Википедија

Južna Osetija

Међународно непризната држава на Кавказу

Južna Osetija (oset. Хуссар Ирыстон, rus. Южная Осетия), zvanično Republika Južna Osetija (oset. Республикæ Хуссар Ирыстон, rus. Республика Южная Осетия) je jednostrano proglašena, delimično priznata država na teritoriji Gruzije. Vlasti Južne Osetije je smatraju nezavisnom republikom, dok je vlasti Gruzije smatraju teritorijom u sastavu Gruzije. Južnu Osetiju je kao nezavisnu državu do sada priznalo pet suverenih država (Rusija, Nikaragva, Nauru, Venecuela i Sirija), dok međunarodne organizacije poput UN-a, OEBS-a, Evropske unije itd. je smatraju delom Gruzije.

Republika Južna Osetija
Республикæ Хуссар Ирыстон  (osetinski)
Республика Южная Осетия  (ruski)
Himna: Voljena Osetijo!
Položaj Južne Osetije
Glavni gradChinval
Službeni jezikosetinski, ruski
Vladavina
PredsednikAlan Gaglojev
Predsednik VladeGenadij Bekojev
Zakonodavna vlastParlament
Istorija
Nezavisnostod Gruzije
 — Proglašena21. decembar 1991.
 — Priznata nezavisnost26. avgust 2008. (delimično)
Geografija
Površina‍
 — ukupno3.900 km2 (-)
Stanovništvo‍
 — 2013.51.547[1] (197)
 — gustina18 st./km2
Ekonomija
ValutaRuska rublja
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +3 (leti UTC +4)
Administrativna podela Južne Osetije
Najznačajnija naselja Južne Osetije

Politički status uredi

U vreme Sovjetskog Saveza, Južna Osetija je imala status autonomne oblasti, a nezavisnost od Gruzije je proglasila 1991. godine. Ujedinjene nacije, Evropska unija, OEBS, NATO i većina zemalja sveta ne priznaju Južnu Osetiju kao nezavisnu državu i smatraju je delom Gruzije, iako vlasti Južne Osetije u potpunosti kontrolišu celokupnu teritoriju Južne Osetije i faktički su potpuno nezavisne od gruzijskih vlasti. Južna Osetija je održala dva referenduma o nezavisnosti: prvi referendum je održan 1992. godine, ali ga međunarodna zajednica nije smatrala legitimnim,[2] tako da je održan i drugi referendum [3] 12. decembra 2006. godine. Prema očekivanjima, većina glasača je glasala za nezavisnost od Gruzije. Ovaj referendum tada nisu priznali UN, EU, OEBS, NATO i Ruska Federacija, koja je dve godine kasnije ipak priznala Južnu Osetiju kao nezavisnu državu. Primedbe na legitimnost referenduma ticale su se pitanja nedostatka sudelovanja etničkih Gruzina na njemu, kao i optužbi na račun sumnjive zakonitosti referenduma koji nisu priznale gruzijske vlasti u Tbilisiju.[4]

Uz ovaj referendum o nezavisnosti, održani su i alternativni izbori u delovima Južne Osetije koje je tada kontrolisala Gruzija, na kojima je Dmitrij Sanakojev izabran kao alternativni predsednik Južne Osetije.[5] Vlada Sanakojeva bila je poznata kao Alternativna vlada Južne Osetije, da bi 2007. godine od gruzijskih vlasti bila zvanično priznata kao Privremena administracija Južne Osetije, a prostor Južne Osetije je od strane gruzijskih vlasti tada zvanično tretiran kao Privremeni administrativni entitet Južna Osetija. Pre toga, od zvaničnog ukidanja autonomije Južne Osetije od strane gruzijskih vlasti 1990. godine, pa do zvaničnog formiranja privremenog administrativnog entiteta 2007. godine, vlasti Gruzije su smatrale područje Južne Osetije delom gruzijske regije (mkhare) Šida Kartli i nisu je tretirale kao dejure zasebno upravno područje ili entitet. U Gruziji se za područje Južne Osetije nezvanično koristio i naziv Samačablo (po istorijskom srednjovekovnom imenu), a odnedavno i naziv regija Chinvali (po glavnom gradu Južne Osetije).

Posle osetsko-gruzijskog rata 2008. godine, gruzijske vlasti gube kontrolu nad delovima teritorije Južne Osetije koju su kontrolisale, a vlada Dmitrija Sanakojeva odlazi u egzil.

Geografija uredi

Južna Osetija zauzima područje od oko 3.900 km² na južnoj strani Kavkaza i planinama je odvojena od Severne Osetije (dela Ruske Federacije), a proteže se južno skoro do reke Mtkvari u Gruziji. Područje je veoma brdovito, pa se veći deo teritorije Južne Osetije nalazi iznad 1.000 metara nadmorske visine.

Istorija uredi

Rana istorija uredi

 
Područje prostiranja elemenata skitske materijalne kulture u Zakavkazju (7-6. vek p. n. e.)
 
Teritorija Južne Osetije u sastavu srednjovekovne Alanije - između 10. i 12. veka (prema osetskom istoričaru Ruslanu Sulejmanoviču Bzarovu)
 
Raseljenje osetskih plemena, 13-20. vek
 
Teritorija Južne Osetije u sastavu Persije pre 1801. godine

Oseti su u prošlosti bili poznati kao Alani i potomci su skitsko-sarmatskih plemena poreklom iz središnje Azije, čiji su pripadnici govorili iranskim jezicima. Njihovo pokrštavanje se odvijalo u ranom srednjem veku pod vizantijskim, gruzijskim i ruskim uticajem. Prema osetskim istoričarima, područje današnje Južne Osetije ulazilo je u sastav srednjovekovne Kraljevine Alanije.[6]

Za vreme mongolske vladavine, Oseti su isterani sa svojih područja južno od reke Don u današnjoj Rusiji, te delimično migriraju na kavkaske planine i preko njih, u Gruziju. Oseti su bili nastanjeni u tri predeone etnografske celine: [7] predeo Digor na zapadu je potpao pod uticaj Kabardinaca, koji su širili islam, predeo Tualag na jugu u koji su se Oseti sklonili od mongolskih osvajača je postao ono što je danas Južna Osetija, a predeo Iron na severu je postao ono što je danas Severna Osetija, koja je u sklopu ruske države od 1767. godine. Danas su većina Oseta hrišćani (oko 61%) ali sa značajnom muslimanskom manjinom.

Tokom srednjovekovne gruzijske vladavine, područje današnje Južne Osetije bilo je u sastavu gruzijske kneževine Samačablo, da bi u 16. veku ušlo u sastav Persije, koja njime upravlja sve do 19. veka.

Južna Osetija u sastavu Rusije i Sovjetskog Saveza uredi

Prostore Južne Osetije i Gruzije Rusija je anektirala 1801. godine, što je potvrđeno Gulistanskim sporazumom iz 1813. godine. Nakon revolucije u Rusiji 1917. godine, područje Južne Osetije postaje deo menjševističke Gruzijske Demokratske Republike, dok je područje Severne Osetije uključeno u Terečku sovjetsku republiku. Gruzijska menjševistička vlada optužila je Osete da sarađuju sa ruskim boljševicima, a serija osetskih pobuna izbila je između 1918. i 1920. godine, da bi se 1920. godine na području Južne Osetije dogodio sukob između snaga gruzijske menjševističke vlade i osetskih snaga koje su predvodili osetski i gruzijski boljševici. Tokom sukoba ubijeno je oko 5.000 Oseta, a više od 13.000 je naknadno umrlo od gladi i bolesti.

Pošto je 1921. godine Crvena armija zauzela Gruziju, nove sovjetske vlasti su u aprilu 1922. godine formirale Južnoosetsku autonomnu oblast, koja je bila deo Gruzijske SSR i Sovjetskog Saveza.

Gruzijsko-osetski sukob uredi

Glavni članci: Gruzija i Rat u Južnoj Osetiji
 
Karta Južne Osetije, koja pokazuje naselja pod osetskom i gruzijskom kontrolom pre osetsko-gruzijskog rata iz 2008. godine

Napetosti u regiji počele su rastom nacionalizma kod Gruzina i Oseta 1989. godine. Pre ovoga, ove dve etničke zajednice živele su u miru jedna sa drugom, izuzev u periodu između 1918. i 1920. godine. Postojao je i velik broj mešovitih brakova među pripadnicima dva naroda.

Južnoosetski narodni front (Adæmon Nыhas) formiran je 1988. godine, a sledeće 1989. godine Južna Osetija je iznela zahtev da joj se status uzdigne u rang autonomne republike. Javili su se i zahtevi za ujedinjenje sa Severnom Osetijom. Gruzijska vlada je 1989. godine proglasila gruzijski jezik kao jedini službeni jezik u zemlji. U sovjetsko vreme je uz gruzijski, službeni jezik bio i ruski, što je istaknuto u ustavima iz 1936. i 1979. godine. Ovo je izazvalo uzbunu u Južnoj Osetiji, čije vođe su zahtevale i upotrebu osetskog u njihovoj zemlji. Osetska manjina je i dalje zahtevala veću autonomiju, što nije odobravala gruzijska vlast.

Gruzijske vlasti su 1990. godine donele zakon kojim se zabranjuju sve regionalne partije, što je od strane Oseta protumačeno kao delo protiv Južnoosetskog narodnog fronta. Reagujući na ovo, Oseti su 20. septembra 1990. godine proglasili Južnoosetsku demokratsku republiku, a kontrapotez gruzijske vlade bilo je zvanično ukidanje autonomije Južne Osetije 11. decembra 1990. godine.

Krajem 1990. i početkom 1991. godine, izbili su nasilni incidenti i ratni sukobi, tokom kojih su napadnuta i spaljena mnoga osetinska sela, te gruzijske kuće i škole u Chinvalu. Crni bilans ovih sukoba čini oko 1000 poginulih i između 60.000 i 100.000 izbeglica koji su izbegli ili u Severnu Osetiju ili u Gruziju. Mnogi Oseti iz Južne Osetije su se naselili u nenaseljena područja Severne Osetije iz kojih je 1944. Staljin izbacio Inguše, što je dovelo do sukoba između Oseta i Inguša na bivšem inguškom području. Samo 15% ukupne populacije Oseta danas živi u Južnoj Osetiji.

 
Spomenik žrtvama gruzijsko-osetskog sukoba u Chinvalu

Godine 1992, Gruzija je pristala na prekid vatre kako bi izbegla veće sukobe s Rusijom. Gruzijska i južnoosetijska vlada su pristale na sporazum kojim se izbegava nasilje, a Gruzija je pristala da ne uvodi sankcije protiv Južne Osetije. Gruzijska vlada je, međutim, zadržala kontrolu nad nekim delovima teritorije Južne Osetije. Tada su osnovane osetijske, ruske i gruzijske mirovne snage. OEBS je 6. novembra 1992. godine, pokrenuo misiju u Gruziji kojom se nadziru mirovne operacije. Od tada do sredine 2004. godine, situacija u Južnoj Osetiji je bila relativno mirna. U junu 2004. započele su nove napetosti uzrokovane pojačanim gruzijskim težnjama da povrate kontrolu nad otcepljenom regijom. Događali su se razni slučajevi napada, bombardovanja i uzimanja talaca u kojima je poginulo ili ranjeno desetine ljudi. Prekid nasilja je ponovo dogovoren 13. avgusta, ali je često bio narušavan.

Do osetsko-gruzijskog rata 2008. godine, deo teritorije Južne Osetije bio je pod kontrolom južnoosetijske, a drugi deo pod kontrolom gruzijske vlade. Gruzijska vojska je 07. avgusta 2008. u cilju preuzimanja kontrole nad otcepljenim područjem napala teritoriju Južne Osetije a ruski tenkovi su već sutradan krenuli u odbranu stanovnika Južne Osetije, koji većinom imaju rusko državljanstvo, i svojih mirovnih trupa. Ruska vojska je u roku od nekoliko dana preuzela kontrolu nad većinom teritorije Južne Osetije uključujući i glavni grad Chinval. Posle gruzijskog vojnog poraza, celokupna teritorija Južne Osetije dolazi pod kontrolu južnoosetijske vlade, a Rusija priznaje Južnu Osetiju kao nezavisnu državu, što su kasnije takođe učinile Nikaragva i Venecuela.

Administrativna podela uredi

Teritorija Južne Osetije administrativno je podeljena na 4 rejona i 2 grada:

Demografija uredi

 
Narodne nošnje iz Južne Osetije
 
Vojna parada u Chinvalu 2009. godine

Podaci iz 1989. godine uredi

Po popisu iz 1989. godine, u Južnoj Osetiji živele su sledeće etničke grupe:

Podaci iz 2008. godine uredi

Po podacima iz 2008. godine, u Južnoj Osetiji živele su sledeće etničke grupe:

Podaci iz 2012. godine uredi

Po podacima iz 2012. godine, u Južnoj Osetiji živele su sledeće etničke grupe:

Religija uredi

Glavna religija u Južnoj Osetiji je Pravoslavlje.[8]

Gradovi uredi

 
Grad Chinvali 1886. godine

U Južnoj Osetiji status urbanih naselja imaju samo Chinvali i Kvaisa. Sva ostala naselja su sela. Po proceni iz 2012. godine, grad Chinvali je imao 28.664 stanovnika.

Privreda uredi

Privreda je dobrim delom zasnovana na poljoprivredi, iako je obradivo svega 10% teritorije. Najviše se uzgajaju žitarice, voće i vino. Šumarstvo i uzgoj stoke je takođe razvijen, industrija postoji posebno oko glavnog grada Chinvalija.

Nakon rata s Gruzijom 1990-ih, ekonomsko stanje u Južnoj Osetiji postalo je teško. Zaposlenost i zalihe su retki. Gruzija je prekinula snabdevanje električnom energijom, pa je Južna Osetija bila prisiljena napraviti dalekovode do Severne Osetije. Većina stanovništva preživljava od poljoprivrede. Praktično jedino važno ekonomsko dobro Južne Osetije je kontrola nad tunelom „Roki“ koji povezuje Rusiju i Južnu Osetiju i od kojeg južnoosetijska vlada dobija skoro trećinu budžeta ubiranjem carina na robni promet.

Reference uredi

  1. ^ Ministarstvo spoljnih poslova Ruske Federacije
  2. ^ „Civil.Ge”. www.civil.ge. Arhivirano iz originala 13. 08. 2008. g. Pristupljeno 14. 9. 2011.  Tekst „S.Ossetia Sets Repeat Independence Referendum” ignorisan (pomoć)
  3. ^ Niko Mčedlišvili: Georgian rebel region to vote on independence Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. maj 2007), 11. septembra 2006.
  4. ^ [1]
  5. ^ „caucaz.com - caucaz Resources and Information. This website is for sale!”. Pristupljeno 28. 3. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. novembar 2006)
  6. ^ Saйt ne suщestvuet
  7. ^ Lang 1966, str. 239.
  8. ^ [[commons:File:Europe religion map.png|File:Europe religion map.png - Wikimedia Commons]]

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јужна_Осетија&oldid=27700553”