Википедија

Aman

Aman (arap. عمان) je najveći i glavni grad Jordana, njegov ekonomski, politički i kulturni centar.[1] Sa populacijom od 4 miliona stanovnika, Aman je najveći grad u regionu Levant i peti najveći grad u arapskom svetu.[2][3] Smatra se da je jedan od najmodernijih arapskih gradova i glavno turističko odredište.[4][5]

Aman
عمان
Kolažni prikaz gradskih znamenitosti Amana
Zastava
Zastava
Administrativni podaci
Država Jordan
PokrajinaAman
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2016.4.007.526
 — gustina2.385,43 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate31° 57′ 00″ S; 35° 56′ 00″ I / 31.95° S; 35.933333° I / 31.95; 35.933333
Površina1.680 km2
Aman na karti Jordana
Aman
Aman
Aman na karti Jordana

Najraniji dokazi o naseljavanju Amana nalaze se u neolitskom lokalitetu zvanom Ain Gazal, gde su otkrivene neke od najstarijih statua ljudi iz 7250 godine pre nove ere. Tokom gvozdenog doba grad je bio poznat kao Amon u Kraljevstvu Amonaca.[6] Nosio je ime Filadelfija tokom grčkog i rimskog perioda a konačno je nazvan Aman tokom islamskog perioda.[7] Veći deo ranog i srednjeg islamskog perioda (7—14 veka) služio je kao centar sirijskog okruga Balka. Nakon toga, Aman je bio uglavnom napušten sve do kraja 19. veka kada je Osmansko carstvo na njegovom prostoru počelo da naseljava imigrante.[6][8] Prvo opštinsko veće Amana osnovano je 1909. godine, a grad se brzo razvio nakon što je 1921. godine proglašen prestonicom Emirata Transjordan.[9] U gradu su se u nekoliko uzastopnih talasa doseljavale izbeglice, 1948. i 1967. Palestinci, 1990. i 2003. Iračani i od 2011. godine Sirijci. Prvobitno je sagrađen na sedam brda, ali sada se u okviru njega nalazi 19 brda koja spajaju 27 okruga, kojima upravlja opština Veliki Aman na čelu sa svojim gradonačelnikom.[10] Aman ima relatibno brzo rastuću ekonomiju.[11][12]

Područja Amana stekla su svoja imena po brdina (Jabal ili Vadi). Istočni Aman prepun je arheoloških lokaliteta na kojima se često održavaju kulturne aktivnosti, dok je zapadni deo grada moderniji i služi kao ekonomsko sedište. Godine 2014. Aman je posetilo oko 2 miliona turista, što ga je činilo 93. najposećenijim gradom na svetu i 5. najposećenijim arapskim gradom.[13] Aman ima relativno brzo rastuću ekonomiju, a proglašen je jednim od najboljih gradova Bliskog istoka, po ekološkim, ekonomskim i socijalno-kulturnim faktorima. Grad je među najpopularnijim lokacijama u arapskom svetu za multinacionalne korporacije koje imaju svoje regionalne kancelarije, većina njih su pored Amana u Dohi i Dubaiju.[14][15]

Etimologija uredi

Aman je svoje ime dobio u 13. veku kada su ga Amonićani nazvali Abat Rabat, a termin Rabat označava glavni grad. Vremenom, termin „Rabat” se više nije upotrebljavao i grad je postao poznat kao Amon. Uticaj novih civilizacija koje su osvojile grad postepeno je promenio naziv grada u Aman. U tanahu grad se spominje pod nazivom „Rabat Amon”, međutim kralj Ptolemej II Filadelf koji je vladao gradom od 283. do 246. godine pre nove ere, nazvao je grad Filadelfija, što na starogrčkom jeziku označava bratsku ljubav.[16] Ime je dato kao prilog njegovom nadimku, Filadelfus.[17][18][19]

Istorijat uredi

Stari vek uredi

 
Herulesov hram koji su napravili Rimljani u Amanu.

Neolitsko nalazište Ain Gazal pronađeno je na periferiji Amana. Nakon osnivanja, oko 7000 god p. n. e, grad se prostirao na oko 15 hektara, a u njemu je živelo 3000 ljudi u seoskim domaćinstvima.[20] Kuće su bile pravougaone građevine od opeke i blata koje su uključivale dnevni boravak.[21] Lokalitet je otkriven 1974. godine dok su građevinski radnici radili na izgradnji puta na tom području. Do 1982. godine kada su započeli arheološki radovi, već je izgrađeno 600 m puta. Uprkos šteti, ostaci Ain Gazala pružili su izobilje informacija o istoriji Amana.[21][22]

Ain Gazal poznat je po setu malih ljudskih statua, koje su pronađene 1983. godine a napravljene su od belog maltera, bile obojene, a u nekim slučajevima na njima su se nalazile ukrasne tetovaže. U 13. veku pre nove eve, Aman je bio prestonica Amonaca i poznat kao „Abat Rabat”. Aman je regionu pružao nekoliko prirodnih resursa, uključujući pesak i krečnjak, kao i produktivni poljoprivredni sektor, koji je ovaj grad učinio poželjnom lokacijom.[23][24] Oko Amana nalazi se Kraljevski put koji je povezivao Egipat sa Mesopotamijom, Sirijom i Anatolijom, a trgovina u ovom gradu dala je Amoncima znatne prihode. Amonci su verovalo u drevno božanstvo zvano Moloč, a arheološka istraživanja u blizini civilnog aerodroma u Amanu otkrila su hram koji je imao oltar i mnogo fragmenata ljudskih kostiju, koje su bile zapaljene, pa se pretpostavlja da je oltar predstavljao lomaču.[25]

Danas širom Amana postoji nekoliko ostataka građevina Amona, kao što su Kasr Al-Abgd, Rujm AL-Lalfouf i neki delovi Citadele Aman. Ruševine Rujm Al-Malfouf sastoje se od kamene kule koja se koristila kako bi se osigurala zaštita njihovog kapitala, uključujući nekoliki prodavnice na istoku. Grad je kasnije osvojilo Asirsko carstvo, a nakon toga i Ahemenidsko carstvo.[26][27]

Antički period uredi

Osvajanje Bliskog istoka i srednje Azija od Aleksandra Velikog učvrstilo je uticaj helenističke kulture. Grci su osnovali nove gradove na području modernog Jordana, uključujući i Aman. Ptolemej II Filadelf koji je preuzeo Aman nazvao ga je Filadelfija, što na starogrčkom jeziku označava „bratsku ljubav”.[28] Ime je dato kao prilog njegovom nadimku, Filadelfus.[29] Jedan od najoriginalnijih spomenika u Jordanu, a možda i iz celog helenističkog perioda na Bliskom istoku nalazi se u iračkom selu Al-Almir, u dolini Vadi Al-Sir, jugozapadno od Amana.[30] Ostaci ruševine uključuju selo, izolovanu kuću i fontanu, a oni su u lošem stanju nakon zemljotresa koji je pogodio region 1962. godine. Veruje se d aje Kasr Al-Abd sagradio Hirkan Jerusalimski koji je bio na čelu porodice Tobijad. Ubrzo nakon što je započeo izgradnju, 170. godine pr enove eve po povratnu iz vojne kampanje u Egiptu, Antioh IV osvojio je Jerusalim, opljačkao blago Hirkana i rešio da napadne Hiran. Kda je čuo to, Hiran je izvršio samoubistvo i njegova palata u današnjem Amanu nije srušena jer niko nije pružao otpor pri njenom osvajanju. Tobijadi su se borili sa arapskim Nabatejcima dvadeset godina dok nisu izgubili današnji Amana. Nakon gubitka grada u pisanim izvorima više nije bilo informacija o porodici Tobijad.[31]

Rimljani su osvoji veći deo regiona Liventa 63. godine pre nove ere i započeli periodi vladavine koji je trajao četiri veka.[32][33] U severnom modernom Jordanu, grčki gradovi Filadelfija (Aman), Džeraš, Kais, Pela i Irbid zajedno sa gradovima u Palestini i Siriji formirali su dekapolis, gradove povezane radi kulture i ekonomije. Filadelfija je postala grad na potezi od Akabe do Damaska, koji je sagradio car Trajan 106. godine. Ovaj put obezbedio je gradu ekonomski podsticaj. Tokom kasne vizantijske ere u 7. veku, u gradu je osnovano nekoliko crkvi i biskupija. Rimsko vladanje u Jordano ostali je danas ruševine građevina od kojih je nekoliko u Amanu, kao što su Herkulov hram, rimsko pozorište, Odeon i Nimfaeum. Dva pozorišta i Nimfaeum fontana sagrađeni su za vreme vladavine Antonina Pija oko 161. godine. Pozorište je bilo veliko i moglo je da primi 6000 ljudi, nalazi se na severu u padini, kako publici ne bi smetalo Sunce. Severoistočno od pozorišta nalazi se mali odeon. Izgrađen je otprilike u isto vreme kad i pozorište, odeon je primao 500 ljudi i danas se koristi za muzičke koncerte.[34] Arheolozi pretpostavljaju da je odeon bio pokriven drvenim krovom, kako bi zaštitio publiku od vremenskih prilika. Nimfaeum se nalazi jugozapadno od odeona i služio je kao glavna fontana Filadelfije.[35] Nimfaeum je sadržao bazen od 600 m², bio je dubok tri metra i neprekidno se punio vodom.[34]

Islamsko doba uredi

 
Umajad palata napravljena oko 800. godine.

Tridesetih godina 7. veka, vojska Pravednog kalifata osvojila je region od Vizantije i započela islamsku eru u Levantu.[36] Filadelfiju su muslimani preimenovali u Aman i ona je postala deo okruga Jund al-Urdun. Veliko deo stanovništva je već govorio arapski jezik što je olakšalo integraciju u kalifat, kao i prelazak u islam Pod kalifom Umaiad koji su započeli svoju vlas 661. godine, stvoreni su brojni zamkovi u pustinjama kao sredstvo upravljanja u tim delovima modernog Jordana, od kojih je nekoliko i danas dobro očuvano u Amanu.[37][38] Grad je već tada funkcionisao kao administrativni centar.[39] Umaiadi su sagradili veliku palatu na brdu u gradu, Aman citadel, danas poznatu kao Palata Umaiad. Aman je kasnije uništen zbog nekoliko zemljotresa i prirodnih katastrofa, uključujući posebno snažan zemljotres iz 774. godine. Tri godine kasnije, Abasidi su zauzeli grad.[39][40]

Važnost grada opadala je sredinom 8. veka nakon šteta od zemljotresa, zbog čega je postao gotovo nenaseljen.[41] Iskopavanja arheologa otkrila su ostatke peći iz vremena Abasida i Fatimida. Krajem 9. veka geograf al-Jakubi je označio Aman kado glavni grad Pereje. Isto tako, 985. godine, jerusalimski istoričar al-Mukadasi opisao je Aman kao glavni grad Pereje i kao grad u pustinjskom okruženju Sirije, okruženi selima i kukuruzom, takođe je zapisao da je najveći regionalni izvoznik ovaca, žita i meda.[42] Dalje, al-Mukadasi opisuje Aman kao „luku pustinje” u koju su odlazili arapski beduini.[43][44]

Okupacija brda Citadel od strane Kraljevine Jerusalim zasad se je samo pretpostavka. Viljem od Tira napisao je 1161. godine da je Filip de Miji dobio dvorac Ahamant za koji se govori da je bio u Amanu i deo Gospodarstva Transjordan. Godine 1166. Filip de Miji pridružuo se vojnom redu vitezova templara, kojima je ostavio veći deo svog bogatstva, uključujući dvorac Ahamant ili Haman kako je nazvano u potvrdi koju je izdao kralj Amalrik I Jerusalimski. Do 1170. godine Aman je držala dinastija Ajubidi. Ostaci stražarske kule koja je prvobitno pripisana krstašima, sada je preferencijalno datirana u doba Ajubida. Za vreme Ajubida, geograf iz Damaska al-Dimaški napisao je da je Aman deo provincije al-Karaka i da su od grada ostale samo ruševine.[42]

Tokom Mamelučkog sultanata region Aman je bio deo vilajeta Balka, najjužnijeg okruga Mamlakat u provinciji Damask.[45] Glavni grad okruga bio je u prvoj polovini 14. veka, kao i administrativni centar Hisbana i imao je znatno manji garnizon u odnosu na ostale administrativne centre u Transjordu. Godine 1321. geograf Abul'k Fida zabeležio je da je Aman drevni grad sa plodnim zemljištem okruženim poljoprivrednim poljima. Iz nejasnih mada verovatno finansijskih razloga, 1356. godine glavni grad vilajeta Balka postao je Aman. Emir Sirgimiš kupio je Aman u celosti, a nakon toga u grad je prebacio sudove, administraciju i većinu, zbog čega je u Aman došla većina stanovnika Hisbana. Takođe, Sirgimiš je finansirao nove građevinske radove u gradu.[38][46]

Nakon smrti Sirgimiša 1358. godine, Aman je prešao u vlasništvo njegovih potomaka, sve do 1395. godine, kada je prodat Emiru Bajdamuru iz Damaska. Nakon toga, veći deo obradive zemlje Amana prodat je Emiru Sudunu (umro 1396). Sve češće podela i prodaja grada i njegovog zemljištima dovelo je do smanjivanja prihoda, dok je u isto vreme Hisban bio novi glavni grad Balka u 15. veku.[46] Od tada do 1878. godine Aman je bio napušten, a periodično se koristio za utočište sezonskih poljoprivrednika koji su obrađivali zemlju, a takođe su ga naseljavala beduinska plemena.[46][47]

Osmansko carstvo je 1516. godine pripojilo oblast Aman, ali tokom većeg dela otomanskog perioda al-Salt je funkcionisao kao političko sedište Transjordana. Aman je počeo da gubi broj stanovnika 1878. godine, kada se veliki broj meštana preselio u Osmansku Siriju, nakon što ih je Rusko carstvo raselili nakon rusko-čerkeskih ratova. Godine 1879. engleski putnik Laurens Olifant pisao je o svojoj poseti Amanu u knjizi The Land of Gilead.[48][49]

Moderno doba uredi

 
Aman 2013. godine.

Do 1878. godine otomanske vlasti uspostavile su uglavnom ljude koje se bave seoskim poslovima u gradu, kako bi obrađivali zemlju.[50] Britanski izvori iz 1933. godine ukazuju da je oko 1700 Čerkeza živelo u Amanu, a zajednica je bila dosta izolovana. Oni su sklopili saveze sa lokalnim gradskim i nomadskim zajednicama i sa regionalnim trgovcima žitom, kako bi učvrstili svoj status u novoosnovanom gradu. Prvo opštino veće u Amanu osnovano je 1909. godine, a prvi gradonačelnik bio je Čerkez Isamel Babuk.[51] Demografija grada drastično se promenila nakon odluke osmanske vlade da izgradi železnicu Hejaz, koja je povezala Damask i Medinu i omogućila godišnje hodočašće i trgovinu. Zbog svoje lokacije duž železnice, Aman je pretvoren iz malog sela u veliko komercijalno središte u regionu.[52]

Prva i Druga bitka za Aman bile su deo Bliskoistočnog teatra Prvog svetskog rata i arapske pobune odigrane 1981. godine.[53] Aman je imao stratešku lokaciju duž železničke pruge Hejaz; njegovo zauzimanje od strane britanskih snaga i arapske vojske olakšalo je napredovanje Britanaca prema Damasku. Drugu bitku dobili su Britanci, što je rezultiralo osnivanjem Britanskog mandata u gradu. Godine 1921. kralj Abdulah I odradio je Aman za glavni grad novostvorene države emirata Transjordan, a kasnije 1950. godine Kraljevine Jordan. Aman je tada bila prestonica i privukla je imigrante iz različitih oblasti, posebno iz al-Salta, obližnjeg grada koji je u to vreme bio najveće gradsko naselje istočno od reke Jordan. Rani doseljenici koji su došli iz Palestine, a pridružili su im se i drugi imigranti iz Damaska. Kasnije je Aman privukao ljude iz južnog dela zemlje, posebno iz Al Karaka i Madabua. Tridesetih godina 20. veka u gradu je živelo oko 10.000 stanovnika.[54][55]

Jordan je nezavisnost stekao 1946. godine, a Aman je proglašen za glavni grad države. Aman je primio mnoge izbeglice tokom ratnih dešavanja u obližnjim zemljama, počev od Arapsko-izraelskog rata 1948. godine.[56] Drugi talas izbeglica stigao je nakon Šestodnevnog rata. Godine 1970. Aman je bio bojno polje tokom sukoba Palestinske oslobodilačke organizacije i jordanske vojske, koja je 1970. godine porazila Palestince i proterala ih u Liban.[57][58] Prvi talas naseljavanja Amana od strane iračkih i kuvajtskih izbeglica bio je 1991. godine posle Zalivskog rata, a drugi se dogodio 2003. godine nakon invazije na Irak.[59]

Dana 9. novembra 2005. godine Al Kaida pod vođstvom Abu Musaba el Zarkavija izazvala je eksplozije u tri hotela u Amanu, usled čega je stradalo 60 osoba, a 115 je povređeno. Bombaški napadi bili su na civile, a izazvali su veliko ogorčenje kod Jordanaca.[2] Bezbednost Jordana je u celini dramatično poboljšana posle napada, a od tada nije bilo većih terorističkih napada. Tokom 2011. i kasnije u Aman su stigle izbeglice iz Sirije. Aman je bio glavno odredište izbeglica zbog sigurnosti i prosperiteta koji su nudili. Tokom dvehiljade desetih godina, grad je doživeo ekonomski, kulturni i urbani procvat. Veliki rast stanovništva znatno je povećao potrebu za novim smeštajem, a novi okruzi grada bili su uspostavljeni brzim tempom. Danas je Aman poznat i kao moderan i drevni arapski grad, sa velikim građevinskim projektima, uključujući i hotele.[60]

Geografija uredi

Aman se nalazi na istočnoj obali, na visoravni, koju još nazivaju „kapija grada”. U početku grad je izgrađen na samo sedam brda. Teren Amana karakterišu njegove planine. Najvažnija područja u gradu nazvana su po po brdima ili planinama na kojima leže. Nadmorska visina područja kreće se od 700 do 1.100 m. Al-Salt i al-Zarka nalaze se na severozapadu i severoistoku, Madaba se nalazi na zapadu, a Al-Karak i Ma'an na jugozapadu i jugoistoku Amana.[61] Jedan od preostalih izvora u Amanu sada reku Zarku snabdeva vodom.[62][63]

U Amanu postoji nekoliko vrsta drveća, uključujući alepski bor, obični čempres i feničku borovicu.[64] Grad je stacioniran na planinama u području mediteranske klime. Leta su blago topla, međutim tokom ovog perioda mogu se pojaviti dva toplotna talasa. Proleće je kratko i toplo, kada temperatura dostiže do 28 °C. Proleće obično počinje između aprila i maja i traje oko mesec dana.[65] Zima obično počinje krajem novembra i traje do početka ili sredine marta. Zimi su temperature blizu ili malo ispod 17 °C, a sneg povremeno pada jednom ili dva puta godišnje. Godišnje padne u proseku oko 300 mm kiše, a povremeno suše su česte, najviše kiše pada između oktobra i aprila.[66] Najmanje 120 dana guste magle godišnje je uobičajeno. Razlike u nadmorskoj visini igraju glavnu ulogu u različitim vremenskim uslovima u gradu: sneg se može nakupiti u zapadnom i severnom delu Amana (prosečna nadmorska visina od 1.000 m), a istovremeno bi mogla da pada kiša u centru grada (nadmorska visina od 776 m).[67]

Aman ima ekstremne primere mikroklime i skoro svaki okrug ima drugačiju klimu.[68] Među meštanima poznato je da su neke četvrti poput severnog predgrađa Anbu Nsera među najhladnijim u gradu i tu se sneg zadržava dok ga u ostalim nema, kao npr. četvrt Marka, jedna od najtoplijih u gradu.[69][70]

Klima Aman
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 23,0
(73,4) 		27,3
(81,1) 		32,6
(90,7) 		37,0
(98,6) 		38,7
(101,7) 		40,6
(105,1) 		43,4
(110,1) 		43,2
(109,8) 		40,0
(104) 		37,6
(99,7) 		31,0
(87,8) 		27,5
(81,5) 		43,4
(110,1)
Maksimum, °C (°F) 12,7
(54,9) 		13,9
(57) 		17,6
(63,7) 		23,3
(73,9) 		27,9
(82,2) 		30,9
(87,6) 		32,5
(90,5) 		32,7
(90,9) 		30,8
(87,4) 		26,8
(80,2) 		20,1
(68,2) 		14,6
(58,3) 		23,7
(74,66)
Prosek, °C (°F) 8,5
(47,3) 		9,4
(48,9) 		12,4
(54,3) 		17,1
(62,8) 		21,4
(70,5) 		24,6
(76,3) 		26,5
(79,7) 		26,6
(79,9) 		24,6
(76,3) 		21,0
(69,8) 		15,0
(59) 		10,2
(50,4) 		18,11
(64,6)
Minimum, °C (°F) 4,2
(39,6) 		4,8
(40,6) 		7,2
(45) 		10,9
(51,6) 		14,8
(58,6) 		18,3
(64,9) 		20,5
(68,9) 		20,4
(68,7) 		18,3
(64,9) 		15,1
(59,2) 		9,8
(49,6) 		5,8
(42,4) 		12,5
(54,5)
Apsolutni minimum, °C (°F) −4,5
(23,9) 		−4,4
(24,1) 		−3,0
(26,6) 		−3,0
(26,6) 		3,9
(39) 		8,9
(48) 		11,0
(51,8) 		11,0
(51,8) 		10,0
(50) 		5,0
(41) 		0,0
(32) 		−2,6
(27,3) 		−4,5
(23,9)
Količina padavina, mm (in) 60,6
(2,386) 		62,8
(2,472) 		34,1
(1,343) 		7,1
(0,28) 		3,2
(0,126) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		0,1
(0,004) 		7,1
(0,28) 		23,7
(0,933) 		46,3
(1,823) 		245,0
(9,646)
Dani sa padavinama 11,0 10,9 8,0 4,0 1,6 0,1 0,0 0,0 0,1 2,3 5,3 8,4 51,7
Sunčani sati — mesečni prosek 179,8 182,0 226,3 266,6 328,6 369,0 387,5 365,8 312,0 275,9 225,0 179,8 3.289,7
Izvor #1: Jordan Meteorological Department[71]
Izvor #2: NOAA (sun 1961–1990),[72] Pogoda.ru.net (records)[73]
UV indeks [74]
Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec God
3 5 7 9 10 12 12 11 9 6 4 3 7.5

Gradska podela i ekonomija uredi

Amanom upravlja gradsko veće od 41 člana koje je izabrano na neposrednim izborima u četvorogodišnjem mandatu. Svi građani Jordana stariji od 18 godina imaju pravo glasa na opštinskim izborima.[75] Međutim, gradonačelnika postavlja kralj, a ne stanovništvo. Godine 1909. u Amanu je osnovano gradsko veće od strane Isamela Babuka koji je bio prvi gradonačelnik prestonice, a 1914. godine osnovan je prvi gradski okružni centar u Amanu.[76][77] Veća Amanska opština ulaže u razvoj grada kroz brojne inicijative. Zeleni Aman 2020 pokrenut je 2014. godine sa ciljem da se grad pretvori u zelenu metropolu do 2020. godine, što je i sprovedeno Prema zvaničnim statistikama do 2014. godine, samo 2,5% Amana je pošumljeno. Tokom 2015. godine omogućene su besplatne Vaj-faj usluge u gradu na 15 lokacija.[78]

Jordan je podeljen u dvanaest administrativnih jedinica, od kojih se svaka naziva guvernant. Guvernant u Amanu deli se na devet nahija, od kojih je pet podeljeno na okruge i dalje na četvrti. Ostale četiri nahije obuhvataju predgrađa ili su podeljene u sela i gradove.

Bankarski sektor jedan je od glavnih temelja jordanske ekonomije. Uprkos nemirima i ekonomskim poteškoćama u arapskom svetu, koje su proizišle iz propadanja Arapskog proleća, jordanski bankarski sektor zadržao je svoj rast u 2014. Sektor trenutno čini 25 banaka, od kojih je 15 kotirano na amanskoj berzi. Aman je osnovni grad međunarodne Arapske banke, jedne od najvećih finansijskih institucija na Bliskom istoku, koja opslužuje klijente u više od 600 filijala u 30 zemalja na pet kontinenata. Arapska banka predstavlja 28% amanske berze i najviša je institucija po tržišnoj kapitalizaciji na berzi.[79]

Aman je četvrti najposećeniji arapski grad, otprilike 1,8 miliona turista posetilo je Aman 2011. godine i potrošilo u gradu preko 1,3 milijarde dolara.[80] Širenje međunarodnog aerodroma Kuen Alia primer je velikog ulaganja opštine Aman u gradsku infrastrukturu. Nedavna izgradnja sistema javnog prevoza i državne železnice, kao i proširenje puteva, imaju za cilj olakšati saobraćaj koji generišu milioni godišnjih posetilaca grada. Aman i Jordan uopšte su središte Bliskog istoka za medicinski turizam.[81] Jordan prima najviše medicinskih turista u regionu i peti je najveći na svetu po tom pitanju. Aman prima 250.000 stranih pacijenata godišnje i na tome zaradi preko milijardu dolara godišnje.[57][82]

Aman je takođe poslovno sedište regiona.[83] Grad se neprekidno širi, najviše posle rata u Iraku 2003. godine. Glavni aerodrom u Jordanu, međunarodni aerodrom Kuen Alija, smešten je južno od Amana i središte je nacionalnog avioprevoznika. Avio-kompanija ima sedište u okrugu Zahran. Aman Zajedno sa Dohom, Katarom i Dubaijem najčešća su mesta kopropracija iz Ujedinjenih Arapskh Emirata, koje posluju u regionu Bliskog istoka i Severne Afrike.[84] U časopisu FDI, Amman je izabran za grad na Bliskom istoku sa najvećim potencijalom da bude lider u direktnim stranim ulaganjima u regionu.[85] Pored toga, nekoliko najvećih svetskih investicionih banaka ima kancelarije u Amanu.[86][87]

Demografija uredi

Popis stanovništva Amana
God.Populacija± %
7250. BC 3.000—    
1879. 500−83,3%
1906. 5.000+900,0%
1930. 10.000+100,0%
1940. 20.000+100,0%
1952. 108.000+440,0%
1979. 848.587+685,7%
1999. 1.864.500+119,7%
2004. 2.315.600+24,2%
2010. 2.842.629+22,8%
2015. 4.007.526+41,0%
Godine 1947. nakon nezavisnosti nekoliko stanovnika u oblastima širom Jordana doselilo se u novoosnovanu prestonicu.
Izvor: [88][89][90]

Populacija Amana dostigla je 4.007.526 2015. godine; grad sadrži oko 42% ukupnog stanovništva Jordana. Ima površinu od 1.680 km² koja daje gustinu naseljenosti od oko 2.380 stanovnika po kvadratnom kilometru. Stanovništvo Amana je eksponencijalno poraslo uzastopnim talasima imigranata i izbeglica koji su stizali tokom 20. veka.[91][92] Iz broja od oko 1.000 stanovnika 1890. godine, Aman je narastao na oko 1.000.000 stanovnika 1990. godine, pre svega kao rezultat imigracije, ali i zbog velikog nataliteta u gradu. Aman je bio vekovima napušten, sve dok ga stotine Čerkeza nije naselilo u 19. veku. Danas u Amanu živi oko 40.000 Čerkeza.[93][94][95] Nakon što je Aman 1914. godine postao veliko središte železničke pruge Hejaz, mnoge muslimanske i hrišćanske trgovačke porodice iz Al-Salta doselile su se u grad.[96] Veliki deo stanovnika Amana ima palestinske korene (urbano ili ruralno poreklo), a dve glavne demografske grupe u gradu danas su Arapi palestinskog ili jordanskog porekla. Ostale etničke grupe čine oko 2% stanovništva. Ne postoje zvanične statistike o udelu ljudi palestinskog ili jordanskog porekla.[97][98]

Novi dolasci Jordanaca sa severa i juga zemlje i doseljenika iz Palestine povećali su stanovništvo grada sa 30.000 1930. na 60.000 1947. godine. Oko 10.000 Palestinaca, uglavnom iz Safeda, Hajfe i Akoa migriralo je u grad zbog ekonomskih prilika pre rata 1948. godine.[99][100] Mnogi imigranti iz Al-Salta iz tog vremena bili su poreklom iz Nablusa.[101] Rat 1948. godine izazvao je iseljenje gradskih muslimanskih i hrišćanskih palestinskih izbeglica, uglavnom iz Jafe, Ramla i Loda u Aman, a broj stanovnika u gradu tada je narastao na 110.000. Tokom okupiranja zapadne obale Jordana tokom rata, mnogi Palestinci sa tog područja migrirali su u Aman između 1950. i 1966. godine pre nego što je usledio još jedan masovni talas palestinskih izbeglica u grad, tokom rata 1967. godine.[102] Do 1970. godine u Amanu je živelo oko 550.000 stanovnika. Još 200.000 Palestinaca stiglo je u Aman posle proterivanja iz Kuvajta tokom Zalivskog rata 1991. godine. Nekoliko velikih palestinskih izbegličkih kampova postoje oko centra Amana.[103][104]

Budući da Amanu nedostaje duboko ukorenjeno domaće stanovništvo, grad nema različit arapski dijalekt, mada se u poslednje vreme takav dijalekt koji koristi različite jordanske i palestinske dijalekte, formira. Deca imigranata u gradu se takođe sve više nazivaju „Amani“, za razliku od većine stanovnika prve generacije koji se više identifikuju sa svojim matičnim mestima.[94][99]

Aman ima uglavnom sunitsko stanovništvo, a grad sadrži brojne džamije.[105] Među glavnima je Velika džamija kralja Abdulaha I, a sagrađena je 1989. godine. Na džamiji se nalazi plava mozaična kupola ispod koje se može moliti 3000 muslimana. Džamija Abu Darvevš poznata je po crno-beloj boji i ima arhitektonski stil jedinstven za Jordan, a smeštena je na najvišoj tački u gradu. U Amanu takođe postoje male religijske zajednice kao što su druzi, sufizam, salafizam, malikijski mezheb i druge.[106] Veliki broj hrišćana iz čitavog Jordana, posebno iz Al-Salta, preselio se u Aman. U blizini se nalazi i Fuheis, koji je pretežno hrišćanski grad.[107] U Amanu postoji mala jermenska katolička zajednica koja broji oko 70 porodica.[108] Takođe u gradu se nalaze crkveni sudovi za pitanja ličnog statusa.[109][110]

Kultura i obrazovanje uredi

 
Jordanski muzej u Amanu.

Grad Aman, područje grada (poznato na arapskom jeziku kao Al-Balad) obuhvata šire gradsko područje, a uprkos modernizaciji u njemu se nalazi mnogo starih objekata i ulica. Al-Balad poznat je kao turistička atrakcija, gde se nalaze muzieji, drevne građevine, spomenici i kulturna mesta. Al-Balad takođe sadrži čuvenu Dugu ulicu i kultnu pijacu.[111][112]

Zgrade su ograničene na četiri sprata u skladu sa propisima opštine Aman. Zgrade obično imaju balkone na svakom spratu, osim prizemlja koje ima prednje i zadnje dvorište. Hoteli, kule i poslovne zgrade prekriveni su kamenom, plastikom ili staklom.[113] Okrug Zahran na zapadu Amana je lokacija kula Jordanskih kapija, prvih u modernom dobru grada.[114] To je komercijalni i stambeni projekat visoke klase koji je trenutno u izgradnji.[114][115] Kule su jedan od najpoznatijih nebodera u gradu. U Južnoj kuli se nalazi hotel Hilton, dok su u severnoj kuli kancelarije. Kule su odvojene podijumom na kojem se nalazi tržni centar. Takođe kule sadrže barove, bazene i konferencijske dvorane, a ceo projekat završen je 2018. godine.[116]

Projekat obnove urbane opštine Abdali u okrugu Abdali biće domaćin tržnog centra, bulevara, zajedno sa nekoliko hotela, komercijalnih i stambenih kula. Vredan od više od 5 milijardi američkih dolara, projekat Abdali stvoriće novi centar Amana i deluje kao glavni poslovni kvart u gradu.[117] Prva faza sadržala je izgradnju desetak kula, na 30.000 m² nalazi se prostor na kojem su raspoređeni hoteli, stambeni i poslovnih objekti.[118][119]

Najveći muzej u državi je Muzej Jordana u Amanu i sadrži mnogo vrednih arheoloških nalaza.[120] Ostali muzeji u gradu uključuju Vojvodski muzej, Naconalnu galeriju likovnih umetnosti, Arheološki muzej Jordana, Dečji muzej, Memorijalni muzej, Muzej automobila, Kraljevski muzej, Muzej proroka Muhameda, Muzej folklora i Muzej na Univerzitetu Jordana.[121][122]

Aman se smatra jednim od najliberalnijih i zapadnjačkih gradova u arapskom svetu. rad je postao jedna od najpopularnijih destinacija za zapadne emigrante i studente koji žele da žive, studiraju ili rade na Bliskom istoku ili u arapskom svetu uopšte.[123][124] Gradska kulinarska scena se mnogo promenila kako bi zadovoljila potrebe ljudi iz različitih predela. U gradu pored arapskih, postoje restorani italijanske i francuske kuhinje.[125] Veliki tržni centri izgrađeni su tokom dvehiljaditih u Amanu, uključujući tržni centar Meka, Abdoun Mol, Siti Mol Al-Baraka, Taj Mol, Zara, i Abdali Mol. Ulica Vakalat ("Ulica agencija") prva je Amanova ulica za pešake i u njoj se nalazi veliki broj brendova odeće. Područje Sveifeks smatra se glavnim trgovačkim okrugom Amana.[126] Noćni klubovi, muzički barovi i saloni prisutni su širom Amana, što menja staru sliku grada kao konzervativne prestonice.[127] Pored širokog spektra mesta za piće i ples na društvenom krugu gradske vreve, Aman je domaćin kulturnih zabavnih događaja, uključujući godišnji letnji festival „Aman”. U gradu takođe postoji veliki broj pabova. Alkohol je široko dostupan u restoranima, barovima, noćnim klubovima i supermarketima. Postoje brojni noćni klubovi i barovi širom grada, posebno u zapadnom Amanu.[128] Od 2011. godine, u Jordanu je bilo 77 registrovanih noćnih klubova (bez barova i pabova), koji su pretežno smešteni u glavnom gradu. Godine 2009. u Amanu su bile registrovane 222 prodavnice pića. Danijel Pergament iz Njujork Tajmsa opisala je kuhinju Amana kao proizvod nekoliko kuhinja regiona, „povrća Libana, falafeli Sirije i ćevapa Egipta”.[129][130]

Aman je sedište fudbalskih klubova kao što su El Fejsali i AL Vihdat. Grad je bio domaćin FIFA kupa za ženski fudbal U-17 2016. godine, zajedno sa Irbidom i Zarkom.[131] U gradu je održavao Azijskog prvenstvo 2007. godine i više svetskih prvenstava u kros-sportovima.[2][132] Takođe, ovde se nalazi Jordanski reli, koji je deo Svetskog reli šampionata, jednog od najvećih sportskih događaja ikada održanih u Jordanu. Aman je dom sve većeg broja stranih sportova, poput skejtbordinga i ragbija koji ima dva tima sa sedištem u gradu. Nemačka neprofitna organizacija Make Life Skate Life izgradila je betonski skejtpark u gradu površine 650 m², koji je smešten u parku Samir Rifaj u centru grada.[133]

 
Panoramski pogled na Aman sa rimskog pozorišta.

Većina jordanskih radio stanica je smeštena u Amanu. Prva radio stanica koja potiče iz grada bila je Huna Aman 1959; uglavnom emituje tradicionalnu beduinsku muziku.[134] Godine 2000. Aman Net postala je prva privatna radio stanica u državi, uprkos tome što je privatno vlasništvo nad radio stanicama u to vreme bilo nezakonito. Nakon legalizacije privatnog vlasništva 2002. godine, stvoreno je još nekoliko radio stanica.[135] Bilo je osam registrovanih radio stanica koje su se emitovale iz Amana do 2007. godine. 7. godine. Većina stanica pušta pop muziku na engleskom jeziku, koju najviše sluša mlada publika.[136]

Većina jordanskih novina i informativnih stanica nalazi se u Amanu. Dnevne novine objavljene u Ammanu uključuju Alghad, Ad-Dustour, Jordan Tajms i Al Ra'i.[137][138] Godine 2011. Al Ra'i je bio rangiran na petom mestu najpopularnijih novina u arapskom svetu prema izveštaju Forbsa o Bliskom istoku.[139] Dva najpopularnija jordanska TV kanala, Ro'ia TV i JRTV, imaju sedište u Amanu. Pored muzičke pop scene u gradu postoje bendovi koji imaju veliku publiku u arapskom svetu. Lokalni bendovi zajedno sa onima sa Bliskog istoka okupljaju se u rimskom pozorištu tokom muzičkog festivala Al-Balad, koji se održava svake godine u avgustu. Muzički žanrovi lokalnih bendova su različiti, od hevi metala, do arapskog roka, džeza i repa. Mnogi događaji se održavaju u Amanu, uključujući događaje sponzorisane od strane kompanije Red Bul, kao što su festival Jeraš i Al-Balad, Amanski maraton, književni festival i drugi.[140]

Aman je glavni regionalni centar obrazovanja.[141] U regionu Aman domaćin je najviša koncentracija obrazovnih centara u Jordanu.[142] U Amanu postoji 20 univerziteta. Univerzitet u Jordanu je najveći javni univerzitet u gradu.[143] U gradu postoji 448 privatnih škola koje pohađa 90.000 učenika.[144][145]

Saobraćaj uredi

S izuzetkom funkcionalnog železničkog sistema, grad ima železničku stanicu kao deo železnice Hejaz.[146][147] Aman ima razvijen sistem javnog i privatnog prevoza. U Amanu postoje dva međunarodna aerodroma. Glavni aerodrom koji služi Aman je međunarodni aerodrom Kuen Alija, koji se nalazi oko 30 km južno od grada. Mnogo je manji civilni aerodrom Aman, koji ima jedan terminal i služi prvenstveno domaćim i obližnjim međunarodnim putovanjima i vojsci.[148] Međunarodni aerodrom Kuen Alija je glavni međunarodni aerodrom u Jordanu, a u njega je tokom dvehiljade desetih godina uloženo 700 miliona dolara i on može da preveze preko 16 miliona putnika godišnje.[139][149] Danas se ovaj aerodrom smatra najsavremenijim aerodromom i proglašen je za „najbolji aerodrom na Bliskom istoku“ za 2014. i 2015. godinu od strane Aerodromske službe za istraživanje kvaliteta, vodeće svetske kompanije.[118][150][151]

Aman ima široku putnu mrežu, iako je planinski teren tog područja sprečavao spajanje nekih glavnih puteva, koji su umesto njih povezani mostovima i tunelima.[152] Most Abdoun obuhvata Vadi Abdoun i povezuje četvrti okrug s Abdoun okrugom.[153] Smatra se jednom od mnogih znamenitosti Amana i prvi je zakrivljeni spušteni most koji je izgrađen u država.[154] Postoji osam krugova ili kružnih tokova koji se protežu i povezuju zapadni Aman.[155][156] Uzastopni talas doseljenika u grad doveo je do brze izgradnje novih naselja, ali Amanovi kapaciteti za nove ili proširene puteve ostaju ograničeni i pored priliva. To je rezultiralo povećanjem prometnih gužvi, posebno tokom leta kada grad posećuje veliki broj turista i jordanskih iseljenika.[157][158] Godine 2015. u gradu je izgrađena prva obilaznica koja ima za cilj da poveže severni i južni deo grada, kako bi se saobraćaj preusmeravao izvan Amana i poboljšao životne uslove u gradu.[159]

Grad ima česte autobuske veze sa drugim gradovima u Jordanu, kao i do većih gradova u susednim zemljama.[160] Meštani Amana takođe se služe taksijem a unutar urbanog dela postoji više autobuskih i taksi linija.[161] Taksi usluge, koje najčešće rade na fiksnim relacijama, lako su dostupne i jeftine.[162] Dve glavne autobuske i taksi stanice su Abdali (blizu džamije kralja Abdulaha, parlament i Palata pravde) i centralna autobuska stanica Raghadan u blizini rimskog pozorišta u centru grada.[163] Tokom dvehiljadesetih godina u gradu su napravljene namenske ulične trake za autobuse, koje funkcionišu kao deo nove gradske mreže za brzi tranzit.[164] Sistem uključuje visokokvalitetne stanice i stanice; ekspresni autobusi koji mogu da prevoze više od 120 putnika.[18][165][166]

Pobratimljeni gradovi uredi

Aman je pobratimljen sa sledećim gradovima:[167][168]

Galerija uredi

Reference uredi

  1. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 40. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ a b v „Westernized media in Jordan breaking old taboos — RT”. Rt.com. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  3. ^ „Number of tourists dropped by 14% in 2013 — official report”. The Jordan Times. The Jordan News. 8. 2. 2014. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  4. ^ „Revealed: the 20 cities UAE residents visit most”. Arabian Business Publishing Ltd. 1. 5. 2015. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  5. ^ „Population stands at around 9.5 million, including 2.9 million guests”. The Jordan Times. The Jordan News. 22. 1. 2016. Pristupljeno 22. 1. 2016. 
  6. ^ a b Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. (2007). Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. str. 35. ISBN 978-1-57607-919-5. 
  7. ^ „West Amman furnished apartments cashing in on tour”. The Jordan Times. The Jordan News. 12. 8. 2014. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  8. ^ „Aqel Biltaji appointed as Amman mayor”. The Jordan Times. The Jordan News. 8. 9. 2013. Arhivirano iz originala 30. 9. 2015. g. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  9. ^ IANS/WAM (26. 11. 2010). „Abu Dhab duke City' in MENA region”. sify news. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  10. ^ „Top 100 International Tourist Destination Cities by Country” (PDF). Euromonitor. Euromonitor/. 24. 1. 2015. Pristupljeno 5. 10. 2015. 
  11. ^ „How a Startup from the Arab World Grabs 1B Views on YouTube”. Forbes. 31. 12. 2014. Pristupljeno 29. 9. 2015. 
  12. ^ „The World According to GaWC 2012”. GaWC. 13. 1. 2014. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  13. ^ „Dunia Frontier Consultants » Doha, Amman Favored by MNCs as New Regional Hubs”. Duniafrontier.com. 25. 1. 2012. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  14. ^ „New Amman mayor pledges 'fair and responsible' governance”. jodantimes.com. 21. 8. 2017. Pristupljeno 23. 10. 2018. 
  15. ^ „New Member: Yousef Al-Shawarbeh – Amman, Jordan”. globalparliamentofmayors.org. jun 2018. Pristupljeno 29. 12. 2018. 
  16. ^ „About GAM => History”. Greater Amman Municipality. Arhivirano iz originala 2. 10. 2015. g. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  17. ^ Holden & Metcalfe 2009, str. 36
  18. ^ a b „Amman's Street Food”. BeAmman.com. Arhivirano iz originala 26. 9. 2015. g. Pristupljeno 26. 9. 2015. 
  19. ^ „MISDAR”. mansaf.org. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  20. ^ „Prehistoric Settlements of the Middle East”. bhavika1990. 8. 11. 2014. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  21. ^ a b Kleiner, Fred S.; Mamiya, Christin J. (2006). Gardner's Art Through the Ages: The Western Perspective: Volume 1 (Twelfth izd.). Belmont, California: Wadsworth Publishing. str. 11–2. ISBN 0-495-00479-0. 
  22. ^ „Lime Plaster statues”. British Museum. Trustees of the British Museum. Arhivirano iz originala 12. 9. 2015. g. Pristupljeno 1. 6. 2016. 
  23. ^ „Temple of Human Sacrifice: Amman Jordan”. Randy McCracken. 22. 8. 2014. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  24. ^ Scarre 2005, str. 222
  25. ^ „The Old Testament Kingdoms of Jordan”. kinghussein.gov.jo. Pristupljeno 10. 10. 2015. 
  26. ^ „Rujm al-Malfouf”. Livius.org. 2009. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  27. ^ „Rujom Al Malfouf (Al Malfouf heap of stones / Tower)”. Greater Amman Municipality. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  28. ^ „The Hellenistic Period”. kinghussein.gov.jo. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  29. ^ Andreas J. M. Kropp (2013). Images and Monuments of Near Eastern Dynasts, 100 BC – AD 100. Oxford: Oxford University Press. str. 98. ISBN 978-0-19-967072-7. 
  30. ^ Cohen, Getzel M. (3. 10. 2006). The Hellenistic Settlements in Syria, the Red Sea Basin, and North Africa. University of California Press. str. 268. ISBN 978-0-520-93102-2. 
  31. ^ de l’Institut français du Proche-Orient (11. 6. 2014). The Hellenistic Age – (323 – 30 BC). Contemporain publications. Presses de l’Ifpo. str. 134—141. ISBN 9782351594384. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  32. ^ „Tourism”. kinghussein.gov.jo. Pristupljeno 16. 10. 2015. 
  33. ^ „The History of a Land”. Ministry of Tourism and Antiques. Department of Antiquities. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  34. ^ a b „The History of a Land”. Ministry of Tourism and Antiquities. Department of Antiquities. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  35. ^ „Amman”. kinghussein.gov.jo. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  36. ^ Kassay, Ali (2011). Myriam Ababsa; Rami Farouk Daher, ur. The Exclusion of Amman from Jordanian National Identity. Cities, Urban Practices and Nation Building in Jordan. Cahiers de l'Ifpo Nr. 6. Beirut: Presses de l'Ifpo. str. 256—271. ISBN 9782351591826. Pristupljeno 25. 12. 2015. 
  37. ^ Barber, Malcolm (2003) "The career of Philip of Nablus in the kingdom of Jerusalem," in The Experience of Crusading, vol. 2: Defining the Crusader Kingdom, eds. Peter Edbury and Jonathan Phillips, Cambridge University Press
  38. ^ a b Le Strange 1896, str. 392
  39. ^ a b Le Strange 1896, str. 391
  40. ^ Arce, Ignacio (2003). „Early Islamic lime kilns from the Near East. The cases from Amman Citadel” (PDF). Proceedings of the First International Congress on Construction History, Madrid, 20th–24th January 2003. Madrid: S. Huerta: 213—224. Arhivirano iz originala (PDF) 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 26. 12. 2015. 
  41. ^ Barber, Malcolm (2012). The New Knighthood: A History of the Order of the Temple. Cambridge University Press. str. 86. ISBN 978-1-107-60473-5. 
  42. ^ a b Pringle, Denys (2009). 'Amman (P4). Secular Buildings in the Crusader Kingdom of Jerusalem: An Archaeological Gazetteer. Cambridge University Press. str. 112—113. ISBN 9780521102636. 
  43. ^ Le Strange 1896, str. 41
  44. ^ Johns, Jeremy (1994). „The Long Durée: State and Settlement Strategies in Southern Transjordan across the Islamic Centuries”. Ur.: Rogan, Eugene L.; Tell, Tariq. Village, Steppe and State: The Social Origins of Modern Jordan. London: British Academic Press. str. 12. ISBN 9781850438298. 
  45. ^ Walker 2015, str. 119
  46. ^ a b v Walker 2015, str. 120
  47. ^ PEF Survey of Palestine, Survey of Eastern Palestine (1889), pages 29 and 291
  48. ^ Chatty, Dawn (2010). Displacement and Dispossession in the Modern Middle East. The Contemporary Middle East (Book 5). Cambridge: Cambridge University Press. str. 116—117. ISBN 9780521817929. 
  49. ^ McEvedy, Colin (2011). Cities of the Classical World: An Atlas and Gazetteer of 120 Centres of Ancient Civilization. London: Allen Lane/Penguin Books. str. 37. ISBN 9780141967639. 
  50. ^ „Amman Centennial | From the end of the Umayyad era till 1878”. 12. 2. 2010. Arhivirano iz originala 12. 2. 2010. g. Pristupljeno 25. 3. 2013. 
  51. ^ Rogan, Eugene L. (11. 4. 2002). Frontiers of the State in the Late Ottoman Empire: Transjordan, 1850–1921. Cambridge University Press. str. 73. ISBN 978-0-521-89223-0. 
  52. ^ Oliphant, Laurence (19. 7. 1880). „The land of Gilead, with excursions in the Lebanon;”. Edinburgh London, W. Blackwood and sons — preko Internet Archive. 
  53. ^ Reem Khamis-Dakwar; Froud, Karen (2014). Perspectives on Arabic Linguistics XXVI: Papers from the annual symposium on Arabic Linguistics. New York, 2012. John Benjamins Publishing Company. str. 31. ISBN 978-9027269683. 
  54. ^ „The Circassians in Jordan”. 20. 8. 2004. Arhivirano iz originala 20. 8. 2004. g. 
  55. ^ „Deputy Mayor of Amman Inaugurates "Documenting Amman" Conference”. Bawaba. 30. 7. 2009. Pristupljeno 30. 1. 2019. 
  56. ^ Report by His Britanic Majesty's Government in the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the Council of the League of Nations on the Administration of Palestine and TransJordan for the year 1933, Colonial No. 94, His Majesty's Stationery Office. 1934. str. 305.
  57. ^ a b Hamed-Troyansky, Vladimir (oktobar 2017). „Circassian Refugees and the Making of Amman, 1878–1914”. International Journal of Middle East Studies. 49 (4): 605—623. S2CID 165801425. doi:10.1017/S0020743817000617. 
  58. ^ Tucker, Spencer C.; Priscilla Mary Roberts (2005). Encyclopedia of World War I: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. str. 98. ISBN 978-1-85109-420-2. 
  59. ^ „Amman Governorate”. Ministry of Tourism and Antiquities. Department of Antiquities. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  60. ^ Alexandra Francis (21. 9. 2015). „Jordan's Refugee Crisis”. Carnegie Endowment for International Peace. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  61. ^ Bou, Jean (2009). Light Horse: A History of Australia's Mounted Arm. Cambridge University Press. str. 159. ISBN 9781107276307. 
  62. ^ Donagan, Zechariah (2009). Mountains Before the Temple. Xulon Press. str. 236. ISBN 978-1615795307. 
  63. ^ Ham, Anthony; Greenway, Paul (2003). Jordan. Lonely Planet. str. 19. ISBN 9781740591652. 
  64. ^ „About Jordan”. Cityscape. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  65. ^ „ارتفاعات مناطق عمان الكبرى عن سطح البحر – ارتفاع محافظات المملكة الاردنية عن سطح البحر”. Aswaq Amman (na jeziku: Arabic). Arhivirano iz originala 26. 1. 2016. g. Pristupljeno 24. 9. 2015. 
  66. ^ Cordesman, Anthony H. (2006). Arab-Israeli Military Forces in an Era of Asymmetric Wars. Greenwood Publishing Group. str. 228. ISBN 978-0-275-99186-9. 
  67. ^ „Amman”. Jordan Wild Tours. Arhivirano iz originala 26. 10. 2018. g. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  68. ^ „"Ever-growing Amman", Jordan: Urban expansion, social polarisation and contemporary urban planning issues” (PDF). Arlt-lectures.com. Pristupljeno 24. 11. 2013. 
  69. ^ „Jordan Basim-Geography, population and climate”. Food and Agricultural Organization of the United Nations. FAO. 2009. Pristupljeno 24. 9. 2015. 
  70. ^ Cordova, Carlos E. (2007). Millennial Landscape Change in Jordan: Geoarchaeology and Cultural Ecology. University of Arizona Press. str. 47—55. ISBN 978-0-8165-2554-6. 
  71. ^ „Climate and Agricultural Information – Amman”. Jordan Meteorological Department. Pristupljeno 27. 11. 2016. 
  72. ^ „Amman Airport Climate Normals 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 18. 9. 2015. 
  73. ^ „Pogoda.ru.net (Weather and Climate-The Climate of Amman)” (na jeziku: ruski). Weather and Climate. Pristupljeno 18. 9. 2015. 
  74. ^ Average UV index Amman, Jordan – weather-atlas.com
  75. ^ „GAM council”. Greater Amman Municipality. Arhivirano iz originala 2. 10. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  76. ^ „Average Weather In October For Amman, Jordan”. WeatherSpark. 26. 10. 2012. Pristupljeno 25. 3. 2013. 
  77. ^ „About GAM”. Greater Amman Municipality. Arhivirano iz originala 2. 10. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  78. ^ „Real Estate in Amman and Jordan for Apartments and Villas – Rent & Buy”. Cityscape.jo. Arhivirano iz originala 2. 12. 2013. g. Pristupljeno 24. 11. 2013. 
  79. ^ „Amman to have free Wi-Fi service in 15 selected locations”. The Jordan Times. The Jordan News. 25. 5. 2015. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  80. ^ „For a greener Amman”. The Jordan Times. The Jordan News. 9. 9. 2015. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  81. ^ „Jordan remains medical tourism hub despite regional unrest”. The Jordan Times. 18. 3. 2012. Arhivirano iz originala 3. 12. 2012. g. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  82. ^ „نظام التقسيمات الادارية رقم(46)لسنة2000 وتعديلاته(1)”. Ministry of Interiors Jordan (na jeziku: Arabic). moi.gov.jo. 2000. Arhivirano iz originala 26. 9. 2015. g. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  83. ^ „Jordan Banking Sector Brief” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 3. 2016. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  84. ^ „The promise of Amman's independent music scene”. Your Middle East. 13. 5. 2015. Arhivirano iz originala 23. 09. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  85. ^ „Political rivalry overshadows Amman's derby”. Goethe-Institut. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  86. ^ „Greater Amman Municipality – GAM Interactive”. Ammancity.gov.jo. Arhivirano iz originala 9. 1. 2015. g. Pristupljeno 24. 11. 2013. 
  87. ^ „Archived copy” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 6. 2016. g. Pristupljeno 13. 5. 2016. 
  88. ^ „Amman”. Pristupljeno 21. 9. 2015. 
  89. ^ „ABOUT AMMAN JORDAN”. downtown.jo. Arhivirano iz originala 23. 09. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  90. ^ „About GAM => History”. Greater Amman Municipality. Arhivirano iz originala 2. 10. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  91. ^ „تـفـجيـرات عمـان.. حدث أليم لم ينل من إرادة الأردنيين”. Addustor (na jeziku: Arabic). Addustor newspaper. 9. 11. 2014. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  92. ^ „تفجيرات عمان 2005 دفعت بالأردن ليكون أكثر يقظة في تصديه للإرهاب”. JFRA News (na jeziku: Arabic). 9. 11. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  93. ^ Albala, str. 267
  94. ^ a b „Erbil Ranked 5th for Foreign Direct Investment”. Iraq Business News. 16. 3. 2011. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  95. ^ Hachem, Hussein (24. 5. 2011). „Aramex MEA: the Middle East's biggest courier firm – Lead Features – Business Management Middle East | GDS Publishing”. Busmanagementme.com. Arhivirano iz originala 13. 05. 2012. g. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  96. ^ Richmond, str. 124
  97. ^ Dakwar, str. 31–32
  98. ^ „Royal Jordanian was the first airline in the Middle East to order the 787 Dreamliner” (PDF). Boeing. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  99. ^ a b Dumper and Stanley, p. 34.
  100. ^ „Courier Companies of the World”. PRLog. 18. 8. 2009. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  101. ^ „Turning Drains Into Sponges and Water Scarcity Into Water Abundance” (PDF). Brad Lancaster. permaculturenews.org. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  102. ^ Plascov, str. 33
  103. ^ Dumper and Stanley, p. 35.
  104. ^ Jones 2002, str. 64
  105. ^ Owens 2013, str. 260
  106. ^ Ring, Salkin and LaBoda, p. 65.
  107. ^ „Amman – a modern city built on the sands of time”. Jordan Travel. jordantoursandtravel.com. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 22. 9. 2015. 
  108. ^ Kildani, str. 678
  109. ^ Worldwide, MasterCard. „MasterCard Worldwide's Global Destination Cities Index”. Slideshare.net. Arhivirano iz originala 18. 7. 2012. g. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  110. ^ Global Security Watch—Jordan – Page 134, W. Andrew Terrill – 2010
  111. ^ Maslen, Richard (27. 3. 2013). „New Terminal Opening Boosts Queen Alia Airport's Capacity”. Routesonline. Manchester, United Kingdom: UBM Information Ltd. Pristupljeno 4. 2. 2014. 
  112. ^ U.S. Senate: Committee on Foreign Relations (2005). Annual Report on International Religious Freedom, 2004. Government Printing Office. str. 563. ISBN 978-0-16-072552-4. 
  113. ^ „Um er-Rasas (Kastrom Mefa'a)”. unesco.org. UNESCO World Heritage Center. 2004. Pristupljeno 6. 10. 2015. 
  114. ^ a b „Jordan Gate Towers, Amman”. systemair.com. systemair AB. Arhivirano iz originala 1. 10. 2015. g. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  115. ^ „Jordan Rally gets thumbs up from FIA”. Jordan Times. 19. 2. 2010. Arhivirano iz originala 25. 9. 2015. g. Pristupljeno 24. 9. 2015. 
  116. ^ „Stone as Wall Paper: The Evolution of Stone as a Sheathing Material in Twentieth-Century Amman”. CSBE. Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  117. ^ Miller, Duane Alexander (novembar 2011). „The Episcopal Church in Jordan: Identity, Liturgy, and Mission”. Journal of Anglican Studies. 9 (2): 134—153. S2CID 144069423. doi:10.1017/S1740355309990271. Pristupljeno 16. 11. 2012. 
  118. ^ a b Suleiman, str. 101
  119. ^ „Destination Amman”. International Association of Athletics Federations. 28. 3. 2009. Pristupljeno 24. 9. 2015. 
  120. ^ „Scrolling through the millennia at the new Jordan Museum in Amman”. The National. 13. 3. 2014. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  121. ^ Subaihi, Mohammed (22. 10. 2013). „فوضى التنظيم والأبنية في عمان”. Al Ra'i (na jeziku: arapski). Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  122. ^ „About the Abdali Project”. Abdali PSC. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  123. ^ French, Carole (2012). Jordan. Bradt Travel Guides. str. 35. ISBN 978-1-84162-398-6. 
  124. ^ „Project Overview”. Abdali PSC. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  125. ^ „Jordan's $5 billion Abdali project: Serious investment potential”. Al Bawaba. 28. 5. 2015. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  126. ^ „Volunteers open Jordan's first skate park”, aljazeera.com, Al Jazeera Media Network, 12. 2. 2015, Pristupljeno 30. 9. 2015 
  127. ^ „Abdali – Facts & Figures”. abdali.jo. Abdali PSC. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  128. ^ „Souk JARA open from 9pm to 2am in Ramadan”. The Jordan Times. The Jordan News. 24. 6. 2015. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  129. ^ Walker 2015, str. 120–121
  130. ^ „Against all odds, Jordan's rugby greats are set to storm the Dubai Sevens”. 4. 11. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  131. ^ Massad, Joseph A. (2001). Colonial Effects: The Making of National Identity in Jordan. Columbia University Press. str. 76. ISBN 978-0231123235. 
  132. ^ „Amman”. History of Jordan. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  133. ^ „Why Jordan? Why Amman?”. amideast.org. Arhivirano iz originala 26. 10. 2018. g. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  134. ^ „PM inaugurates second phase of Amman road project”. The Jordan Times. The Jordan News. 5. 2. 2012. Arhivirano iz originala 25. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  135. ^ „Jordan – Politics”. country-stats.com. Arhivirano iz originala 5. 3. 2016. g. Pristupljeno 29. 9. 2015. 
  136. ^ „3% of Nightclub women are Jordanian | Editor's Choice | Ammon News”. En.ammonnews.net. 19. 1. 2011. Arhivirano iz originala 02. 12. 2013. g. Pristupljeno 24. 11. 2013. 
  137. ^ Ham, Anthony; Greenway, Paul (2003). Jordan. Lonely Planet. str. 77. ISBN 978-1-74059-165-2. 
  138. ^ Teller, Matthew (2002). Jordan . Rough Guides. str. 44. ISBN 978-1-85828-740-9. 
  139. ^ a b Ferren, Andrew (22. 11. 2009). „A Newly Stylish Amman Asserts Itself”. The New York Times. Pristupljeno 30. 3. 2010. 
  140. ^ „اعادة دراسة واقع شارع الوكالات”. Islah News (na jeziku: Arabic). islahnews.net. 3. 10. 2013. Arhivirano iz originala 9. 7. 2019. g. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  141. ^ French, Carole (2012). Jordan. Bradt. str. 108. ISBN 9781841623986. 
  142. ^ The Report: Jordan 2011. Oxford Business Group. 2011. str. 184. ISBN 9781907065439. 
  143. ^ „Amman residents complain about daylong car jams”. The Jordan Times. The Jordan News. 8. 6. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  144. ^ „الاردن يستورد خمور بقيمة مليونين و(997) الف دينار خلال عام 2008” (na jeziku: Arabic). sarayanews.com. 25. 9. 2009. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  145. ^ „::.. AmmanBRT ..::”. 30. 8. 2010. Arhivirano iz originala 30. 8. 2010. g. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  146. ^ „Amman municipality revamping stadiums for U-17 Women's World Cup”. The Jordan Times. The Jordan News. 23. 7. 2015. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  147. ^ „Amman”. FIFA. Arhivirano iz originala 23. 09. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  148. ^ „Al Rai ranks fifth among region's online newspapers”. The Jordan Times. The Jordan News. 30. 11. 2011. Arhivirano iz originala 2. 10. 2015. g. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  149. ^ „GAM closes Princess Basma street for BRT work”. The Jordan Times. The Jordan News. 4. 7. 2015. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  150. ^ „Amman bustles with nightlife, shedding old image”. The Independent. Arhivirano iz originala 15. 12. 2013. g. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  151. ^ The Report: Emerging Jordan 2007. Oxford Business Group. 2007. str. 191. ISBN 9781902339740. 
  152. ^ Zweiri, Mahjoob; Murphy, Emma C. (2012). The New Arab Media: Technology, Image and Perception. Ithaca Press. str. 143. ISBN 978-0863724176. 
  153. ^ „JU In Brief”. Arhivirano iz originala 29. 7. 2012. g. 
  154. ^ „Accelerating passenger growth at Jordan's QAIA suggests confidence returning”. Al Bawaba. 1. 8. 2011. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  155. ^ „كشف بأسماء المدارس الخاصة في عمان” (na jeziku: Arabic). Arhivirano iz originala 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  156. ^ Kalyango Jr., Yusuf; Mould, David H. (2014). Global Journalism Practice and New Media Performance. Palgrave Macmillan. str. 78. ISBN 978-1137440556. 
  157. ^ „BRT project on track – GAM | Jordan Business News | Amman Social Business Events | Press Release & opinions”. English.business.jo. Arhivirano iz originala 11. 5. 2013. g. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  158. ^ „1st Place Service Quality Rankings: QAIA Named 'Best Airport by Region – Middle East' and 'Best Improvement by Region – Middle East'”. 23. 2. 2015. Arhivirano iz originala 25. 09. 2015. g. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  159. ^ „:: جريدة الدستور ::” (na jeziku: Arabic). Addustour.com. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  160. ^ „الرأي الأردنية | أخبار الأردن والشرق الأوسط والعالم|صحيفة يومية تصدر في عمان الأردن” (na jeziku: Arabic). Alrai.com. Pristupljeno 28. 11. 2012. 
  161. ^ „BEAMMAN CALENDAR”. BeAmman.com. Arhivirano iz originala 5. 10. 2015. g. Pristupljeno 25. 9. 2015. 
  162. ^ „Festival promotes curiosity, entrepreneurship among young people”. The Jordan Times. The Jordan News. 23. 8. 2015. Pristupljeno 23. 9. 2015. 
  163. ^ Pergament, Danielle (13. 1. 2008). „All the Foods of the Mideast at Its Stable Center”. The New York Times. 
  164. ^ „Transportation in Amman”. Arhivirano iz originala 25. 9. 2015. g. Pristupljeno 2. 9. 2015. 
  165. ^ „Tourism in Amman”. Pristupljeno 2. 9. 2015. 
  166. ^ „Capital Cuisine – A Food Tour in Amman, Jordan”. BeAmman.com. Arhivirano iz originala 26. 9. 2015. g. Pristupljeno 26. 9. 2015. 
  167. ^ „Twin City Agreements”. GAM. Greater Amman Municipality. Arhivirano iz originala 1. 10. 2015. g. Pristupljeno 30. 9. 2015. 
  168. ^ „Amman's Relations with Other Cities”. Ammancity.gov.jo. Arhivirano iz originala 7. 3. 2005. g. Pristupljeno 31. 12. 2013. 
  169. ^ „Sister Cities”. Beijing Municipal Government. Arhivirano iz originala 17. 01. 2010. g. Pristupljeno 23. 6. 2009. 
  170. ^ „International Relations – São Paulo City Hall – Official Sister Cities”. Prefeitura.sp.gov.br. Arhivirano iz originala 21. 5. 2010. g. Pristupljeno 4. 7. 2010. 
  171. ^ Chicago Commission on Human Relations (2010). 2010 Annual Report (PDF). str. 22. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 10. 2018. g. Pristupljeno 27. 05. 2020. 
  172. ^ „Sarajevo Official Web Site: Sister cities”. Sarajevo.ba. Arhivirano iz originala 12. 4. 2009. g. Pristupljeno 6. 5. 2009. 
  173. ^ „Mostar Gradovi prijatelji” [Mostar Twin Towns]. Grad Mostar [Mostar Official City Website] (na jeziku: Macedonian). Arhivirano iz originala 30. 10. 2013. g. Pristupljeno 19. 12. 2013. 
  174. ^ „Mayor Newsom Signs New Sister City Agreements with City of Amman, Jordan” (Saopštenje). San Francisco Office of the Mayor. 23. 4. 2010. Arhivirano iz originala 28. 11. 2012. g. Pristupljeno 16. 9. 2012. 
  175. ^ „Partner cities”. Yerevan Municipal Government. Pristupljeno 18. 4. 2018. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Аман&oldid=27552944”