Andrija Krstulović
Andrija Krstulović (Split, 5. novembar 1912 – Split, 4. jun 1997) bio je hrvatski vajar. Na početku karijere bio je saradnik Ivana Meštrovića, što je imalo velikog uticaja na njegove rane radove. U kasnijim godinama formirao je sopstveni likovni izraz.
| Andrija Krstulović | |
|---|---|
 Krstulović tokom izrade Njegoševog spomenika | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Andrija Krstulović |
| Datum rođenja | 5. novembar 1912. |
| Mesto rođenja | Split, Austrougarska |
| Datum smrti | 4. jun 1997. (84 god.) |
| Mesto smrti | Split, Hrvatska |
| Umetnički rad | |
| Polje | Vajarstvo |
| Uticaji od | Ivan Meštrović |
| Najvažnija dela | spomenik Palom pomorcu Katalinića brigu u Splitu Njegošev spomenik i karijatide Njegoševom mauzoleju na Lovćenu karijatide ispred Spomenika Neznanom junaku na Avali |
Njegovo najznačajnije delo je monumentalan spomenik Palom pomorcu u Splitu (1958).[1] Kao učenik, dugogodišnji prijatelj i bliski saradnik Meštrovićev, klesao je neke od njegovih najpoznatijih dela, među kojima su Njegošev spomenik i karijatide u Njegoševom mauzoleju na Lovćenu, kao i karijatide ispred Spomenika neznanom junaku na Avali. Krstulovićeva Djevojka s jaretom (1963) u vlasništvu je britanske kraljice Elizabete II.[2]
Godine 1982. grad Split dodelio je Andriji Krstuloviću nagradu za životno delo.[2]
Biografija uredi
Još kao srednjoškolac upoznao je Ivana Meštrovića. Godine 1934. diplomirao na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu. Po završetku studija Meštrović ga je, kao rektor Akademije, odabrao za specijalizaciju.[2] Od 1936. do 1941. godine bio je Meštrovićev saradnik u Splitu.[1]
U početku svog umetničkog rada Krstulović je bio pod jakim Meštrovićevim uticajem, klešući u kamenu i granitu, da bi kasnije pronašao svoj sopstveni likovni izraz. Sedamdesetih godina 20. veka počeo je da modelira sitnu plastiku u terakoti, a ciklusom na temu Edipa približio se simboličnoj geometrijskoj stilizaciji. U kasnom razdoblju radio je pretežno skulpture zaobljenih volumena.[1]
Od 1948. do 1954. godine predavao je na Umetničkoj akademiji u Zagrebu, a od 1959. do 1983. na Višoj pedagoškoj školi u Splitu.[2]
Zbog svoje velike skromnosti Andrija Krstulović je umalo pao u zaborav, iako je njegova biografija više nego značajna u istoriji hrvatske umetnosti.[3]
Skulpture u Splitu uredi
U rodnom Splitu su skulpture Andrije Krstulovića svojevrsni orijentiri. Najpoznatije njegovo delo je monumentalni spomenik Palom pomorcu iz 1958. godine na Katalinića brigu, ulazu u gradsku luku. Izrađena je iz jednog komada, od kamenog monolita dimenzija 655×325×52 cm, što je bila najveća ploča belog kamena ikad izvađene iz bračkog kamenoloma.[3] U radu na ovom spomeniku Krstulović se odvaja od Meštrovića i u geometrijskoj stilizaciji pronalazi svoj originalni izraz. Reljef ove skulpture potpuno probija masu. Autor stvara prekrasnu kamenu čipku, neponovljivu igru punog i praznog, teksturu belog kamena i plavetnila mora i neba. Neki likovni kritičari smatraju ovu skulpturu najuspešnijim i najoriginalnijim spliskim spomenikom. Ova skulptura velikih dimenzija deo je velike kompozicije, koju upotpunjuje elegantna vertikala svetionika, rad autora Ivana Carića iz 1958. Svetionik od 1991. nije u funkciji.[4] Njegova skulptura Djevojka s jaretom iz 1963. godine, izrađena u egipatskom crvenom granitu, u vlasništvu je britanske kraljice Elizabete II.[3]
Drugo značajno delo je duboki reljef Palim veslačima iz 1945. godine. Ova spomen ploča spliskim borcima, veslačima splitskog Veslačkog kluba „Gusar”, poginulim za slobodu 1941-1945 u Narodnooslobodilačkoj borbi, bila je postavjena na fasadu Gusarevog doma na Matejušku, a kasnije je premeštena na novi Dom „Gusara” u Špinutu.[4]
Među ostalima su bronzana skulptura boginje Pravde ispred zgrade Suda, iz 1974 godine, simetrična skulptura žene, isklesana od crnog granita, pod nazivom Osmijeh suncu iz 1964. u parku pred Županijom i reljef Rimska vučica iz 1946. u pročelju Gimnazije u Teslinoj ulici, spomenik omladincima žrtvama fašističkog terora.[3] Tu su još i spomenik Anti Trumbiću, reljef Isusa Hrista u Crkvi Svetog Marka,[2] franjevački grb u kamenu na crkvu Gospe od zdravlja na Dobri[5] i druge.
Rad sa Meštrovićem uredi
Kao učenik, dugogodišnji prijatelj i bliski saradnik Ivana Meštrovića, Krstulović je godinama Meštrovićeve gipsane zamisili pritvarao u granitne skulpture velikih dimenzija.[4] Klesao je neke od njegovih najpoznatijih monumentalnih skulptura, kakve su Njegošev spomenik i karijatide u Mauzoleju na Lovćenu, kao i karijatide ispred Spomenika neznanom junaku na Avali. Pravi spektakl u Splitu bio je 1954. godine kad su iz jablaničkog kamenoloma stigli ogromni granitni monoliti iz kojih je, prema zamisli Ivana Meštrovića, Krstulović pune četiri godine klesao skulpturu Petra II Petrovića Njegoša tešku 28 tona i dve karijatide visoke preko četiri metra i teške svaka po 7,5 tona,[6] za mauzolej na Lovćenu.[2] Ivan Meštrović, koji je tada živeo u Sjedinjenim Američkim Državama, stavio je Krstuloviću i njegovim saradnicima za ove potrebe na raspolaganje svoj atelje u Splitu, podignut između dva svetska rata. Klesarski radovi okončani su 1958. godine.[7]
-
Njegošev portret -
Glava orla iza njegovih leđa -
Karijatida majka sa rukom na pojasu -
Karijatida žerka sa rukom na srcu
Odabrana dela uredi
- skulptura Sanjarenje (1941)
- reljef Palim veslačima, Split (1945)
- reljef Rimska vučica, Split (1946)
- spomenik Palom pomorcu, Split (1958)
- skulptura Djevojka s jaretom, u vlasništvu kraljice Elizabete II (1963)
- skulptura Osmijeh suncu (Buđenje),[5] Split (1964)
- skulptura Pravda, Split (1974)
Reference uredi
- ^ a b v „Krstulović, Andrija”. Hrvatska enciklopedija. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 21. 5. 2020.
- ^ a b v g d đ „Omaž skulptoru Andriji Krstuloviću”. Boka News. 31. 10. 2015. Pristupljeno 20. 5. 2020.
- ^ a b v g „Andrija Krstulović: kipar arhajske Dalmacije”. Slobodna Dalmacija. 5. 5. 2015. Pristupljeno 20. 5. 2020.
- ^ a b v Šegvić 2007, str. 319
- ^ a b Šegvić 2007, str. 320
- ^ „Njegošev mauzolej: Impresivna građevina na VRHU PLANINE, do koje vodi 461 STEPENICA!”. Kolektiv.me. 16. 7. 2017. Arhivirano iz originala 09. 07. 2020. g. Pristupljeno 20. 5. 2020.
- ^ „NJEGOŠEV MAUZOLEJ NA LOVĆENU”. Zvanični veb-sajt. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 06. 02. 2018. g. Pristupljeno 19. 5. 2020.
Literatura uredi
- Šegvić, Edo (2007). „Kip”. Baština. 34: 309—350.
Spoljašnje veze uredi
- Bezic Filipovic, Branka. „Andrija Krstulović, kipar”. studia croatica. Pristupljeno 20. 5. 2020.
