Jarmuk
Reka Jarmuk (arap. نهر اليرموك [Nahr Al-Yarmūk], ili شريعة المناذرة [Šarīʿat el Menāḏira]; hebr. נהר הירמוך [Nahar HaYarmukh]; lat. Hieromices)[1][2] najveća je pritoka reke Jordan.[3] Ona teče kroz Jordan, Siriju i Izrael i natapa veliki deo visoravni Hauran. Njene glavni izvori su doline Alan i Rukad sa severa, kao i Ehreir i Zeizun sa istoka.[4] Iako je uska i plitka celim svojim tokom, na kraju postaje široka poput reke Jordan, dostižući trideset stopa u širinu i pet u dubinu. Nekada je čuveni most Sv. Mateja služio za prelazak reke Jarmuk, kod njenog spajanja sa rekom Jordan.[5]
| Jarmuk اليرموك | |
|---|---|
 Ruševine železničkog mosta Sv. Mateja preko reke Jarmuk. | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 57 km |
| Vodotok | |
| Ušće | Jordan |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Sirija,  Jordan,  Izrael |
| Jezera | jezero Muzejrib |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Istorija uredi
Preistorija uredi
Jarmučka kultura je neolitsko-keramička kultura koja je naseljavala delove Palestine i Jordana. Njeno prebivalište je u Sha'ar HaGolan, na ušću reke. Rano bronzano doba zastupljeno je oko Golana samo u oblasti reke.[6]
Staro doba uredi
Jarmuk predstavlja prirodnu granicu između ravnica na severu - Hauran, Bašan i Golan - i Gilead planinama na jugu. Kroz čitavu svoju istoriju, Jarmuk je često služio kao granična linija između političkih entiteta. Aramejska kraljevstva i Kraljevstvo Izrael (Samarija), iz Biblije na hebrejskom, verovatno su se na ovom mestu naseljavala. Pod vlašću Asiraca i Persijskog carstva, provincija Astarot Karnajimski nastala je na severu, a provincija Gal'azu (Gilead) na jugu. U vreme helenizma, teritorija Hipos nalazila se u blizini reke Gadare i Abile na jugu, dok je Dion vodio istočne pritoke. Abila (Tel Abil) se pominje još u 14. veku p. n. e. u pismima iz Amarne. Ovo verovatno važi i za Gešura, za koga se pretpostavlja da se nalazio severno od reke.[7] Drugi istorijski gradovi na toku reke su Dara'a, Hit i Džalin; a mogu se videti i arheološka nalazišta u blizini Tel Šihaba i Hirbet el-Duveira.[7]
Bitka na Jarmuku, gde su muslimanske snage porazile vizantijsku vojsku i stekle kontrolu nad Sirijom, održana je severno od reke tokom 636. godine.
Novo doba uredi
Danas rekom upravljaju Izrael i Jordan na području doline Jordana, i Sirija i Jordan dalje uzvodno (granica je u velikoj meri usvojena po planu Francusko-britanskog pograničnog sporazuma iz 1923. godine). Oblast Al-Hama, ili Hamat Gader u dolini je pod upravom Izraela, ali Sirija polaže pravo na nju.
Jedan krak Hedžaske železnice (koji se nadovezuje na prugu Džezrel doline u Samahu), saobraćao je u dolini reke između 1905. i 1946.[8] On je isključen nakon što je bombardovan u Noći mostova. Operacija Markolet bila je poduhvat u noći između 16. i 17. juna 1946. godine, u britanskom mandatu Palestini. Njegov cilj je bio da se uništi jedanaest mostova koji su povezivali Palestinu sa susednim državama, Libanom, Sirijom, Jordanom i Egiptom, kako bi zaustavili internacionalni saobraćaj. Hidroelektrana Naharajim, na ušću u reku Jordan, radila je u Palestini od 1932. do 1948. Brana Al-Vehda su izgradili Jordan i Sirija tokom 2000-ih.
Galerija uredi
-
Elektrana Naharajim, na padinama Ašdot Jaakov, u blizini sela Menahemia. -
Pogled na reku i Jordansku obalu -
Slapovi na reci -
Kanjon reke Jarmuk -
Ptice na toku reke
Reference uredi
- ^ Schürer, Emil (30. 01. 2014). The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ. A&C Black. pp. 133, note 243. ISBN 9781472558299.[mrtva veza]
- ^ Na grčkom jezku se ponekad izgovara kao grč. Ἱερομύαξ, Hieromyax, ili grč. Ιερμουχάς,Iermouchas
- ^ Ova reka je jedna od tri najvažnije pritoke Jordana između Galilejskog mora i Mrtvog mora; južno od nje su reke Zarka i Mudžib (Arnon).
- ^ Hidro-geološki podaci o reci Jarmuk[mrtva veza]
- ^ 1906 Jewish Encyclopedia
- ^ Ma'oz 1997, str. 418.
- ^ a b Ma'oz 1997, str. 420.
- ^ Yarmuk River railway bridges, 1933 aerial photographs. Aerial Photographic Archive for Archaeology in the Middle East / National Archives, London.
Literatura uredi
- Ma'oz, Zvi Uri (1997). „Golan”. The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East. ISBN 978-0-19-511215-3.
