Arkebuza
Arkebuza je jedno od prvih, najranijih, vrsta streljačkog (ručnog) vatrenog oružja, koje čini prelaz od samostrela i ručnog topa ka pušci, a javlja se krajem 14. veka u Nemačkoj. Težila je 5-7 kg, pa se pucalo sa podupirača, a domet je bio 200-250 koraka. Pretežno se koristila u razdoblju između 15. i 17. veka. Vojnik koji je koristio arkeubuzu nazivao se arkebuzir. Krajem 16. veka u Evropi, na Sredozemlju i Bliskom istoku arkebuzu je zamenila musketa,[1] dok je na Dalekom istoku (u Japanu, Kini i Indokini) arkebuza - fitiljača ostala u upotrebi sve do sredine 19. veka.[2]
Za razliku od muskete, imala je manji kalibar (12.5-20 prema 22-25 mm) i nešto kraću cev, pa joj je i dejstvo bilo slabije, naročito protiv oklopa.[3]
Istorija uredi
Evolucija i karakteristike uredi
.png)
Arkebuza se pojavila krajem 14. veka u Nemačkoj. Bila je dužine do 2 metra, a imala je samo cev (kalibra 12.5-20 mm) i drveni kundak. Punila se spreda. U početku su je posluživala dva, a kasnije samo jedan čovek.[1]
Cev prvih arkebuza bila je od bronze, a zatim od gvožđa; u 16. veku bilo je arkebuza i sa izolučenom cevi. Zrna su u početku bila kamena, kasnije olovna, gvozdena ili gvozdena obložena olovom ili ovnujskom kožom (za arkebuze sa izolučenom cevi). Kundak je bio prav ili nešto povjen, izrađen od orahovine, jasenovine ili javorovine.[1]
Teže su se upotrebljavale sa tvrđavskih bedema pa su, radi ublažavanja trzanja, zakačinjane za bedem kukom ispod prednjeg dela cevi: otuda nazivi bedemske arkebuze, hahebuze (harquebus) ili hakebute (hackbut). Lakše arkebuze, zvane i ručne, služile su za borbu na otvorenom polju, a pri paljbi su naslanjane na rame, prsa ili podupirač.[1]
Iako primarno oružje pešadije, lakše arkebuze su krajem 15. i početkom 16. veka postale osnovno oružje teške konjice - arkebuzira.
Mehanizam dejstva uredi
Strelac (arkebuzir) je nosio sobom kožnu kesu sa zrnima, barutnicu sa barutom za potprašivanje i (preko levog ramena, na jednom nizu) drvene cevčice sa odmerenim barutnim punjenjem za svaki metak posebno (obično 11 cevčica). Opaljivalo se kroz falju na zadnjaku cevi (koja se u prvo vreme nalazila na njegovom gornjem delu, kasnije s desne strane, kao i čančić sa poklopcem i i barut za potprašivanje). U početku se barut u falji palio užarenim ugljenom, zatim usijanim gvožđem, a kada je uveden naročiti mehanizam za opaljivanje, tzv taban, zapaljenim fitiljem i najzad (posle usavršavanja tabana) varnicom od kremena.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 1), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1970), str. 209
- ^ Lidin, Olof G. (2002). Tanegashima: The Arrival of Europe in Japan (na jeziku: engleski). NIAS Press. ISBN 978-87-91114-12-0.
- ^ Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 660—661.
