Andra Nikolić
Andra Nikolić (Beograd ili Čačak, 5. oktobar 1853 — Pariz, 28. septembar 1918)[a] bio je srpski pravnik, književnik, istoričar književnosti i političar. Bio je ministar prosvete, ministar inostranih poslova, ministar pravde, državni savetnik i predsednik Narodne skupštine (1909—1918).
| Andra Nikolić | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Andra Nikolić | |||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||
| Datum rođenja | 5. oktobar 1853. | ||||||||||||
| Mesto rođenja | Beograd ili Čačak, Kneževina Srbija, Osmansko carstvo | ||||||||||||
| Datum smrti | 18. septembar 1918. (64 god.) | ||||||||||||
| Mesto smrti | Pariz, Francuska | ||||||||||||
| Politička karijera | |||||||||||||
| Politička stranka | Narodna radikalna stranka | ||||||||||||
| |||||||||||||
Školovanje uredi
Andra Nikolić rođen je 5. oktobra 1853. u Beogradu (ili Čačku).[1][2] Roditelji su mu bili: otac Josif sudski činovnik i majka Natalija Marković, sestra Stefana Markovića ministra za vreme kneza Aleksandra Karađorđevića. Rano je ostao bez oca, sa majkom tri brata i sestrom, pa se zbog nemaštine teško školovao.[2] Trogodišnju osnovnu školu, gimnaziju i pravni fakultet završio je u Beogradu.[1] U gimnaziji je bio jedan od osnivača đačkog društva "Srpska nada" 1868. godine. Za vreme školovanja priključio se socijalističkom omladinskom pokretu Svetozara Markovića.[2] Započeo je 1869. godine studije na Tehničkom fakultetu, na Velikoj školi u Beogradu.[3] Međutim, završio je studije prava na Velikoj školi 1873. godine, i odmah se dokazao kao pravnik jednim tematom „Ekonomsko stanje Srbije u 14. veku” koji je bio nagrađen i kojim je skrenuo na sebe pažnju.[2]
Član Glavnoga odbora radikala uredi
Počeo je 1874. godine da radi kao praktikant u državnoj štampariji, bio advokatski pisar a nakon toga postao je suplent (zamena profesora) u Čačku, da bi kasnije u istom mestu bio postavljen za profesora.[2] U Beogradu je zatim predavao u Prvoj nižoj, pa Trećoj beogradskoj gimnaziji. Priključio se 1881. Narodnoj radikalnoj stranci i postao član njenoga Glavnoga odbora.[1] Važio je za jednoga od najvećih radikalnih intelektualaca i govornika.[4] Nakon Timočke bune 1883. godine bio je zatvoren, i kao i ostali članovi Glavnoga odbora izveden pred preki sud u Zaječaru, ali oslobođen je kao nevin početkom decembra 1883. godine[1] Međutim nakon oslobađanja ostao je bez državne službe, četiri godine između 1883-1887. godine, pa je davao honorarne časove iz francuskog na trgovačkoj školi.[2] Zajedno sa Stojanom Protićem i Jovanom Đajom osnovao je 1884. „Odjek”, prvi radikalni list nakon Timočke bune.[5] Odjek je brzo postao glavni tumač opozicije. Bio je poliglota sa znanjem nemačkog, engleskog, francuskog i ruskog jezika. Predavao je u Prvoj muškoj beogradskoj gimnaziji, uglavnom predmet srpski jezik i književnost.[6]
Ministar u mnogo vlada uredi
Kao radikal imao je impresivnu političku karijeru u vlasti. Tokom 1887. bio je sekretar ministarstva prosvete, a 1887. i 1888. postavljen je za vladinoga poslanika u Narodnoj skupštini.[1] Član Državnog saveta postao je 1890. i na tom mestu bio je do 1894.[1] Bio je više puta ministar. Prvi put bio je ministar prosvete u vladi Save Grujića i onda odmah u vladi Nikole Pašića (13. maj 1890—21. avgust 1892).[1] Nakon toga bio je ministar imostranih poslova i ministar pravde u vladi Lazara Dokića (13. april—5. decembar 1893).[1] Ministar prosvete je bio i u vladama Đorđa Simića (29. decembar 1896—23. oktobar 1897), Nikole Pašića (10. decembar 1904—29. maj 1905) i zatim u vladi Nikole Pašića i Petra Velimirovića od 30. april 1906. do 24. februara 1909.[1] On je kao ministar prosvete sproveo 1905. pretvaranje Velike škole u Univerzitet u Beogradu.
Bio je i ministar inostranih dela u vladi Save Grujića od 4. oktobra 1903. do 2. februara 1904.[1] Poslanik u Parizu bio je 1901. Pred Prvi svetski rat u srpskoj politici bilo je uticajno, radikalsko i "kumovsko trojstvo" koje su činili: Lazar Paču, Andra Nikolić i Stojan Protić.[7] Mesto predsednika Narodne skupštine držao je od 14. oktobra 1909. sve do 25. februara 1918, kada je zbog bolesti podneo ostavku.[1] Kao predsednik Narodne skupštine istakao se stišavanjem i smirivanjem uzburkanih parlamentarnih strasti. Uvažavajući parlamentarizam svojom umerenošću i taktom uspešno je smirivao razmirice u unutrašnjoj politici.[2]
Umro je 28. septembra[2] (ili 31. septembra[1]) 1918. u Parizu, gde je privremeno sahranjen. Posmrtni ostaci su preneti u Srbiju 1926. godine. Bio je oženjen Milom, kćerkom beogradskog industrijalca Maše Dimića, a od sedmoro njihove dece, zrelost je dočekalo troje; najstariji sin Dušan poginuo je kao srpski vojnik na Suvoboru 1914. godine. Nadživeli su ga sin Radoje (1897-1987) i kćerka Radmila.[2] Radoje Nikolić oženio je Jelenu-Lelu Hadži-Popović (1900-1977), ćerku Miloša i Ljubice Hadži-Popović iz Beograda, dok se Radmila udala za dr Niko Miljanića (1892-1957).
Književnost uredi
Nikolić se nije samo bavio pravom i politikom, već se rano bavio i književnošću. Počeo je da piše estetičko književne i pozorišne kritike.[2] Slao je svoje književne i publicističke radove u „Otadžbinu”, „Rad” (saradnik i urednik), „Delo” i još dvadesetak listova.[1] U "Otadžbini" je uređivao rubriku "Književni pregled" 1875-1881. godine. Istakao se svojim radovima kao odličan poznavalac srpskoga jezika, pa je bio izabran za profesora istorije srpske književnosti, na Velikoj školi 1880. godine, ali nije prihvatio ponudu.[2] Bio je književni kritičar velikoga talenta, finog opažanja i sjajnog stila.[1] Sarađivao je sa Stojanom Novakovićem na izdavanju nekih izdanja knjiga o sintaksi. Nikolić se bavio i prevođenjem na srpski jezik. Tako je 1899. godine preveo popularno delo engleskog pisca Džordža Eliota: "Vodenica na Fosi".[8]
Akademik uredi
Pravi je član Srpske kraljevske akademije (Akademije filosofskih nauka) od 1897. Pristupna beseda: O književnoj kritici. Proglašen 1899. (Srpska kraljevska akademija God. 12 (1898) 119, 139–144).
Napomene uredi
- ^ 23. septembra 1853. i 15. septembra 1918. po starom kalendaru
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj Stanoje 1928, str. 78
- ^ a b v g d đ e ž z i j Nekrolog u Srpskim novinama 20.9.1918
- ^ Časlav Ocić: "Moguće strategije razvoja Srbije", Beograd 2014. godine
- ^ Jov.Vlada Aleks. Obr.1 str 199
- ^ Jov.Vlada Aleks. Obr.1 str 424
- ^ "Spomenica o stogodišnjici Prve muške gimnazije u Beogradu, 1839-1939. godine", Beograd 1939. godine
- ^ "Istorijski glasnik", Beograd 1971. godine
- ^ Janko Veselinović: "Slike iz seoskog života", Beograd 1899. godine
Literatura uredi
- Stanoje, Stanojević (1928). Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka, knjiga 3. (PDF). Zagreb: Bibliografski zavod. str. 78.
- Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka, Beograd 1929, knjiga 3, 97
- S. Jovanović, Vlada Milana Obrenovića knjiga 3, Beograd 1934
- S. Jovanović, Vlada Aleksandra Obrenovića knjiga 1, Beograd 1934
- S. Jovanović, Vlada Aleksandra Obrenovića knjiga 2, Beograd 1935
- Nekrolog u Srpskim novinama 20.9.1918, to je oznaka po starom kalendaru
- Andra Nikolić, Ekonomsko stanje Srbije u XIV veku
- Ministri prosvete Srbije 1811–1918. Beograd 1994. Str. 94–95.
- Leksikon pisaca Jugoslavije, Novi Sad 4, 701–702.
- J. Prodanović: A. Nikolić. La Patrie serbe 2 (1918) 475–478.
