Julisiz S. Grant

Julisiz Simpson Grant (engl. Ulysses Simpson Grant; Point Plezant, 27. april 1822 — Maunt Makgregor, 23. jul 1885) je bio američki vojskovođa i pisac poznat kao jedan od najzaslužnijih ličnosti za pobedu Severa u Američkom građanskom ratu, ali i kao 18. predsednik SAD.

Julisiz Simpson Grant
Julisiz Simpson Grant
Lični podaci
Datum rođenja	(1822-04-27)27. april 1822.
Mesto rođenja	Point Plezant, Ohajo, SAD
Datum smrti	23. jul 1885.(1885-07-23) (63 god.)
Mesto smrti	Maunt Makgregor, Njujork, SAD
Uzrok smrti	Rak grla
Državljanstvo	Sjedinjene Američke Države
Porodica
Supružnik	Džulija Grant
Deca	4
Roditelji	Džesi Rut Grant Hana Simpson Grant
Politička karijera
Politička stranka	Republikanska stranka
Mandati 18. predsednik SAD 4. mart 1869 — 4. mart 1877. Potpredsednik Skajler Kolfaks (1869–1873) Henri Vilson (1873–1875) Niko (1875–1877) Prethodnik Endru Džonson Naslednik Raderford B. Hejz
Potpis

Vojnu akademiju u Vest Pointu završio je 1843, a kada je izbio Američki građanski rat stupio je u armiju Severa. Ubrzo je postao brigadni general. U martu 1864. predsednik Abraham Linkoln ga je postavio za zapovednika snaga Severa. Grant je potisnuo snage Juga i u bici kod Ričmonda prinudio je generala Lija, vrhovnog zapovednika snaga Juga, na kapitulaciju, čime je rat završen. 1868. i 1872. godine bio je izabran za predsednika SAD.

Detinjstvo i mladost

Julisiz Simpson Grant se rodio kao Hajram Julisiz Grant (engl. Hiram Ulysses Grant), sin kožara Džesija Ruta Granta (1794—1873) i njegove supruge Hane Simpson (1798—1883). Njegovi roditelji su se bili doselili u Ohajo iz Pensilvanije. Godine 1823. su se iz Point Plezanta preselili u Džordžtaun, u okrugu Braun, gde je mladi Grant proveo skoro celo detinjstvo i ranu mladost.

Godine 1839. Tomas L. Hejmer, advokat iz Džordžtauna i član Zastupničkog doma Kongresa, preporučio je Granta kao pitomca američke vojne akademije u Vest Pointu. Njegova službena preporuka je primljena pod imenom Julisiz Simpson Grant, što je mladom Grantu bilo veliko olakšanje kada je konačno došao u Vest Point. Naime, Grant se bojao da bi zbog inicijala H. U. G. - koji su istovetni engleskoj reči „hug“ (zagrljaj) - mogao biti predmet zadirkivanja svojih kolega. Ne znajući za Hejmerovu preporuku, pokušao je da se upiše pod imenom Julisiz Hajram Grant, ali su školske vlasti to odbile, insistirajući na imenu Julisiz Simpson Grant. Na kraju je Grant odlučio da do kraja života koristi novo ime, ali kao Julisiz S. Grant, i nikad nije objašnjavao šta „S.“ u njegovom imenu znači.

Grant se u akademskom smislu nije naročito istakao na Vest Pointu, pa je 1843. godine diplomirao kao 21. od 39 pitomaca u klasi. Međutim, tokom školovanja je stekao reputaciju izvrsnog jahača. Na Akademiji je razvio sklonost prema viskiju, koja će ga proganjati tokom života, kao i sklonost prema cigarama, kojima mnogi pripisuju njegovu smrt.

Nakon što je dobio čin poručnika, Grant je služio u garnizonima na zapadnim granicama SAD. Prilikom putovanja je posetio plantažu Vajt Hejven u blizini Sent Luisa, gde je živela familija Frederika Denta, njegovog prijatelja sa Akademije. Tamo je upoznao Frederikovu sestru Džuliju, s kojom se verio 1844. godine.

Venčanje je prekinula diplomatska kriza uzrokovana priključenjem Teksasa SAD. S obzirom na to što Meksiko nije priznao nezavisnost Teksasa, kao ni njegove južne granice, predsednik Džejms Polk je poslao izviđački korpus pod generalom Zakarijem Tejlorom na severnu obalu Rio Grandea. Te snage, među kojima je bio i Grant, su se sukobile sa Meksikancima u proleće 1846. godine, što je kasnije preraslo u Meksičko-američki rat. Grant je učestvovao u mnogim značajnim bitkama toga rata, uključujući i osvajanje grada Meksika što je dovelo do završetka rata. Grant je dva puta bio pohvaljen i privremeno unapređen zbog hrabrosti.

Julisiz Simpson Grant u vojničkim danima

Grant se 1848. godine vratio u Sent Luis gde se konačno oženio Džulijom. Ona će mu kasnije roditi tri sina i kćer, i pratiće ga po garnizonima širom SAD. Jedini izuzetak je bio kada je 1853. godine poslat u Fort Vankuver u saveznoj državi Vašington i nije mogao snositi troškove puta za porodicu. Godinu dana kasnije je unapređen u čin kapetana i premešten u Fort Hambolt u Kaliforniji. Dugotrajna razdvojenost od supruge ga je okrenula piću, a alkoholizam potom učinio nesposobnim za vršenje vojnih dužnosti. Njegovi pretpostavljeni su mu ponudili da podnese ostavku kako bi izbegao vojni sud. Grant je pristao kako bi se pridružio porodici u Sent Luisu.

Grant se tada privremeno rešio viskija, ali njegov civilni život nije bio obeležen velikim uspesima. Pokušao je da se bavi zemljoradnjom oko Sent Luisa, kada je i kupio jednog roba. Zatim je radio kao prodavac nekretnina, da bi se na kraju našao u Ilinoisu i zaposlio u očevoj kožari u gradu Galina.

Granta, u to vreme, politika nije previše zanimala, za razliku od ostatka SAD. Nije bio član nijedne stranke, niti je glasao na izborima. Jedini izuzetak su bili predsednički izbori 1856. godine, kada je dao glas demokratskom kandidatu i budućem predsedniku Džejmsu Bjukenanu. Za Bjukenana je glasao delom zato što je smatrao da će Bjukenan sprečiti otcepljenje južnih država, a delom zato što je u Kaliforniji bio lično upoznao republikanskog kandidata Džona Frimonta. Četiri godine kasnije, na najvažnijim izborima u istoriji SAD, Grant je apstinirao, iako mu je demokrata Stiven Daglas bio draži od Abrahama Linkolna.

Građanski rat

Kada je u aprilu 1861. predsednik Linkoln, nakon južnjačkog napada na Fort Samter, uputio poziv za 75.000 dobrovoljaca, Grant je pomogao pri regrutovanju jedne čete, i doveo je u Springfild, glavni grad Ilinoisa. Grant je odbio komandu nad tom četom, a guverner Ričard Jejts mu je dao zadatak da regrutuje dobrovoljce po državi. Grant je uporno zahtevao komandu na frontu, i Jejts ga je, saznavši za diplomu sa Vest Pointa, imenovao pukovnikom i 17. juna 1861. dodelio komandu nad nedisciplinovanim 21. pešadijskim pukom Ilinoisa.

Ta jedinica je poslata u Misuri, robovlasničku državu koja je formalno ostala verna Uniji, ali u kojoj je bilo mnogo pristalica novostvorene Konfederacije. Grant je tamo nekoliko meseci proveo uvežbavajući ljudstvo i uvodeći disciplinu među uglavnom neiskusne dobrovoljce. 7. avgusta je imenovan za brigadnog generala, a nakon toga je stavljen pod komandu svog poznanika, a sada generala, Frimonta.

Prva ozbiljna Grantova akcija je bila okupacija Padjuke, grada u državi Kentaki koja se bila proglasila neutralnom u sporu između Severa i Juga. To je bio odgovor na južnjačku okupaciju Kolambusa kojom je prekršena ta neutralnost. Prvi veći okršaj s južnjacima je bila bitka kod Belmonta u novembru 1861. godine. Bitka je završena taktički neodlučenom, ali je Grant stekao vredno iskustvo i saznanje da su južnjačke snage u najgorem slučaju po kvalitetu jednake njegovim trupama.

Grant je u februaru 1862. godine pokrenuo, uz pomoć rečne ratne flotile, ofanzivu s ciljem da se osvoje važne južnjačke tvrđave Fort Henri i Fort Donelson. Nakon osvajanja Fort Henrija, kod opsade Fort Donelsona su ga napali južnjaci, pokušavajući da razbiju obruč. Grant ih je porazio, a potom komandantu južnjačkog garnizona poslao ultimatum kojim traži „bezuslovnu predaju“. Ultimatum je prihvaćen. Tada se predalo 14.000 južnjaka što je predstavljalo, do tada, najveću pobedu severnjačkih snaga u Građanskom ratu. Grant je zbog toga dobio nadimak „Bezuslovna predaja“ (engl. Unconditional Surrender), a popularnost u severnjačkoj javnosti mu je naglo porasla.

Grantov pretpostavljeni, general Henri Halek, mu je zavideo na popularnosti, pa je pokušao da ga smeni, ali ga je Linkolnova intervencija vratila na položaj. Grantova vojska je početkom aprila kod Šiloa bila iznenađena od strane južnjačke vojske sa Albertom Sidnijem Džonstonom na čelu. Ispočetka su severnjačke snage potisnute, ali je Grant uspeo da stabilizuje situaciju do dolaska pojačanja i da sledeći dan organizuje veliki i uspešan protivnapad. Iako je odneo veliku pobedu, a Džonston poginuo, u američkoj javnosti je do tada nezamislivi broj poginulih - 23.000 mrtvih i ranjenih na obe strane - izazvao bes i zahteve za Grantovom smenom. Grant je ovaj put sačuvao svoj položaj samo zahvaljujući intervenciji svog dobrog prijatelja Vilijama T. Šermana.

Sljedećih nekoliko mjeseci je Grant učestvovao u operacijama snaga Unije u zapadnom Tenesiju, a potom ga je zaokupio plan osvajanja Viksburga - ključnog južnjačkog utvrđenja kojom se kontrolisala Misisipi. Nakon nekoliko bezuspješnih pokušaja u proljeće je lansirao složenu operaciju tokom koje je, suprotno dotadašnjim načelima ratovanja, operisao u neprijateljskom području bez vlastite logističke baze. Cilj je bio postići što je moguće veću mobilnost i spriječiti južnjake da protiv njega koncentrišu nadmoćne snage.

Grantova viksburška operacija - koju mnogi drže jednom od najblistavijih u istoriji ratovanja - je prvo osvajanjem grada Džeksona u Misisipiju odsekla Viksburg od linija snabdevanja, a potom nakon bitke kod Čempion Hila sterala južnjačke snage u zidine Viksburga. Opsada grada se završila južnjačkom predajom 3. jula 1863. Njome je Konfederacija presečena napola, a Sever stekao kontrolu nad ključnom prometnom arterijom. Uz bitku kod Getisburga, koja se završila isti dan, taj se događaj drži prekretnicom nakon koje Jug više nije imao nikakve šanse dobiti rat.

Međutim, rat se nastavio. U septembru su južnjaci preduzeli ofanzivu u istočni Tenesi, porazili severnjake u bici kod Čikamuge i blokirali severnjački garnizon u gradu Čatanuga. Grant je u oktobru uspeo deblokirati garnizon, a u novembru u odlučnoj bici kod Čatanuge teško poraziti južnjake te tako stvoriti bazu za budući prodor u Džordžiju.

Sve je to Linkolna uvjerilo da je Grant prava ličnost za mesto vrhovnog komandanta snaga Unije. Na to je mesto imenovan u martu 1864. te je odmah razradio strategiju kojoj je cilj bio Konfederaciju napasti iz nekoliko pravaca istovremeno, razdvojiti na nekoliko delova te je lišiti sirovina i drugih resursa za dalje vođenje rata.

Sam Grant je lično preuzeo komandu nad Armijom Potomak, čiji je cilj bio direktno napasti južnjačke snage u Virdžiniji i osvojiti glavni grad Konfederacije Ričmond. U maju se tim snagama suprotstavila Armija Severne Virdžinije na čelu s generalom Lijem. Njihov prvi okršaj u Vildernesu završio je taktičkim porazom Severnjaka, ali je Grant, umjesto da se povuče i popuni gubitke, naredio nastavak napredovanja na jug i tako prisilio samog Lija na povlačenje. To je dovelo do krvavih bitaka kod Spotsilvanije i Kold Harbora gdje Lijevi taktički uspesi nisu uspeli sprečiti severnjačko napredovanje i izbijanje pred Ričmond gdje je u junu otpočeo pozicioni rat.

Grantove snage su pretrpjele teške gubitke, ali ih Grant, za razliku od Lija, nije mogao nadoknaditi. U međuvremenu je Šerman uspješno probio južnjačke linije i u svojem maršu na more opustošio Džordžiju i Južnu Karolinu, lišivši Jug hrane i drugih resursa.

Iscrpljeni južnjaci nisu više mogli pružati otpor ni Grantu. U martu su rovovi ispred Ričmonda probijeni, a potom zauzet južnjački glavni grad. Lijeve snage su pokušali pobeći, ali ih je Grant sustigao i natjerao na predaju kod Apomatoksa 9. aprila 1865. Taj se dan obično uzima kao završetak građanskog rata.

Grant je prilikom predaje insistirao da se prema poraženom neprijatelju dobro postupa, kako bi se što više očuvao njegov ponos i tako olakšalo nacionalno pomirenje nakon rata koji je i dan-danas najkrvaviji u američkoj istoriji.

Grant kao poratni general

U periodu neposredno nakon rata Grant je uživao zenit popularnosti. Novi predsjednik Endru Džonson, zamjenik ubijenog Linkolna, imenovao ga je prvim generalom armije u američkoj istoriji.

Sam Grant je ispočetka ostao veran svojoj tradiciji nemiješanja u politiku, ali je s vremenom došao u sukob, prvo s radikalnim republikancima u Kongresu koji su insistirali na okupacijskom režimu koji bi uveo nužne reforme u južnim državama. Grant je 1866. pratio Džonsona na nacionalnoj turneji, kako bi svojim autoritetom pomogao predsjednikovu pomirljivu politiku prema poraženim južnjacima.

Međutim, kada je Džonson došao u sukob sa sekretarom rata Edvinom Stentonom, Grant se okrenuo republikancima i počeo podržavati njihov program Rekonstrukcije južnih država. Formalno je postao član stranke i u maju 1868. na republikanskoj konvenciji prihvatio kandidaturu za predsjednika. U novembru je relativno lako pobijedio demokratskog kandidata Horejšija Simora.

Predsednik Grant

Po dolasku u Belu kuću, ispostavilo se da Grantu nedostaju političko iskustvo kako bi uspješno mogao obavljati svoj mandat. To su zloupotrijebili mnoge nečasne ličnosti, te je Grantova administracija već na samom početku stekla reputaciju legla korupcije. Sam Grant, frustriran nizom skandala koje nije mogao spriječiti, sve je više utjehe pronalazio u piću.

Ako se zanemari korupcija, njegov prvi mandat je, s druge strane, bio relativno uspješan. Grant je provodio program Rekonstrukcije na jugu te nastojao suzbiti Kju kluks klan i očuvati građanska prava netom oslobođenih robova. Istovremeno su SAD doživjele ekonomski bum, pogotovo na ratom nepogođenom Sjeveru, kao i na Zapadu, odnedavno s ostatkom zemlje spojenim Transkontinentalnom željeznicom.

Zahvaljujući tome je Grant lako dobio drugu republikansku nominaciju 1872. godine. Iako se pred izbore 1872. godine frakcija republikanskih nezadovoljnika otcijepila, formirala Liberalnu republikansku stranku i zajedno s demokratima podržala Horisa Grilija, Grant je dobio još veći broj glasova.

Međutim, 1873. godine je SAD zahvatila velika ekonomska kriza. Sledeće godine su demokrati osvojili većinu u Zastupničkom domu Kongresa, prvi put nakon građanskog rata. Drugi mandat su obeležili još gori korupcijski skandali nego u prvom. Zbog toga je Grant, svestan gubitka popularnosti, odlučio ne konkurisati za treći mandat.

Poslednji Grantov predsednički akt od važnosti bilo je imenovanje posebne predsedničke komisije koja je imala zadatak rešiti spor oko rezultata predsedničkih izbora 1876. godine. Ta se komisija drži zaslužnom za tzv. Kompromis 1877. godine, kojim je za skoro ceo jedan vek cementirana rasna segregacija na Jugu.

Grantova predsednička administracija uživa neslavnu reputaciju jedne od najkorumpiranijih, a sam Grant se dugo držao jednim od najgorih predsednika u američkoj istoriji. Međutim, u poslednje vreme takvu Grantovu reputaciju američki istoričari manje tumače stvarnim rezultatima, koliko posledicom ogromnog razočaranja savremenika koji su, s obzirom na Grantove ratne uspehe, imali nerealna očekivanja o njegovim političkim i državničkim sposobnostima.

Grant nakon Bele kuće

Spomenik Grantu u Galini, za koji je udovica Džulija Grant rekla da je potpuno identičan liku njenog pokojnog muža

Grant je nakon odlaska iz Bele kuće odlučio putovati po svetu, pa je tako postao prvi američki predsednik koji je posjetio Japan, a 1879. je kao arbitar u teritorijalnom sporu Japana s Kinom oko ostrva Rjukju presudio u japansku korist.

Pri povratku u SAD, Grant se ponadao kako bi ponovno mogao biti izabran za predsednika. Međutim, njegov pokušaj je 1880. godine na republikanskoj izbornoj konvenciji lako suzbio Džejms A. Garfild, koji će poslije biti izabran za predsednika.

Grant se poslije preselio u Njujork, gde je svu svoju imovinu uložio u posao koji je vodio berzanski mešetar i samozvani „Napoleon finansija“ Ferdinand Vord. Godine 1884. fabrika je bankrotirala i Vord je pobegao sa svim novcem. Tako su Grant i njegova porodica ostali bez ikakvih izvora prihoda, a iste je godine Grant saznao da boluje od raka grla, najverovatnije izazvanog njegovom strašću za cigarama.

Očajnički nastojeći prehraniti porodicu, Grant je pristao na ponudu časopisa Senčuri da za sitan honorar opiše svoje ratne doživljaje u nekoliko članaka. Kada ih je pročitao poznati pisac i izdavač Mark Tven, kontaktirao je s Grantom i naručio celu knjigu memoara, ovaj put za daleko bolju cenu. Grant je nakon toga svu svoju preostalu energiju uložio u projekt, dovršivši knjigu na samrtnoj postelji, nekoliko dana pre smrti.

U knjizi je opisao svoj rani život, vojničku karijeru, učešće u Meksičko-američkom ratu, civilni život između ratova te završio s trijumfom kod Apomatoksa. Iako je iz svoje biografije izbacio neke kompromitirajuće detalje, kao što je alkoholizam i držanje robova, Memoari predstavljaju izuzetno kvalitetan prikaz SAD i Meksika sredinom 19. vijeka, isto kao i vrijedan izvor mnogih istorijskih podataka. U Memoarima je Grant iskoristio priliku da iskaže svoje mišljenje o mnogim važnim događajima, pa je tako Meksičko-američki rat nazvao „zločinom zbog kog je Bog Ameriku kaznio građanskim ratom“. Međutim, memoare je završio u optimističnom tonu, držeći kako će SAD biti jedna od glavnih svetskih sila u 20. vijeku.

Grantovi memoari su doživeli veliki uspeh i prehranili njegovu porodicu. Danas se smatraju jednim od najboljih vojničkih memoara u istoriji, odnosno jednim od najvećih dela ove vrste u američkoj i svetskoj književnosti.

Vidi još

• Karpetbager

Spoljašnje veze

• First Inaugural Address Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. oktobar 2012)
• Second Inaugural Address Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. oktobar 2012)
• Scott, Candace, U.S. Grant homepage article on anti-Semitism
• Scott, Candace, Grant and Slavery
• White House Biography
• Emerson, Col. John W., Grant's Life in the West and His Mississippi Valley Campaigns, U.S. Grant Association website.
• Complete Bibliography