Jelisaveta Nemanjić
Jelisaveta Nemanjić (Raška, 1270 — 1331) je bila srpska princeza iz porodice Nemanjića.
| Jelisaveta Nemanjić | |
|---|---|
 Prikaz na fresci u Lozi Nemanjića u Dečanima. | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Jelisaveta Nemanjić Kotromanić |
| Datum rođenja | oko 1268.[1] |
| Mesto rođenja | Raška, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 1331. |
| Porodica | |
| Supružnik | Stefan I Kotromanić |
| Potomstvo | Stefan II Kotromanić, Vladislav Kotromanić |
| Roditelji | Stefan Dragutin Katalina Arpad |
| Dinastija | Nemanjići |
| Banica Bosne | |
| Period | 1284-1314 |
| Prethodnik | nepoznato |
| Naslednik | Jelisaveta Pjast Kotromanić |
Jelisaveta je bila ćerka srpskog kralja Dragutina i Kataline, ćerke ugarskog kralja Stefana V. U jesen 1284. godine udala se za bosanskog bana Stefana I Kotromanića. Majka je Stefana II Kotromanića, jednog od najmoćnijih vladara Bosne u srednjem veku.
Biografija uredi
Godina rođenja uredi
O Jelisavetinom životu se gotovo ništa ne zna. Nije poznata godina rođenja Dragutinove ćerke. U nauci se sklapanje braka Dragutina i Kataline dovodi u vezu sa Srpsko-ugarskim ratom iz 1268. godine. Dragutinov otac Uroš je te godine napao Mačvansku banovinu kojom je vladao Bela Rostislavić. Detalji rata poznati su samo na osnovu ugarskih povelja, dok u srpskim izvorima nema tragova o bilo kakvom sukobu između Ugarske i Srbije ovoga vremena. Ugarski kralj Bela IV poslao je svome unuku Belu vojsku. U odlučnoj bici Uroš je poražen i zarobljen, nakon čega je utanačen mir. Jedna od odredbi mirovnog sporazuma možda je bila i sklapanje braka između Beline unuke Kataline i Uroševog starijeg sina Stefana. Uroš se tako odrekao politike približavanja Vizantiji, odnosno caru Mihailu Paleologu, koju je pokušao sprovesti putem ženidbe svog mlađeg sina Milutina za Mihailovu ćerku Anu. U Srbiju se uvodi i titula "mladog kralja"[2][3]. Ukoliko se prihvati pretpostavka da je brak Dragutina i Kataline zaključen 1268. godine, Jelisaveta je morala biti rođena nakon te godine. Ime je dobila po svojoj babi, Katalininoj majci Jelisaveti Kumanki, supruzi ugarskog kralja Stefana[1].
Porodica uredi
Dragutin je 1284. godine od Jelisavete Kumanke dobio na upravu Mačvansku banovinu, kao i Usoru i Soli, te je tako postao jedan od bosanskih gospodara. Arhiepiskop Danilo u Dragutinovom žitiju (Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih) svedoči o zaključenju braka između Dragutinove ćerke Jelisavete i bosanskog bana Stefana I, sina tada vladajućeg bana Prijezde i Jelisavete Slavonske. Brak je zaključen posle 1284. godine, iz želje obe strane da učvrste međusobne odnose. Dubrovčani su povodom svadbe poslali poklone kralju Dragutinu[1]. Jelisaveta je imala još dvojicu braće i tri sestre. Vladislav II je 1316. godine nasledio oca na čelu Sremske zemlje, te je nakon petogodišnjeg tamnovanja, ponovo ovladao Dragutinovim teritorijama 1321. godine. Vladao je do 1324. godine, kada ga je zbacio Stefan Dečanski[4]. Urošic Nemanjić pominje se kao očev kandidat za srpski presto u građanskom ratu (1299/1301-1311/1312)[5]. Ursa ili Ursula Nemanjić bila je udata za Pavla I Šubića, preko koje je ovaj bio povezan sa Anžujcima[6]. Postojanje još dve Dragutinove ćerke, Katarine i Magdalene, dokazao je Mihailo Dinić[7].
Deca uredi
Jelisaveta i Stefan I su imali sedmoro dece:[8]
Porodično stablo uredi
| 16. Stefan Nemanja | ||||||||||||||||
| 8. Stefan Prvovenčani | ||||||||||||||||
| 17. Anastasija Nemanjić | ||||||||||||||||
| 4. Stefan Uroš I | ||||||||||||||||
| 18. Rajnero Dandolo | ||||||||||||||||
| 9. Ana Dandolo | ||||||||||||||||
| 2. Stefan Dragutin | ||||||||||||||||
| 10. Jovan Anđel od Srema | ||||||||||||||||
| 5. Jelena Anžujska | ||||||||||||||||
| 11. Matilda od Kurtnea | ||||||||||||||||
| 1. Jelisaveta Nemanjić | ||||||||||||||||
| 24. Andrija II Arpadović | ||||||||||||||||
| 12. Bela IV | ||||||||||||||||
| 25. Gertruda Meranska | ||||||||||||||||
| 6. Stefan V Ugarski | ||||||||||||||||
| 26. Teodor I Laskaris | ||||||||||||||||
| 13. Marija Laskaris | ||||||||||||||||
| 27. Ana Anđelina | ||||||||||||||||
| 3. Katalina Arpad | ||||||||||||||||
| 14. Šejhan ili Kotan? | ||||||||||||||||
| 7. Jelisaveta Kumanka | ||||||||||||||||
Reference uredi
- ^ a b v Purković 1996, str. 42
- ^ Ivković 1957, str. 59–62
- ^ Dinić 1948, str. 30–36
- ^ Ječmenica 2018, str. 95–115
- ^ Ječmenica 2018, str. 115–122
- ^ Dinić 1964, str. 240
- ^ Dinić 1964, str. 239–242
- ^ „Stjepan I Kotromanic Ban Of Bosnia / Princess Jelisaveta Nemanjic Of Serbia”. www.e-familytree.net. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g.
Literatura uredi
- Ječmenica, Dejan, Nemanjići drugog reda, Filozofski fakultet Beograd, 2018.
- Dinić, Mihailo, O ugarskom ropstvu kralja Uroša, Istorijski časopis 1-2 (1948), 30-36
- Dinić, Mihailo, Iz naše ranije prošlosti, Beograd, Rad (1964) 239-247
- Ivković, Milka, Ustanova "mladog kralja" u srednjovekovnoj Srbiji, Organ Istorijskog društva SRS, 3-4 (1957), 59-80
- Purković, Miodrag, Princeze iz kuće Nemanjića, Pešić i sinovi, Beograd (1996)
- Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- Ćirković, Sima (1964). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
