlikovanja

Izložbe uredi

Samostalne
  • 1888. Prva samostalna izložba, Beograd
  • 1890. Novi Sad, Sremski Karlovci, Pančevo, Vršac
  • 1910. Beograd
  • 1920. Beograd
  • 1949. Beograd i Novi Sad, sa Pajom Jovanovićem
Grupne
  • 1889. Svetska izložba, Pariz
  • 1907. Srpska izložba, London
  • 1911. Međunarodna izložba, Rim
  • 1921. Izložba likovnih umetnika iz Beograda, Sombor
  • 1927. Staro srpsko slikarstvo u Vojvodini, Novi Sad
  • 1930. Jugoslovenska izložba, London
  • 1946. Prva izložba Vojvodine, Novi Sad
  • 1947-48 Slikarstvo i vajarstvo naroda Jugoslavije XIX i XX veka, SSSR-Poljska-Čehoslovačka-Mađarska
  • 1948. Savremeni vojvođanski likovni umetnici, Novi Sad
  • 1951. Novi Sad kroz istoriju, Novi Sad
  • 1951. Pejzaži Beograda, Beograd
  • Jugoslovenske izložbe, I, III, IV
  • Izložbe Lade, II—VIII, XIII—XIV, XVI, XXI—XXV

Galerija uredi

  •  
    Umiranje pravednika, Umiranje grešnika, 1868.
  •  
    Stariji brat uči mlađeg da dubi u uglu, 1878-1905. Galerija Matice srpske
  •  
    Dete pred izlogom, 1879.
  •  
    Devojčica sa lutkom, Narodni muzej Srbije, 1879.
  •  
    Devojka u plavom (Moravkinja), 1879-80
  •  
    Deca oko guslara, Narodni Muzej Srbije, 1882.
  •  
    Deca pod dudom, 1887.
  •  
    Vredne ručice, 1887.
  •  
    Vizija u oblacima, 1887.
  •  
    Siroče na majčinom grobu, 1888.
  •  
    Hercegovački begunci, 1889.
  •  
    Polivanje dodole, crtež objavljen u časopisu „Orao“, 1892.
  •  
    Uzburkano more, 1910.[32]
  •  
    Izgled Beograda (Panorama Beograda), Narodni muzej Srbije, 1913.
  •  
    Ženski akt u enterijeru, Galerija Matice srpske, 1917.
  •  
    Kosovka devojka, 1919.
  •  
    Sveti arhanđel Mihailo, Muzej SPC, 1919.
  •  
    Sveti Sava blagosilja Srpčad, NMS, 1921. Kada su komunisti došli na vlast, slika je izbačena iz Rektorata BU. Dušan Glumac je tada donosi na Bogoslovski fakultet.[33]
  •  
    Sveta Ana i Bogorodica sa Isusom, 1923.
  •  
    Sveti Georgije, Crkva Svetog velikomučenika Gergija u selu Kostolac, Požarevac, 1926.

Portreti uredi

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Od Banata do Beča („Večernje novosti“, 1. jul 2013)
  2. ^ Dakle, Vi ste taj Uroš Predić („Politika”, 10. decembar 2017)
  3. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Sedam decenija od smrti Uroša Predića”. www.rts.rs. Pristupljeno 2023-02-12. 
  4. ^ a b Sretenović, Mirjana. „Zašto Predić nije naslikao „Seobu Srba””. Politika Online. Pristupljeno 2020-11-30. 
  5. ^ Tasić, Piše: Jelena (13. 3. 2018). „Dakle, Vi ste taj Uroš Predić?”. Dnevni list Danas (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2020-11-30. 
  6. ^ „Kakva je briga o velikanima: Zrenjanin obeležava 70 godina od smrti slikara Uroša Predića - Kultura - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). 2023-02-03. Pristupljeno 2024-04-10. 
  7. ^ Znameniti Orlovaćanin - Đura Nakarada
  8. ^ Radoje Drašković: "Čika Uroš", Orlovat 2013. godine
  9. ^ Dimitrijević, Milica. „Uroš Predić, skeptik i džentlmen”. Politika Online. Pristupljeno 2024-04-10. 
  10. ^ Đ, M. „Sto godina Ulusa”. Politika Online. Pristupljeno 2020-11-30. 
  11. ^ „SCIndeks - Greška”. scindeks.ceon.rs. Pristupljeno 2020-11-30. 
  12. ^ Drug Miše Pupina („Večernje novosti“, 3. jul 2013)
  13. ^ „Uroš Predić: Nepročitan amanet”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-02-12. 
  14. ^ „Srpska pravoslavna crkva Vavedenja Bogorodice u Orlovatu, Slikar Uroš Predić, Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin | Pretraživač kulturnog nasleđa”. kultura.rs (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 10. 04. 2021. g. Pristupljeno 2020-11-30. 
  15. ^ a b „Duh i temperament”. Nedeljnik Vreme. 12. 9. 2002. Pristupljeno 2021-04-19. 
  16. ^ Šest decenija od smrti Uroša Predića („Večernje novosti“, 30. jun 2013)
  17. ^ Poslednji dani velikog slikara („Politika”, 10. februar 2018)
  18. ^ „Uroš Predić, Doprinos otadžbini kao moralni kodeks umetnika”. Medias. 2016. 
  19. ^ Dimitrijević, Milica. „Uroš Predić, skeptik i džentlmen”. Politika Online. Pristupljeno 2022-12-11. 
  20. ^ „Periodika ➜ Politika”. digitalna.nb.rs. Pristupljeno 2023-10-11. 
  21. ^ Simić, J. (7. 10. 2022). „ŽIVOT POSVEĆEN LEPOTI I UMETNOSTI: U Galeriji Matice srpske svečano otvorena izložba o Urošu Prediću”. Večernje novosti. Pristupljeno 8. 10. 2022. 
  22. ^ Kovačević, Snežana (7. 10. 2022). „Život posvećen lepoti i umetnosti”. Politika. Pristupljeno 8. 10. 2022. 
  23. ^ Skrivena osećajnost („Večernje novosti“, 2. jul 2013)
  24. ^ Urošu Prediću su pisali sve sami velikani („Politika”, 12. februar 2019)
  25. ^ Zašto Predić nije naslikao „Seobu Srba” („Politika”, 4. oktobar 2016)
  26. ^ Uroš Predić – vek srpske kulture („Politika”, 13. mart 2018)
  27. ^ Šašić, Miodrag. „Uroš Predić nesuđeni autor "Seobe Srba"”. Politika Online. Pristupljeno 2021-04-19. 
  28. ^ Stefanović, Miroslav. „Urošu Prediću su pisali sve sami velikani”. Politika Online. Pristupljeno 2020-11-30. 
  29. ^ "Novi orao", Zrenjanin 2003-2017. godine
  30. ^ „RTS :: Vest :: U Galeriji SANU otvorena izložba dela Uroša Predića, jednog od najvoljenijih srpskih slikara”. www.rts.rs. Pristupljeno 2024-04-09. 
  31. ^ https://digitalna.nb.rs/view/URN:NB:RS:SD_2F6F6602455A67B1B521D786232CBF4A-1922-12-13#page/0/mode/1up
  32. ^ Patrijarh pred uzburkanim morem („Politika“, 6. januar 2016)
  33. ^ Pravoslavlje, br.1322, 15. april, 55 godina Pravoslavlja - novina Srpske Patrijaršije. Beograd: SPC. 2022. str. 34. 
  34. ^ Bez aukcije za Predićevu „kraljicu“ („Večernje novosti“, 12. april 2011)

Literatura uredi

  • Katarina Granata Savić: Slike za nezaborav Uroš Predić (1857-1953), u godišnjaku „Danica 2014“. str. 282-296, izdaje Vukova zadužbina, Beograd 2013.
  • Miodrag Jovanović: „Uroš Predić", umetnička monografija, Novi Sad 1998. COBISS.SR 130891271
  • Savo Popović: „Uroš Predić, nepročitani amanet", Beograd 2013. COBISS.SR 201839628
  • Radoje Drašković: „Čika Uroš", umetnikova biografija, Orlovat 2013.COBISS.SR 279790855

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Урош_Предић&oldid=27633439”