Andreja Andrejević (arhitekta)
Andreja Andrejević (Kragujevac, oko 1840 — Kragujevac, 8/20.septembar 1893) bio je jedan od prvih[1] srpskih arhitekata, inženjer i načelnik Ministarstva građevina Kneževine Srbije. Od 1871. bio je član Srpskog učenog društva, a od 1892. počasni član Srpske kraljevske akademije.[2] Poznat je kao projektant Saborne crkve u Kragujevcu.[3]
Andreja Andrejević | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1840. |
| Mesto rođenja | Kragujevac, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 8. septembar 1893. (52/53 god.) |
| Mesto smrti | Kragujevac, Kraljevina Srbija |
Biografija
urediAndreja Andrejević rođen je u Kragujevcu oko 1840. godine u porodici Nikole Andrejevića. Njegov stric, Arsa Andrejević, poginuo je 1842. u Kragujevcu, tokom Vučićeve bune.
Malo pre Andrejinog rođenja rođenju porodica se iz Požarevca preselila u Kragujevac. Tada su već imali starijeg sina Svetozara.[4] Mladi Andreja bio je među mladićima koje je knez Mihailo slao na školovanje u evropske univerzitetske centre,[5] gde je izučio inženjerske nauke i arhitekturu.
Andreja Andrejević bio je načelnik Ministarstva građevina, a bavio se i arhitekturom. Poznato je da je upravo on projektovao Sabornu crkvu u Kragujevcu.[3] Od 24. januara 1871. bio je dopisni je član Srpskog učenog društva, a od 22. novembra 1881. redovni član Odbora umetničkog ove institucije. Od novembra 1892. bio je počasni je član Srpske kraljevske akademije (danas SANU).[2]
Umro je u Kragujevcu, 8. septembra 1893. godine po novom, odnosno 20. septembra po starom kalendaru. Njegovu imovinu nasledio je stariji brat Svetozar, kragujevački trgovac i dobrotvor.
Saborna crkva u Kragujevcu
urediKada je 1818. godine knez Miloš Obrenović za prestonicu odabrao Kragujevac, jedna od prvih stvari kojoj je posvećena pažnja bila je podizanje crkve, zadužbine jednog srpskog vladara po prvi put nakon propasti Despotovine. Knez je svoju crkvu sazidao na starom groblju i posvetio Silasku Svetog Duha, to je današnja Stara crkva.
Plan za izgradnju nove – Saborne crkve izrađen je 1866. godine. Odbornici kragujevačke opštine su doneli rešenje koje je upućeno ondašnjem Načelstvu Okruga Kragujevačkog, a u kojem iskazuju želju da se crkva izgradi i da tehnički nadzor vrši inženjer Andrija Andrejević. Kao početak gradnje određen je, 29. jun 1869. godine (12. juli po starom kalendaru). Kamen temeljac je, u prisustvu mitropolita Mihaila Jovanovića, položio tada još maloletni knez Milan Obrenović. Plan crkve je izradio inžinjer Andrija Andrejević, a za izvođača radova određen je Svetozar Tanazević. Ubrzo nakon početka radova, 1871. godine izbio je sukob između nadzornog opštinskog inžinjera Andrejevića i preduzimača Tanazevića i to prilikom obračuna zarade preduzimača, jer je isti smatrao da mu nadzorni inženjer zakida pri isplati. Komisija je prosudila da je inženjer bio u pravu. U periodu od 1872. do 1879. godine radovi na izgradnji crkve su stali zbog nedostatka sredstava. Kada su se 1879. našla sredstva gradnja je nastavljena i hram je završen 1884. godine.[3]
Projektujući Sabornu crkvu Andreja Andrejević je vratio sakralnu arhitekturu njenim korenima u vizantijskoj arhitekturi i označio time kraj prevlasti baroka. Saborna crkva u Kragujevcu je prva crkva izgrađena u vizantijsko-romaničkom stilu u oslobođenoj Srbiji, što joj, pored ostalog, daje posebno mesto u srpskoj arhitekturi druge polovine 19. veka.[5]
Zadužbina
urediPosle njegove smrti imovinu je nasledio stariji brat Svetozar Andrejević, koji je gradu zaveštao kuće i dućane, kao i poljsko imanje u Ilinoj vodi.[1] Svetozarova udovica Mileva je, po muževljevoj želji, bogatu biblioteku Andreje Andrejevića predala Velikoj školi u Beogradu.[4]
Reference
uredi- ^ a b Kartalović, Brane (2020-04-12). „Sima Mufljuz i drugi zadužbinari”. Politika Online. Pristupljeno 2024-07-15.
- ^ a b „Andrejevic Andreja”. www.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2024-07-15.
- ^ a b v „ISTORIJA SABORNOG HRAMA U KRAGUJEVCU”. Eparhija Šumadijska. Pristupljeno 2024-07-15.
- ^ a b Milićević 1888, str. 3-5
- ^ a b Todorović, str. 118-119
Literatura
uredi- Todorović, Aleksandar. TURISTIČKA VALORIZACIJA MILOŠEVE I SABORNE CRKVE U KRAGUJEVCU (PDF). Pristupljeno 15. 7. 2024.
- Milićević, M. Đ. ♯ (1888). „Dodatak Pomeniku od 1888”. Pomenik znamenitih ljudi u srpskog naroda novijega doba (na jeziku: srpski). U Srpskoj kraljevskoj štampariji. str. Posle 111.