Википедија

Aleksije III Veliki Komnin

Aleksije III Veliki Komnin (grč. Αλέξιος Γ΄ Μέγας Κομνηνός, 5. oktobar 1338 – 20. mart 1390)[1] je bio trapezuntski car od 1349. do 1390. iz dinastije Velikih Komnina.[2]

Aleksije III
Lični podaci
Datum rođenja(1338-10-05)5. oktobar 1338.
Mesto rođenjaTrapezunt,
Datum smrti20. mart 1390.(1390-03-20) (51 god.)
Mesto smrtiTrapezunt, Trapezuntsko carstvo
Porodica
SupružnikTeodora Komnina Kantakuzin
PotomstvoAna Komnina, kraljica Gruzije, Manojlo III Veliki Komnin, Evdokija Komnina
RoditeljiVasilije Veliki Komnin
Irena Komnina
DinastijaVeliki Komnini
Trapezuntski car
Period1349 — 1390.
PrethodnikMihajlo
NaslednikManojlo III Veliki Komnin

Bio je sin Vasilija Komnina i njegove druge žene Irene Komnin. On je najbolje dokumentovani vladar tog carstva, a njegovu vladavinu odlikuju brojne verske donacije i književne kreacije. Aleksije se prvobitno zvao Jovan, ali je promenio ime ili u znak sećanja na svog starijeg brata koji je prerano umro ili u sećanje na dedu po ocu Aleksija II.[3]

Kada je Vasilije umro 6. aprila 1340. godine nasledila ga je žena Irina Paleolog koja je svu decu svog muža poslala u Carigrad, tako da je Aleksije odgajan na vizantijskom dvoru. Aleksije se sa 11 godina vraća u Trebzon na predlog cara Jovana VI kako bi preuzeo presto od svog svrgnutog strica Mihaila koji je u međuvremenu zatvoren u manastir. Aleksije 22. decembra 1349. godine preuzima titulu cara bez protivljena plemstva, koje ga je odmah prihvatilo, a krunisan je 21. januara 1350. godine. Već sledeće godine, septembra 1351. Aleksije se u novoizgrađenoj crkvi Svetog Evgenija ženi sa Teodorom Kantakuzin, rođakom vizantijskog cara čime znatno ojačava odnose dva carstva. Aleksije je godinama jačao svoju poziciju na dvoru, kao i odnose i sa drugim plemićima, ali i sa susednim državama. On je udajom svojih ćerki za muslimanske prinčeve obezbeđivao dobre diplomatske odnose sa susednim muslimanskim zemljama.

Aleksije III je umro 20. marta 1390. godine, a nasledio ga je sin Manuel III. Tokom svoje duge vladavine Aleksije je obnovio prestonicu i još neke gradove koji su stradali u ranijim sukobima i dao velikodušne donacije manastirima, posebno manastiru Sumela, ali i osnovao manastir Dionisijat na Svetoj Gori.[4]

Mladost i vladavina uredi

Kada je car Vasilije umro 6. aprila 1340. godine, nasledila ga je njegova prva žena carica Irina Paleolog, ona je svu decu svog umrlog muža poslala u Carigrad zajedno sa majkom.[5] Aleksije je odgajan na vizantijskom dvoru. Kada mu je bilo jedanaest godina, car Jovan VI Kantakuzin ga je poslao u Trapezunt da zameni svog svrgnutog deda - strica cara Mihaila, koji je bio oruđe namesništva cara Jovana V Paleologa koje je car Jovan VI Kantakuzin zbacio. Aleksije je stigao u Trapezunt 22. decembra 1349,[6] i bez protivljenja ga je prihvatilo za cara plemstvo na čelu sa mega duksom Nikitom Sholarijem. Tada je preuzeo ime Aleksije i krunisan je 21. januara 1350. godine u pratnji svoje majke carice Irine i Jovana Lazaropula.[7] Aleksijeva pozicija je sačuvana zatvaranjem svrgnutog cara Mihaila u manastir.

Godine 1351. veza sa carem Jovanom VI Kantakuzinom ojačana je daljim diplomatskim inicijativama. Svrgnuti car Mihailo je prognan u Carigrad, a car Aleksije III se 20. septembra 1351. godine u novoizgrađenoj crkvi Svetog Evgenija oženio Teodorom Kantakuzin, rođakom vizantijskog cara. Za sada, car Aleksije III je bio prihvaćen za cara zbog svoje mladosti i, da citiramo Vilijama Milera, „nije se očekivalo da donese mir državi, koju je prethodnu deceniju razarana ljubomorom i ambicijama rivalskih bandi lovaca na plemenita mesta“.[8] Dok su se aristokrate međusobno prepirale, car Aleksije III je očajavao sigurnost u svojoj prestonici i povukao se u priobalni zamak Tripolis.[9]

Mladog cara podržavala je njegova majka i neki lojalni generali i dvorjani, uključujući Mihaila Panareta, čija je lakonska hronika glavni izvor o političkoj istoriji Trapezuntskog carstva. Sa njima je potčinjavao jednog po jednog nepokornog plemiće. Car Aleksije III i njegov dvor dodatno su učvrstili svoju poziciju negovanjem mirnih odnosa sa Turkmenima i bračnim savezima poput onog između careve najstarije sestre Marije i Fahrudina Kutlubega iz Ak Kojunlua 1352. godine.[10]

Kako se Aleksijeva pozicija popravljala, manje se oslanjao na "tvorca vladara" Nikitu Sholarija. Do juna 1354. mega duks je bio primoran da pobegne u Kerasunt, gde je pripremio flotu koja se sastojala od jedne galije i jedanaest manjih brodova koji su plovili protiv Trapezunta u martu 1355. godine. Pobunjenici su shvatili da neće moći da pobede i odustali su od svog pohoda. Car Aleksije III je opremio sopstvenu flotu od galija i nekoliko manjih brodova, i u maju je otplovio u Kerasunt u pratnji svoje majke i mitropolita Trapezunta, i osvojio je grad u odsustvu Nikite. Careva konjica je opsedala poslednju tvrđavu odanu mega duksu, Kenhrinu, i izdejstvovala njenu predaju. Nikita i njegove aristokratske pristalice su zarobljeni i odvedeni u Trapezunt, tamo je i umro 1360. godine.[11]

Nikitinim zatvaranjem, Maihailo Panaret prekida opisivanje građanskog rata. Većina pisaca zaključuje da ovo znači da je građanski rat završen, ali pokušaj Kavasita i drugih plemića da ubiju cara Aleksija III 1363. može biti deo tog sukoba. Car Aleksije III je izbegao njihovu zasedu i kasnije, uz pomoć odanih vojnika, sve ih pohapsio. Mitropolit Nifon je raščinjen zbog saučesništva u zaveri i sledeće godine umire zatvoren u manastiru.[12] Zamenio ga je carev pristalica Jovan Lazaropul, koji je postao mitropolit Trapezuntski pod monaškim imenom Josif. Uprkos pobedama nad plemićima, car Aleksije III je pokazao uzdržanost i spremnost na kompromis tako što je davao povelje plemićkim porodicama koje su im potvrdile posedovanje njihove zemlje.[13]

  •  
    Rekonstrukcija freske: u sredini - car Aleksije III Veliki Komnin; levo - careva supruga, carica Teodora Kantakuzin; desno - careva majka - carica Irina Trapezuntska.

Spoljni poslovi uredi

Car Aleksije III je počeo da se bavi jačanjem granice protiv Turkmena pre kraja građanskih nemira. U tome je bio manje uspešan i pretrpeo je veliki poraz u bici 1355. godine. Car Aleksije III i Panaret su jedva uspeli da spasu glave.[14] Napad Hadži Omara, emira Halivije, na Macuku, neutralisan je diplomatijom, a on je oženjen Aleksijevom sestrom Teodorom 1358. godine. Car Aleksije III je nastavio ovu politiku traženja diplomatskih saveza sa susednim muslimanskim prinčevima, udajom četiri njegove ćerki; peta, Ana Velika Komnina, postala je druga žena gruzijskog kralja Bagrata V.[15]

Car Aleksije III takođe nije bio u stanju da istisne Đenovljane i Mlečane sa njihovog dominantnog položaja u trgovini u Trapezuntskom carstvu. Položaj Venecije je opao nakon što je Leonkastron ustupio Đenovljanima 1349. godine, a 1360. godine, car Aleksije III je pokušao da obnovi trgovinske odnose sa Venecijom kako bi umanjio moć Đenovljana. Godine 1364. potvrdio je Mlečanima njihove stare privilegije i odredio im depo „ispod manastira svetog mučenika Teodora Gavre“. Ali Mlečani nisu bili zadovoljni svojim dobicima i ljubomorno su se svađali sa Đenovljanima. Usledio je još jedan ustupak Veneciji 1367. godine, koji je postepeno smanjivao neke od dažbina koje su se naplaćivale na venecijansku trgovinu.[16]

Ipak, Aleksijev pokušaj da iskoristi trgovinu italijanskih republika doveo je do znatnog negodovanja. Godine 1373. Mlečani su sklopili zaveru sa despotom Dobroticom iz Dobrudže (neprijateljem Đenovljana) da na tron Trapezunta nametne svog zeta Mihaila Paleologa, mlađeg sina cara Jovana V Paleologa. Mihailo Paleolog se pojavio pred Trapezuntom sa dva velika broda i jednim malim, i ostao tamo pet dana dok nije odustao od plan i otišao.[17] Odnosi sa Venecijom su popravljeni, ali iako je car Aleksije III dodatno smanjio dažbine koje je prikupio od Mlečana 1381. godine, njihova trgovina sa Trapezuntom je nastavila da opada.

Car Aleksije III je umro 20. marta 1390. godine, a nasledio ga je sin Manojlo III. Tokom svoje duge vladavine, car Aleksije III je sanirao fizičku štetu u prestonici, novčano pomagao nekoliko manastira, posebno manastir Sumela, i osnovao manastir Dionisijat na Svetoj Gori.[18] Entoni Brajer objašnjava da je ova velikodušnost bila posledica niza konfiskacija nakon poraza plemića koji su se suprotstavljali snažnoj centralnoj vladi, postavljajući vremenski okvir koji pokazuje kako je, pošto su arhonti pogubljeni i njihova imovina vraćena kruni, on mogao da ponovo osnuje manastire kao što su Sveti Foka u Kordilu (1362), Sumela (1364), Dionisijat (1374) i Teoskepas (1376). „Ovaj redosled oporavka, ili proširenja, carske zemlje, koji je trag za trijumf cara Aleksija III nad njegovim zemljoposedničkim rivalima, dovoljno je jasan.“[19]

Deca uredi

Car Aleksije III i carica Teodora Kantakuzin su imali sedmoro dece:[20]

Sa neimenovanom ljubavnicom, car Aleksije III je takođe imao najmanje dva vanbračna sina:

  • Andronik (1355–1376), koji se oženio Gulkhan-Evdokijom, kćerkom gruzijskog kralja Davida IX, ali je ubrzo nakon venčanja umro a Evdokija se udala za njegovog brata Manojla III[22]
  • Jovan.

Porodično stablo uredi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Aleksije II Veliki Komnin
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Vasilije Veliki Komnin
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Džijadžak Džakeli
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Aleksije III Veliki Komnin
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Irena Komnina
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Reference uredi

  1. ^ Vougiouklaki Penelope, "Alexios III Grand Komnenos", Encyclopedia of the Hellenic World: Asia Minor
  2. ^ Encyclopedia
  3. ^ Helenic world
  4. ^ History
  5. ^ William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204–1461, 1926. . Chicago: Argonaut. 1969. pp. 46. 
  6. ^ Panaretos, ch. 45. Greek text and English translation in Scott Kennedy, Two Works on Trebizond, Dumbarton Oaks Medieval Library 52. . Cambridge: Harvard University. 2019. pp. 23. 
  7. ^ Miller 1969, str. 55f
  8. ^ Miller 1969, str. 56
  9. ^ Miller 1969, str. 57
  10. ^ Miller 1969, str. 60
  11. ^ Miller 1969, str. 58f
  12. ^ Paneratos, ch. 82. Greek text and English translation in Scott Kennedy, Two Works on Trebizond, Dumbarton Oaks Medieval Library 52. . Cambridge: Harvard University. 2019. pp. 39. ff
  13. ^ Miller 1969, str. 66
  14. ^ Miller 1969, str. 59f
  15. ^ Finlay 1851, str. 385; Miller 1969, str. 60f
  16. ^ Miller 1969, str. 67f
  17. ^ Panaretos, Chronicle, 46. Greek text in Original-Fragmente, p. 35; German translation, p. 63
  18. ^ Miller 1969, str. 61–64
  19. ^ Bryer, "The Estates of the Empire of Trebizond. Evidence for their Resources, Products, Agriculture, Ownership and Location", Archeion Pontou 35 (1979), pp. 417–420
  20. ^ Donald M. Nicol, The Byzantine family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100 – 1460: a genealogical and prosopographical study (Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1969), pp. 145f
  21. ^ Laonikos Chalkokondyles states that Eudokia was the second wife of Byzantine Emperor John V Palaiologos, which has been rejected by modern scholars. See Nicol, Byzantine Family, p. 137 n. 7 for details.
  22. ^ Miller 1969, str. 61

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Алексије_III_Велики_Комнин&oldid=27490290”