Википедија

Jovan Sundečić

српски песник, свештеник Српске православне цркве и дипломата

Jovan Sundečić (Golinjevo, 24. jun 1825 — Kotor, 19. jul 1900) bio je srpski pesnik, sveštenik Srpske pravoslavne crkve i diplomata. Sundečić je bio sekretar knjaza Nikola I Petrovića od 1864. do 1874. godine, nakon čega je do smrti ostao njegov počasni sekretar. Poznat je kao pisac pesme Ubavoj nam Crnoj Gori, koja je 1870. godine postala zvanična himna Knjaževine Crne Gore.[1]

Jovan Sundečić
Portret Jovana Sundečića sa naslovne stranica časopisa Bosanska vila od 15. marta 1897. godine
Lični podaci
Datum rođenja(1825-06-24)24. jun 1825.
Mesto rođenjaGolinjevo, kod Livna, Osmansko carstvo, danas BiH
Datum smrti19. jul 1900.(1900-07-19) (75 god.)
Mesto smrtiKotor, Austrougarska, danas Crna Gora
Porodica
DecaDušan
Potpispotpis_alt}}}

Mladost i školovanje uredi

Jovan Sundečić je rođen 1825. godine u selu Golinjevo u blizini Livna.[2] Otac mu je bio bogati zanatlija i trgovac Pero Sundečić a majka Ilinka Sundečić [3]. Jovan je ranu mladost provodio u selu sa majkom, dok je otac Pero živeo u Livnu gde je imao zanatsku radnju. Porodica je bila razdvojena zato što je život u selu u to vreme bio mnogo bezbedniji nego u gradu[3]. U ranoj mladosti otac je Jovana poslao u Imotski kod babe i tetke. Tokom boravka u Imotskom, naučio je latinicu od jednog fratra. U Imotskom je završio dva razreda škole na italijanskom jeziku[3]. Ćirilicu je učio od kaluđera u manastiru, u okolini Imotskog - Glavine[3].

Godine 1837. Jovanov otac je zajedno sa bratom Ristom pobegao iz Livna i doselio se u Imotski[3]. U međuvremenu Jovan je dobro napredovao u učenju. Bavio se i rezbarenjem drveta. Kada je u Imotski došao poznati pravnik i istoričar Božidar Petranović[4], koji je važio za sledbenika Vukovih i Gajevih ideja i pobornik bratstva i jedinstva, ubedio je Peru da pošalje Jovana u manastir Krka. U manastiru Krka, Jovan je učio staroslovenski jezik kod igumana Stevana Kneževića[3].

Godine 1843. Jovan se upisao na bogosloviju u Zadru, gdje je pet godina bio đak. Tokom boravka u Zadru, Jovan se zaljubio u Jelisavetu Nikić. Postoje izvori koji tvrde da je zbog ove ljubavi odbio ponudu da nastavi studije vajarstva i slikarstva. Baveći se umetnošću upoznao je poznatog slikara Franju Salgetija (Salghetti) od koga je mnogo naučio o umetnosti[3]. Jovan Sundečić je 1846. godine izrezbario u drvetu sliku „Poslednja večera“ Leonarda da Vinčija, koju je planirao da pokloni dalmatinskom guvernatoru. Kada mu je pokazao sliku, guvernator je Jovanu ponudio stipendiju od 600 franaka godišnje, da nastavi studije slikarstva ili vajarstva na Mletačkoj akademiji. Međutim Jovan je odbio ovu ponudu zbog ljubavi sa Jelisavetom[3].

Bogosloviju je završio 1848. godine, a na jesen iste godine se oženio i zapopio[3].

Sveštenik i profesor bogoslovije uredi

Prvu svešteničku službu je dobio 1848. godine u selu Peroj u Istri. Kao sveštenik je počeo da se bavi i književnim radom. Međutim nije se dugo zadržao u Peroju, gde je bio kapelan.[5] Već 1850. godine je postavljen za administratora parohije u mestu Žegar kod Knina gde se nalazio i 1851. godine. Nakon toga je premešten u Skradin, gde je imao isto zvanje. U Skradinu je ostao 2 godine.[3].

Jovan Sundečić je 1854. godine prešao u Zadar, gde je postavljen za profesora bogoslovije. Te godine umrlo mu je dvoje dece. U svojim književnim delima tog perioda Jovan Sundečić je zagovarao bratstvo i ujedinjenje svih Južnih Slovena[3]. Za razliku od ostalih književnih stvaralaca tog perioda koji su zagovarali ujedinjenje Južnih Slovena, u svom književnom stvaralaštvu Jovan Sundečić je isticao i pravoslavlje[3]. U dodatku "Svetozor" on 1856. godine objavljuje između nekoliko njih, pesmu "Noć između 12 i 13 julija 1817." - "koju posvećuje rodu srbskomu".[6]

Jovan Sundečić je prvi i jedini srpski pesnik kome je „Matica hrvatska“ 1889. godine objavila luksuzno izdanje pod naslovom „Izabrane pjesme“[3].

Početkom 1860. godine Jovana je dalmatinska vlada postavila za urednika novina „Glasnik dalmatinski“. Glasnik dalmatinski je bio jedini list u Dalmaciji koji je izlazio na srpskohrvatskom jeziku. Imao je važnu ulogu u sporovima oko narodnog jezika. Jovan je zajedno s popom Ivanom Danilom prvi javno istupio u odbranu slavenstva[3].

Kada je dalmatinska vlada pokušala da promeni politički pravac lista, Jovan se odrekao uredništva. Godine 1863. je smenjen i sa mesta profesora u Zadru, zbog preustrojstva bogoslovije i zbog njegovih političkih stavova. Nakon toga je dobio premeštaj u selo Baljci u kome je bio paroh.[3] Sin Dušan mu se školovao u Rusiji i kasnije je bio šef železnice u Saratovu.[7]

Knjažev sekretar uredi

Prilikom posete Cetinju primio ga je knjaz Nikola, kome je Sundečić posvetio pesmu „Krvava košulja“. Tom prilikom mu je ponudio mesto sekretara. Sundečić je prihvatio poziv i 1864. godine, sa porodicom dolazi na Cetinje i postaje knjažev sekretar[3].

U Crnoj Gori je nastavio da se bavi književnošću. Nakon dolaska na Cetinje, počeo je da uređuje crnogorski godišnjak „Orlić“. Pošto je cetinjska štamparija u kojoj se objavljivao „Orlić“ bila dotrajala, knjaz ga je poslao u Prag da nabavi nove delove[3].

Knjaz Nikola je odlikovao Sundećića III stepenom knez Danilova reda, za nezavisnost, a ubrzo i, srebrenom kolajnom za hrabrost, zato što je napisao pesmu „Majka Crnogorka“ dok je živeo u Dalmaciji[3].

Jovan Sundečić 1867. godine odlazi za Beograd, najverovatnije zbog neslaganja sa knjazom Nikolom. Već sledeće godine, Nikola ga je pozvao da se vrati u Crnu Goru i ponovo postane njegov sekretar. Posle povratka u Crnu Goru, nagovarao je knjaza da izgladi odnose sa Rusijom[3].

Posle povratka iz Rusije knjaz Nikola je Sundečiću doneo rusko odlikovanje kavaljerski orden svetog Vladimira (rus. Орден Святого Владимира), a odlikovao ga je „briljantnim prstenom“ za zasluge u službi i na književnom polju[3].

Sundečić je 30. januara 1869. godine izabran za počasnog člana Srpskog učenog društva, a nakon spajanja Srpskog učenog društva i Srpske kraljevske akademije, postaje počasni član SANU, 15. novembra 1892. godine.[8] Takođe je bio predložen za člana Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu, a bio je i počasni član „Slavjanskog društva“ iz Carigrada[3].

Mitropolit crnogorsko-brdski Ilarion II Roganović mu je dodelio čin protojereja, i dao blagoslov da nosi protojerejski krst[3].

Knjaz Nikola je 1869. godine poslao Jovana u Beč, radi izrade statuta Bogoslovije u Cetinju. Pošto se iz Beča vratio bez statuta, uz kneževu dozvolu i odobrenje Svetog Sinofa, sam je izradio statut[3].

Godine 1871. je osnovao list „Crnogorac“[3] čiji je vlasnik bio do 1873. godine kada je list ukinut.

Jovan Sundečić se razboleo 1873. godine, pa je morao da ode na oporavak u Zadar. Ubrzo se sa porodicom seli u Kotor. Knjaz Nikola ga ubrzo otpušta iz službe (na zahtev Sundečića) i imenuje za počasnog sekretara. Razlog povlačenja iz službe je verovatno bio sukob sa knjazom Nikolom i njegovom okolinom[3].

Nakon povlačenja nastavio je da piše u novinama: „Glas Crnogoraca“ (naslednik lista „Crnogorac“ čij je Sundečić bio vlasnik), zadarskim novinama „Narodni list“, dubrovačkim novinama „Slovinac“ i zagrebačkim novinama „Vijenac“[3].

Kralj Aleksandar Obrenović je prilikom posete Crnoj Gori, 1897. godine, odlikovao Jovana Sundečića Ordenom Svetog Save 1. reda.[9]

Papa Lav XIII odlikovao ga je Velekrstom sv. Grgura Velikog[3].

Preminuo je u Kotoru 19. jula 1900. godine nakon teške bolesti [10].

Književni rad uredi

Jovan Sundečić je danas zapostavljena ličnost u srpskoj književnosti. Međutim za vreme svog života i početkom 20. veka je važio za najplodnijeg srpskog pisca druge polovine 19. veka. Tokom života napisao je skoro 700 pesama. Među Sundečićevim pesmama dominirale su ljubavne lirske pesme, mada je pisao i moralne pesme za decu, lirske pesme po ugledu na narodnu poeziju, lirske i epske patriotske pesme. Poeziju je pisao na čistom narodnom jeziku.[11] U njegovom stvaralaštvu se često ogledalo iskreno verovanje u jedinstvo Južnih Slovena, posebno Srba i Hrvata[3][11]. Kao poznati zagovornik srpsko-hrvatskog batstva stekao je epitet „najpoznatijeg i najčitanijeg srpskog pisca kod Hrvata“[11]. On je prvi i jedini srpski pesnik kome je Matica hrvatska 1889. godine objavila pod naslovom „Izabrane pjesme“[3]. Sem ideje bratstva Južnih Slovena u Sundečićivim delima se provlači ideja o narodnom preporodu i buđenju uspavane narodne svesti. Većina njegovih pesama spevanih u narodnom duhu ima moralnu pouku, mnoge su pune pesničke zanosne ljubavi prema slobodi i često se završavaju pozivom na slogu[3].

Sundečić je počeo da se bavi književnošću još dok se školovao na Bogosloviji u Zadru. Prve književne radove je objavljivao u časopisu „Zora dalmatinska“. Prva pesma koju je izdao je bila duhovno-moralnog karaktera i nosila je naziv Ananija i Sapfira ili Laž kažnjena[3].

Zapaženi književni rad Sundečića počinje tokom njegovog boravka u Istri, nakon objavljivanja zbirke pesama Srce ili različne pjesme, „za obštu korist jugoslavenstva spjevane“[3]. Ova zbirka pesama je objavljena u Zadru 1850. godine[11]

Dok je radio kao profesor bogoslovije u Zadru, Sundečić je objavljivao brojne radove u „Srpsko-dalmatinskom magazinu“. Postao je urednik tog godišnjaka početkom 1854. godine.[12] U Zadru je 1856. godine štampana njegova zbirka pesama za decu Niz dragocjenog bisera ili Duhovne i moralne pjesme za djecu, a potom preštampana i na Cetinju 1865. godine[11]. Dve godine nakon toga, 1858. godine objavljuje zbirku stihova Cviće ili Pokušenja u narodno-liričkoj pjevaniji koja je objavljena sa uporednim ćiriličkim naslovom, na ekavskom izgovoru i predstavlja pokušaj narodno-lirskog pevanja[3][11]. U to vreme takođe počinje da izdaje pesme koje su sabrane u „Kosovske davorije“[3]. Ove pesme su ispevane pod ispevane pod idejnijem uticajem Sterije Popovića, a Sundečić u njima lirsko-didaktički razmatra sudbinu srpskog naroda nakon Kosovskog boja. Ove pesme su dobro prihvaćene među brojnim Sundečićevim čitaoicma, a imale su i pozitivan odjek u ondašnjim periodičnim časopisima.[13]

Povodom 100 godina od smrti Andrije Kačića Miošića, 1861. godine napisao je jedno od svojih najpoznatijih dela — poemu Vršidba“. Ovo je rodoljubiva pesma, puna simbolike kojom hrabri narod da se priključi borbi za oslobođenje[3]. Vršidba je ispevana po ugledu na pesmu Zvono, delo Fridriha Šilera i donela je veliku popularnost Sundečiću[11].

U Zadru 1862. godine objavljuje zbirku pesama Vienčić domoljubnih pjesama u kojoj do izražaja dolazi njegovo rodoljubivo lirsko i epsko pesništvo[11]. Ovu zbirku je izdao u želji da pokaže lepotu narodnog govornog jezika[3].

Jovan Sundečić nije pisao samo pesme. Od njegovih proznih dela ističu se Putopis u Podgoricu, kao i edukativni rad Naša majka u gojenju svoje djece[3].

Drugi o Sundečiću uredi

Među poznatije studije o životu i delu Jovana Sundečića spadaju tekst Huga Badalića, koji je nastao kao predgovor zagrebačkom izdanju Izabranih pjesama Jovana Sundečića (1889), zatim kritičko-biografska studija Marka Cara koja je objavljena u Letopisu Matice srpske (1902. godine), kao i sintetički ogled Dušana Ivanića objavljen u studiji Književnost Srpske Krajine (1998)[11].

Njegova biografija je objavljena 1901. godine u knjizi Dodatak pomeniku od 1888. Znameniti ljudi u srpskoga naroda koji su preminuli do kraja 1900. g. autora Milana Milićevića.

Godine 2009. je u izdanju Narodne i univerzitetske biblioteke Republike Srpske objavljen zbornik radova pod nazivom Jovan Sundečić, sveštenik, pjesnik, diplomata koji je za štampu priredio dr. Duško Pevulja[11].

Željko Karaula je objavio pisma Jovana Sundečića Štrosmajeru, iz kojih se vidi da je Štrosmajer Jovana i njegovog sina finasijski pomagao. Sundečić je Štrosmajeru, zauzvrat, bio veza do kneza Nikole, u vezi sa donošenjem konkordata izmeću Vatikana i Crne Gore.[14]

Galerija uredi

  •  
    Naslovna strana zbirke poučnih pesama za decu Niz dragocenog bisera (1856) Jovana Sundečića
  •  
    Naslovna strana Izabranih pjesama (1889)

Reference uredi

  1. ^ M. Đorđević: „Rađanje srpskih himni (12): Duh slovenskih dedova“; Vesti onlajn (16. 03. 2012)
  2. ^ "Dubrovnik", kalendar za 1899. godinu, Dubrovnik 1898. godine
  3. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f h c č dž š aa ab av ag ad ađ ae Đurica, Željko (2009). „Ličnosti”. Opština Livno. Arhivirano iz originala 05. 03. 2014. g. Pristupljeno 5. 2. 2013. 
  4. ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
  5. ^ "Nova iskra", Beograd 1900.
  6. ^ "Svetovid", Beč 1856. godine
  7. ^ Tomanović 2018, str. 487..
  8. ^ „„Jovan SUNDEČIĆ“, na sajtu SANU”. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 12. 02. 2013. 
  9. ^ „Biografija mitropolita Save Kosanovića na sajtu Dabrobosanske mitropolije”. Arhivirano iz originala 12. 11. 2010. g. Pristupljeno 05. 02. 2013. 
  10. ^ Milićević, Milan (1901). „Dodatak pomeniku od 1888. Znameniti ljudi u srpskoga naroda koji su preminuli do kraja 1900. godine”. Pristupljeno 18. 3. 2013. 
  11. ^ a b v g d đ e ž z i Maksimović, Goran M. (2012). „PONOVNO ČITANjE SUNDEČIĆEVOG DJELA” (PDF). Philologia mediana; Izdavački centar Filozofskog fakulteta u Nišu. str. 349 — 352. Pristupljeno 13. 2. 2013. [mrtva veza]
  12. ^ Srbski dnevnik", Novi sad 1854. godine
  13. ^ Nikčević, Milorad (2010). „JOVAN SUNDEČIĆ (1825–1900) - PJESNIK INTEGRACIONOG SLAVJANSTVA” (na jeziku: hrvatskom). Croatica et Slavica Iadertina; Filozofski fakultet Sveučilišta J. J. Strossmayera. str. 339—350. Pristupljeno 13. 2. 2013. 
  14. ^ Karaula, Željko (2009). Diacovensia XVII, 1., PISMA CRNOGORSKOGA PJESNIKA, SVEĆENIKA I DIPLOMATA JOVANA SUNDEČIĆA BOSANSKO- ĐAKOVAČKOM I SRIJEMSKOM BISKUPU JOSIPU JURJU STROSSMAYERU (1881.-1887.). 

Literatura uredi

Izvori uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јован_Сундечић&oldid=26798291”