Arhiljevica

Arhiljevica je selo i manastir u srednjovekovnoj Srbiji čija lokacija je danas nepoznata.

Istorijski podaci i lokacija

Prema povelji cara Dušana manastiru Arhiljevici iz avgusta 1355. godine, sevastokrator Dejan koga je nazvao "brat carstva mi sevastokrator Dejan" dobija veliki pokrajine istočno od Skopske Crne Gore. To uključuje stare župe (okruge) Žegligovo i Preševo, koji su bili njegove nasledne zemlje. Na osnovu povelje, metoh manastira Arhiljevice su sačinjavala sledeća baštinska sela sevastokratora Dejana: selo Podlešane sa zaselcima, selo Arhiljevica kod crkve sa zaselcima, selo Izvor, selo Rućinci, selište Mokra Poljana, selo Maistorije, selište Maistorije Krupnici, selište Prusci, selište Vrdun, selište Prvevo, selište Deikovo, selište Vrače, selište Sedlar, selište Mekša i selo Glaže. Ukupno 9 sela, 9 selišta i nekoliko zaselka. Pored ovih navedenih Dejanovih baštinskih sela koja su potčinjena manastiru Arhiljevici, car Dušan je Arhiljevici potčinio i sela u okolini Velbužda: crkvu Gospođino polje sa selom, selo Koznica Kričanovska i selo Stroikovo.

Nakon Dejanove smrti, njegov sin Konstantin Dragaš Dejanović sa svojom majkom Jevdokijom donosi poseban propis ili "zakon" kojima su se utvrđivale obaveze potčinjenih ljudi na crkvenim i manastirskim posedima. To se, po svoj prilici, zbilo 1379. godine i u toj povelji su upisana i darovana Arhiljevici sledeća sela: Arhiljevica, Kolicko, Ruginci, Izvor, Podlješane, Bela Vodica, Litijanica, Mokra Poljana, Glažnja, Domanovci, Zlokućani, Deikovci, Krupinci, Skrlinci, Tudorci i Drugoševci. Pored navedenih, potčinjena je i crkva Gospođino Polje u Velbuždu, zatim selo Koznica Kričanovska i selo Stroikovo. Po pitanju lokativnog određenja Arhiljevice, izuzetno je bitan podatak iz iste povelje da su "carica" Jevdokija i gospodin Konstantin darivali još "i u Arhiljevici drugu novu crkvu brzog pomoćnika svetog Nikole u Norči, takođe i s polovinom toga selišta Norča i sa svim vinogradima i sa njivama i sa mlinom i sa livadom u Preševu te crkve".

Zahvaljujući pređašnje navedenom, pouzdano se može zaključiti da se selo i baštinska crkva/manastir Dejanovića u Arhiljevici nalazio u neposrednom susedstvu današnjeg sela Norče koje se nalazi 1 km jugozapadno od Preševa, a da je kao metoh posedovala sela koja se prostiru pretežno na jugozapadu od nje (u predelu Skopske Crne Gore), kao i sela u Ćustendilskom Krajištu.

Literatura

• Blagojević M. Zakon gospodina Konstantina i carice Jevdokije. Zbornik radova Vizantološkog instituta XLIV; 2007.
• Novaković S. Zakonski spomenici srpskih država srednjega veka. Beograd; 1912.
• Rajičić, Miodrag (1954). „Osnovno jezgro države Dejanovića: Prilozi našoj istoriskoj geografiji”. Istoriski časopis. 4 (1952-1953): 227—243.