Bačka Topola
Bačka Topola (mađ. Topolya) je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Severnobačkom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 11.930 stanovnika.
Bačka Topola | |
|---|---|
 | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Severnobački |
| Opština | Bačka Topola |
| Stanovništvo | |
| — 2022. | 11.930 |
| — gustina | 113,94[a]/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 48′ 49″ S; 19° 38′ 05″ I / 45.81365° S; 19.63466° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 110 m |
| Površina | 104,7[a] km2 |
.svg)  Bačka Topola Bačka Topola na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 24300 24302 |
| Pozivni broj | 024 |
| Registarska oznaka | BT |
Ovde se nalaze muzej Bačke Topole, seoska kuća panonskog tipa s okućnicom, kaštel Pala Kraia i vetrenjača.[1]
Geografija uredi
Bačka Topola se nalazi na 45° 49´ severne geografske širine i 19° 39´ istočne geografske dužine. Izgrađena je u dolini rečice Krivaje i na brežuljkastom terenu telečke lesne zaravni. U njemu se ukrštaju putni pravci sever-jug i istok-zapad.
Od Subotice je udaljen 32 km, od Sente i Bečeja oko 40 km, od Sombora 45 km i od Novog Sada 69 km.
U Bačkoj Topoli je novembra 2013. održana prva „Sarmijada“.[2]
Ovde se nalaze železnička stanica Bačka Topola, OŠ „Čaki Lajoš” Bačka Topola i Muzička škola Bačka Topola.
Istorija uredi
Praistorija i Antičko doba uredi
Arheološka istraživanja na teritoriji opštine pokazala su da se ovde nalazilo naselje još u periodu kamenog doba. Arheolozi Gradskog muzeja iz Subotice su vršili iskopavanja i pronađeni su predmeti od kosti i kamena. Istraživanja su takođe pokazala da su ljudi boravili na tim prostorima i u periodu od pre 8-10.000 godina. U doba Neolita postoje dvoumljenja oko naseljavanja ovih prostora. Naime, smatra se da predeo današnje opštine nije bio naseljen zbog toga što se tada nalazio prekriven hrastovim šumama, međutim, kasnijim iskopavanjima došlo se do arheoloških nalaza upravo iz tog perioda. Prilikom izgradnje veštačkog jezera pronađena je jedna nekropola iz bronzanog doba za koju se smatra da pripada Higelgreber kulturi, narodima koji su živeli tu pre 3.400-3.300 godina.
U periodu Rimskog carstva ove prostore naseljavaju Sarmati. Na teritoriji opštine je pronađeno više lokaliteta iz ovog perioda. Pronađeni su grobovi iz ovog perioda, mnogobrojna keramika, više nekropola, ostaci naselja. Na lokalitetu Bankert-Vagohid pronađeno je oko 222 groba, od kojih oko 40 spadaju u epohu Sarmata.[3]
U kasnijem periodu na ova područja dolaze Avari, a od 9. veka Mađari. Prilikom arheoloških iskopavanja, nađeni su ostaci naselja i groblja ovih naroda. U srednjem veku, na mestu današnje Bačke Topole, postojala je crkva pod nazivom Pustatemplom.[4]
Srednji vek, prvo pisano javljanje, novija istorija uredi
U pisanim izvorima bačkotopolski kraj se prvi put pominje 1462. godine, pod imenom Gybaych. Kao naselje, pod nazivom Topola spominje se prvi put u turskim tefterima 1543. godine. Oblik Topoly nalazimo prvi put u popisu mesta Kaločke nadbiskupije potvrđenih kraljevskim zaštitnim pismom 1665. godine. Nakon turske najezde područje je gotovo opustelo, te se do kraja 17. veka u zapisima pominje samo kao pustara.
U istoriji naselja prekretnicu donosi 1750. godina. Te godine, grof Antun Grašalković zadužuje slobodnjaka, Ferenca Čizovskog za naseljavanje bačkotopolske pustare. Pal Krai je za zasluge u borbama protiv Francuskih snaga 1800. godine, kao nagradu dobio Bačku Topolu. Porodica Krai počinje da razvija naselje, koje već 1806. godine dobija status varošice, sa pravom održavanja vašara tri puta godišnje. Početkom 1849. godine, nakon poraza Mađarske revolucije grad je opljačkan i delimično spaljen. Nakon toga, život se polako vraća i u drugoj polovini 19. veka grad je ponovo razvijen i ima svoju industriju.
Nakon Prvog svetskog rata, Trijanonskim sporazumom Bačka Topola prelazi pod nadležnost Kraljevine SHS. Sa 18.000 stanovnika bila je drugo selo po veličini u kraljevini.[5] U Drugom svetskom ratu, mađarske okupacione snage drže grad od 1941. do 1944. godine, kada partizani sa sovjetskim snagama oslobađaju i Bačku Topolu. U blizini naselja se tokom rata nalazio logor koji je formirala mađarska vojna uprava 19. maja 1941. Tokom rata, kroz logor je prošlo najviše Jevreja i Srba. Od aprila 1944. upravu nad logorom preuzima SS i korišten je kao stanica za deportaciju Jevreja. [6]
Nakon Drugog svetskog rata razvoj Bačke Topole uzima novog maha. Počinje izgradnja i snažna industrijalizacija, menja se izgled i ambijent grada.[4]
Demografija uredi
Etnički sastav 1910.[7] uredi
| Mađari | Jevreji | Srbi | ||
|---|---|---|---|---|
| 12339 | 505 | 17 |
Demografija uredi
U naselju Bačka Topola živi 12.101 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,5 godina (40,7 kod muškaraca i 44,1 kod žena).
Stanovništvo u ovom naselju je mešovito uz mađarsku većinu (prema popisu iz 2022. godine), a u poslednja tri popisa primećen je pad u broju stanovnika.
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 14 | 16 | ||
| 80+ | 117 | 283 | ||
| 75—79 | 180 | 370 | ||
| 70—74 | 276 | 444 | ||
| 65—69 | 377 | 462 | ||
| 60—64 | 407 | 532 | ||
| 55—59 | 471 | 505 | ||
| 50—54 | 598 | 593 | ||
| 45—49 | 656 | 724 | ||
| 40—44 | 637 | 644 | ||
| 35—39 | 487 | 530 | ||
| 30—34 | 470 | 511 | ||
| 25—29 | 538 | 492 | ||
| 20—24 | 592 | 562 | ||
| 15—19 | 581 | 549 | ||
| 10—14 | 510 | 495 | ||
| 5—9 | 429 | 413 | ||
| 0—4 | 353 | 353 | ||
| Prosek : | 38,2 | 41,8 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 6.401 | 1.926 | 3.903 | 262 | 304 | 6 |
| Ženski | 7.217 | 1.423 | 3.947 | 1.357 | 484 | 6 |
| UKUPNO | 13.618 | 3.349 | 7.850 | 1.619 | 788 | 12 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 3.194 | 791 | 0 | 0 | 1.034 |
| Ženski | 2.427 | 385 | 0 | 0 | 695 |
| UKUPNO | 5.621 | 1.176 | 0 | 0 | 1.729 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 26 | 160 | 346 | 64 | 191 |
| Ženski | 11 | 42 | 380 | 64 | 54 |
| UKUPNO | 37 | 202 | 726 | 128 | 245 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 35 | 69 | 210 | 97 | 60 |
| Ženski | 104 | 63 | 121 | 218 | 232 |
| UKUPNO | 139 | 132 | 331 | 315 | 292 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 109 | 2 | 0 | 0 | |
| Ženski | 52 | 6 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 161 | 8 | 0 | 0 | |
Sport uredi
U Bačkoj Topoli postoji FK TSC, koji je trenutno član Super lige Srbije. Ostvarili su istorijski uspeh osvajanjem 4. mesta u prvenstvu i plasmanom u Ligu Evrope. Od 2013. godine, na proslavi 100 godina upražnjavanja fudbala u Bačkoj Topoli, vraćeno je ime iz 1913. TSC, a prethodno se klub zvao FK Bačka Topola.
Fudbaleri koji su igrali za fudbalske ekipe iz Bačke Topole su fudbaleri poput Nikole Žigića, Dušana Tadića, Čedomira Pavićevića, Vidaka Bratića i Branka Boškovića.
Znamenitosti uredi
Crkva Bezgrešne Device Marije završena je 1906. godine. Sagrađena je u neogotskom stilu po projektu Ferenca Rajhla i sa zvonikom visine 72.7 metara predstavlja najvišu rimokatoličku bogomolju u Srbiji.
Galerija uredi
.jpg)
Napomene uredi
Reference uredi
- ^ Vetrenjača u Bačkoj Topoli www.dvorci.info
- ^ Prva Sarmijada u Bačkoj Topoli premašila očekivanja
- ^ Monografija Bačka Topola 1750-1945, Daniel Print, Novi Sad, 2001, 10-15
- ^ a b „Istorija grada”. Turistička organizacija Bačke Topole. Arhivirano iz originala 04. 08. 2019. g. Pristupljeno 27. 4. 2019.
- ^ "Vreme", 9. jul 1937
- ^ Megargee, Geoffrey P.; White, Joseph R. (2018-05-29). The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, Volume III: Camps and Ghettos under European Regimes Aligned with Nazi Germany (na jeziku: engleski). Indiana University Press. ISBN 978-0-253-02386-5.
- ^ Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka, I. knjiga., Zagreb : Bibliografski zavod d.d., 1925, str. 113.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
