Википедија

Hrtkovci

насеље у општини Рума, у Сремском округу, у Републици Србији

Hrtkovci (mađ. Herkóca) su naselje u opštini Ruma, u Sremskom okrugu, u Republici Srbiji. Od grada Rume su udaljeni 17 km. Prema popisu iz 2011. bilo je 3036 stanovnika.

Hrtkovci
Vatrogasni dom, najupečatljivija zgrada u Hrtkovcima
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugSremski
OpštinaRuma
Stanovništvo
 — 2011.Pad 3.036
 — gustina72/km2
Geografske karakteristike
Koordinate44° 52′ 43″ S; 19° 46′ 13″ I / 44.878518° S; 19.770346° I / 44.878518; 19.770346
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina74 m
Površina41,7 km2
Hrtkovci na karti Srbije
Hrtkovci
Hrtkovci
Hrtkovci na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj22427
Pozivni broj022
Registarska oznakaRU
Crkva Svetog velikomučenika Georgija

U Hrtkovcima se pored pravoslavne crkve izgrađene krajem 20. veka, nalazi se Rimokatolička crkva Svetog Klimenta, koja predstavlja spomenik kulture od velikog značaja.

Geografske odlike uredi

 
Dom kulture „Sveti Sava”

Hrtkovci su tipično ravničarsko naselje. Selo ima krstastu osnovu, jer je izduženo na jednoj strani duž doline Vranj, a na drugoj duž puta Ruma – Šabac. Taj oblik je donekle narušen izgradnjom nekoliko sporednih ulica. Selo čine četiri glavne ulice, koje se seku pod pravim uglom četrnaest sporednih širokih i ušorenih ulica.

Hrtkovci, kao naselje, imaju izuzetno povoljan geografski položaj. Nalaze se u blizini većih gradskih i industrijskih centara, sa kojima su povezani asfaltnim putevima. Od najvažnijeg gravitacionog i administrativnog centra Rume udaljeni su 16 km, od Sremske Mitrovice isto toliko, a od Šapca 18 km. Od Novog sada su udaljeni 52 km, a magistralni put Novi Sad – Ruma – Šabac upravo prolazi kroz Hrtkovce. Svega 10 km udaljeni su od auto-puta Beograd – Zagreb. Sa ovim auto-putem, Hrtkovci su povezani već pomenutim putem preko Nikinaca do Pećinaca.

Atar Hrtkovaca je nepravilnog oblika, a izdužen je pravcem jugozapad-severoistok. Dug je 13 km, a širok od 1,5 do 5 km. Površina atara je 41,3 km2 i graniči se sa atarima Platičeva, Nikinaca, Buđanovaca, Rume i Jarka, dok zapadnu granicu atara predstavlja Sava.

Najveći deo hrtkovačkog atara leži na sremskoj lesnoj terasi, a samo krajnji, jugoistočni deo na aluvijalnoj ravni reke Save. Visine lesne terase blago opadaju od severa prema jugu, od 88 do 81 m nadmorske visine. Površina terase je blago zatalasana i na njoj se mogu rekonstruisati stare depresije prekrivene lesom. Aluvijalna ravan je od nje odvojena odsecima i pregibima, visokim oko 5 m. Široka je oko 2 km, a visoka od 75 do 77 m i na njoj su ostaci starih Savinih rukavaca i obalske gredice između njih. Značajan oblik reljefa je i dolina Vranj, koja kroz Hrtkovce prolazi pravcem zapad – istok, širine do 200 m i dubine od 3 do 4 m.

Od nadzemnih hidroloških objekata u Hrtkovcima, ovde protiče reka Sava, koja čini zapadnu granicu atara, kanal Jaračka Jarčina, koji preseca severni deo područja, kanal iskopan duž doline Vranj i niz sporednih kanala za odvodnjavanje. U aluvijalnoj ravni Save ima manjih zabarenih površina. Freatske vode na lesnoj terasi duboke su od 3 do 5 m. U proleće se na nekim mestima dižu čak i do 2 m ispod topografske površine. Na aluvijalnoj ravni su pliće, tako da se često pojavljuju na površini i zabaruju depresije. Na istražnoj bušotini, južno od naselja, na aluvijalnoj ravni otkriven je debeo sloj druge izdani na dubini od 12 do 48 m. U selu, na bušotini dubine 200 m otkrivena su tri vodonosna sloja, a kaptiran je najdublji od 110 do 123 m, čiji je kapacitet 14 l u sekundi.

Istorija uredi

Lokalitet Gomolava uredi

Glavni članak: Gomolava
 
Katolička crkva u Hrtkovcima

Kad se prvi put u istoriji i pod kojim imenom javljaju Hrtkovci, teško je pouzdano utvrditi. Ovo je verovatno najstarije naseljeno mesto u opštini, o čemu svedoči arheološko nalazište sa obližnjeg uzvišenja Gomolava, koje je jedno od najpoznatijih nalazišta iz vremena neolita.

U Hrtkovcima se nalazi višeslojno arheološko nalazište Gomolava, koje je bogato dokazima o staništima iz praistorijskih i antičkih vremena. Ovde se nalazi i Arheološki lokalitet Vranj.

Gomolava je praistorijski arheološki lokalitet koji se nalazi kod Hrtkovaca, nedaleko od Rume, na levoj obali Save. Bila je naseljena u tokom šest milenijuma i spada u red najpoznatijih lokaliteta u Evropi[1]. Sam lokalitet je višeslojno nalazište koje obuhvata arheološke slojeve od kasnovinčanskog perioda, preko eneolita i ranog bronzanog doba do gvozdenog doba, zbog čega ga arheolozi popularno nazivaju Tortom od civilizacija[1], a spada u red tel tipova naselja. Istraživanja lokaliteta su započeta 1904. godine, a sistematski radovi na Gomolavi su započeli 1953. godine i još uvek, sa prekidima, traju. Sam lokalitet se danas nalazi pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja[2][3], ali je i pored toga ugrožen rekom Savom koja ga spira, pogotovo u doba visokog vodostaja[1].

Srpska crkva i Trifun Isaković uredi

U srednjem veku u ovim oblastima dominiraju Ugri. Godine 1747, zabeleženo je naselje Hudrovcz. Vremenom od ovog naziva nastao je 1881. godine naziv Hrtkovci.

Pravoslavna crkva u Hrtkovcima pominje se u turskim izvorima već 1622. godine. Zatim se Hrtkovci pominju kao srpsko naselje 1722. Takođe se pominju 1744, kao zbeg kapetana Trifuna Isakovića sa popom Teodorom (Miloš Crnjanski).

Klimenti i Nemci uredi

Godine 1737. su se oko 1.600 rimokatoličkih Albanaca[4] iz plemena Keljmendi iz okoline Skadra doselili u Nikince i Hrtkovce, jer nisu hteli da prihvate islam. Jedan broj je naseljen i u Jarku, ali tamo ih je nestalo. Još i 1922. se za stanovnike Hrtkovaca i Nikinaca govorilo da su "Arnauti", i da "po neki od starijih ljudi i žena zna po nešto arnautski",[5] danas se njihovi potomci izjašnjavaju kao Hrvati. Godine 1854. godine doseljavaju se Nemci. Prema redovnom popisu stanovništva 1869. godine ovde je živelo 1239 stanovnika. Po statistici iz 1910. H. imaju 2.565 stanovnika, od čega još samo 37 zna "arnautski".[6] Sve do Drugog svetskog rata ova populacija se uvećavala. Jedan broj katolika je 1940. prešao u Starokatoličku crkvu, jer nisu želeli plaćati dug koji su smatrali nepravednim.[7]

Nakon Drugog svetskog rata uredi

Za vreme rata broj stanovnika je smanjen i došlo je do smene stanovništva, jer su se Nemci iselili pred kraj rata, a na njihovo mesto doselili su se kolonisti.

Prema popisu stanovništva iz 1981. godine u selu je živelo 2.855 stanovnika, od toga 48,9% su bili muškarci, a 51,1% su bile žene. Prosečna starost stanovništva bila je 36,9 godina. Tada su većinu stanovništva činili Hrvati 41,3%, Mađari 19,4% i Srbi 17,2%.

Proterivanje Hrvata uredi

Glavni članak: Miting u Hrtkovcima

S početkom raspada SFRJ i rata u Hrvatskoj, veliki broj izbeglica srpske nacionalnosti, koji su živeli u SR Hrvatskoj, došao je u Hrtkovce. Hrvati iz Hrtkovaca, menjali su svoje kuće i imanja sa izbeglicama i pri tome dobijali veće kuće i imanja. Posrednik u razmeni je bila katolička crkva. Na taj način promenjena je etnička struktura Hrtkovaca.[8]

Nakon mitinga održanog u Hrtkovcima 1992. na kojem je govorio Vojislav Šešelj usledile su pretnje i maltretiranje prema nesrpskom stanovništvu.[9] Zbog toga je jedan deo Hrvata, a i ostalih Hrtkovčana bio prisiljen na menjanje kuća i nasilan i nevoljan odlazak iz sela.[10]

Privreda uredi

Privreda Hrtkovaca takođe je usmerena ka poljoprivredi. Najveći deo oranica je u privatnom vlasništvu. Sem oranica, koje zauzimaju 77% atara, veće površine su jedino pod šumama i neplodnim zemljištem. U južnom delu atara zemlja pripada poljoprivrednom dobru Polet, koje je privatizovano i koje ima posede u svim atarima u južnom delu opštine Ruma, osim u klenačkom. Obradom plodnog zemljišta bavi se i „ZZ Hrtkovci“ i jedna privatna zadruga. U selu postoje i dva pogona drvne industrije „Sava“. To su pilana i pogon za proizvodnju parketa.

Demografija uredi

U naselju Hrtkovci živi 2743 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,2 godina (38,5 kod muškaraca i 42,0 kod žena). U naselju ima 1171 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[11]
Godina Stanovnika
1948. 2.800
1953. 3.195
1961. 3.265
1971. 3.102
1981. 2.855
1991. 2.684 2.528
2002. 3.428 3.706
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[12]
Srbi
  
 2.396 69,89%
Mađari
  
 310 9,04%
Hrvati
  
 256 7,46%
Jugosloveni
  
 67 1,95%
Romi
  
 28 0,81%
Slovaci
  
 5 0,14%
Crnogorci
  
 4 0,11%
Nemci
  
 3 0,08%
Makedonci
  
 3 0,08%
Rusini
  
 1 0,02%
nepoznato
  
 79 2,30%


Stanovništvo prema polu i starosti[13]
m
ž
? 18
  
  
 16
80+ 19
  
  
 55
75—79 38
  
  
 56
70—74 71
  
  
 105
65—69 103
  
  
 128
60—64 90
  
  
 102
55—59 94
  
  
 76
50—54 116
  
  
 146
45—49 155
  
  
 130
40—44 127
  
  
 115
35—39 133
  
  
 109
30—34 113
  
  
 119
25—29 118
  
  
 94
20—24 105
  
  
 104
15—19 124
  
  
 90
10—14 104
  
  
 107
5—9 85
  
  
 89
0—4 97
  
  
 77
Prosek : 38,5 42,0
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 725 837 911 888 926 887 1.171
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 234 293 213 270 102 42 12 2 3 0 2,93
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 1.424 423 885 66 43 7
Ženski 1.445 214 886 305 36 4
UKUPNO 2.869 637 1.771 371 79 11
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 666 274 0 0 171
Ženski 269 122 0 0 46
UKUPNO 935 396 0 0 217
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 2 52 33 5 28
Ženski 0 1 38 8 1
UKUPNO 2 53 71 13 29
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 12 24 10 5
Ženski 0 3 6 17 18
UKUPNO 0 15 30 27 23
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 7 0 0 43
Ženski 4 0 0 5
UKUPNO 11 0 0 48

Reference uredi

  1. ^ a b v „Ugrožena Gomolava“ (Politika, 26. januar 2007) (jezik: srpski)
  2. ^ „Arheološka nalazišta od izuzetnog značaja“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. oktobar 2008) (Ministarstvo kulture Republike Srbije) (jezik: srpski)
  3. ^ Spomenici kulture u Srbiji — Gomolava (Srpska akademija nauka i umetnosti) (jezik: srpski) (jezik: engleski)
  4. ^ Hrvati Klimenti iz sela Hrtkovci – Pečat – List slobodne Srbije
  5. ^ "Politika", 10. mart 1922, str. 7
  6. ^ "Politika", 21. maj 1923, str. 1-2
  7. ^ "Politika", 8. feb. 1940
  8. ^ „Kompletan stenogram završne reči dr Vojislava Šešelja pred Haškim tribunalom, 14. i 15. marta 2012. (4 deo)”. Svedok.rs. Arhivirano iz originala 10. 6. 2015. g. Pristupljeno 19. 11. 2013. 
  9. ^ „Podsećanje na slučaj Hrtkovci”. B92.net. 4. 5. 2005. Pristupljeno 19. 11. 2013. 
  10. ^ B92, Pristupljeno 30. 4. 2013.
  11. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  12. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  13. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Spoljašnje veze uredi

 
Hrtkovci na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хртковци&oldid=27045144”