Википедија

Belvedere (Beč)

Belvedere (nem. Schloss Belvedere, ital. lep vidik) je naziv za kompleks baroknih palata u Beču, podignutih za Eugena Savojskog u bečkom trećem becirku (nem. Bezirk, bečke gradske opštine) koji se isto zove Landštrase (Landstraße).[1]

Donji Belvedere
Pogled na park sa Gornjeg Belvedere, slika iz 1758

Kompleks se nalazi jugoistočno od starog gradskog središta (takozvani unutrašnji grad, nem. Innenstadt, sa katedralom Sv. Stefana, Hofburgom itd.), a u neposrednom susedstvu je palata Švarcenberg. Palate Gornji Belvedere i Donji Belvedere, uz pripadajući park, grade jedan od najlepših baroknih ansambla na svetu. Danas je kompleks Belvedere pretvoren u muzej i galeriju Austrijska galerija Belvedere.

Donji Belvedere uredi

 
Gornji Belvedere
 
Tavanična freska Martina Altomonta u Mramornoj dvorani dvorca Gornji Belvedere
 
Dvorac Belvedere - gravura iz 1753

Posle kupovine zemljišta 1697, princ Eugen je prvo uredio veliki park, a zatim i izgradnju prigradskog letnjikovca. 1714 otpočeli su radovi na gradnji palate Donji Belvedere, koja je ispočetka građena kao parkovska vila, sa oranžerijom, galerijom za slike i jednim krilom za stanovanje.

Projektant i nadzornik gradnje bio je poznati austrijski barokni arhitekta Johan Lukas fon Hildebrant, Belvedere je tako postao njegovo najpoznatije delo. Desna ruka u osmišljavanju i izvedbi dvorca bio mu je venecijanski vajar Đovani Staneti (Giovanni Stanetti), koga je u Beč doveo princ Eugen zajedno sa celom majstorskom radionicom. Staneti je trebalo da osigura pravi italijanski vajarski doprinos: brojne samostojeće figure duž balustrada i parka, kao i brojne vajarske detalje po fasadama. Donji Belvedere dovršen je 1716. godine.

Fresku na kupoli u centralnoj mramornoj dvorani (Marmorsaal), oslikao je Martino Altomonte. Njegova freska slavi princa Eugena kao novog Apolona, boga lepote, umetnosti i Muza. U ovoj dvorani nalazi se i statua Apoteoza princa Eugena rad austrijskog vajara Baltasara Permosera (Balthasar Permoser). Zapadno od ove dvorane nalazi se Državna spavaća soba (Paradeschlafzimmer), bogato ukrašena štuko dekoracijama i skulpturama Domenika Parodija (Domenico Parodi), i oslikana zidnim slikama Jonasa Drentveta (Jonas Drentwett), u ovom traktu postoji takođe mramorna dvorana sa slikom na tavanici Đakoma del Poa (Giacomo del Po) iz 1720. godine. Dvorana grmljavine, (Donnersaal), ima plafonske freske od Altomonta i arhitektonsku dekoraciju od Džaetana Fantija (Gaetano Fanti). Istočno od nje se nalazi Državna trpezarija.

Park i vrtovi uredi

Park je tipično barokni, u kome su biljke i šetališta uredno i simetrično postavljeni poput pozorišne kulise. Tipični francuski park sa orezanim biljkama, urednim šetnim stazama i igrom vode (jeux d'eau). Park je projektovao francuski vrtni dizajner Dominik Žirar (Dominique Girard), koji je posao izučio u dvorcu Versaj kao učenik Andrea Le Notre (André Le Nôtre). Veliki vodeni bazen nalazi se na gornjem nivou, iz njega se voda kaskadno spušta do bazena u donjem nivou.[2]

Pored palate i parka, u zasebnom delu, nalazi se takozvani alpski vrt (Alpengarten) i jedan prirodni park u engleskom stilu - botanička bašta Univerziteta u Beču.

Gornji Belvedere uredi

Između 1720 - 1723. podignut je Gornji Belvedere, koji je trebalo da posluži kao prikladan kraj glavne ose parka. Projektant je ponovo fon Hildebrant. I u ovom dvorcu postoji jedna mramorna dvorana; u njoj je potpisan Austrijski državni ugovor, kojim je ustanovljena moderna austrijska država 15. maja 1955. godine. Posle izgradnje, 1723, dvorac je proširen da postane glavna letnja rezidencija princa Eugena. Freske u dvorcu oslikao je Karlo Karlone (Carlo Carlone), oltarsku fresku u dvorskoj kapeli oslikao je Frančesko Solimena (Francesco Solimena).

Kompleks Belvedere, 1752. godine, prodao je naslednika princa Eugena carici Mariji Tereziji. Marija Terezija je kompleks nazvala Belvedere. Pod Habzburzima kompleks je proširen. Od 1775, u Belvederu se nalazila carska galerija slika, iz riznice cara Jozefa II, a od 1806 i kolekcija slika iz palate Ambras koja je smeštena u Donji Belvedere. Obe kolekcije premeštene su 1890 u Austrijski umetničko-istorijski muzej (Kunsthistorisches Museum) u Beču. Poslednji koji je koristio dvorac Belvedere kao rezidenciju bio je nadvojvoda Franc Ferdinand.

Nakon Drugog svetskog rata, kompleks Belvedere ugošćuje muzej Austrijsku galeriju Belvedere.[3] Zgrade kompleksa Belvedere teško su stradale za vreme Drugog svetskog rata. Danas je čitav kompleks restauriran i temeljno uređen.

Nakon smrti princa Eugena uredi

 
Princ Jozef od Saksonije-Hildburghauzena

Kad je princ Eugen preminuo u svojoj gradskoj palati u Beču 21. aprila 1736, nije ostavio zakonski obavezujući testament. Komisija koju je formirao Karlo VI, car Svetog rimskog carstva imenovala je prinčevu rođaku Viktoriju za naslednicu. Ona je bila kćerka njegovog najstarijeg brata Tomasa i jedini živi član porodice Savoja-Soason. Princeza Viktorija se uselila u Belvedere, koji je u to vreme bio poznat kao Gartenpalata, dana 6. jula 1736, ali je odmah stavila do znanja da nije zainteresovana za svoje nasleđe i da želi da dvorac što pre proda putem aukcije. Dana 15. aprila 1738, ona se udala za princa Jozefa od Saksonije-Hildburghauzena (1702–87), koji je bio nekoliko godina mlađi od nje, u prisustvu kraljevske porodice u Šloshofu u regionu Marčfeld, Donja Austrija. Međutim, njen izbor muža se pokazao nepodobnim, pa se par koji se slabo slagao razveo 1744. godine. Tada je princeza Viktorija odlučila da napusti Beč i da se vrati u svoj rodni grad Torino, da bi, osam godina kasnije, Marija Terezija kupila ovo imanje.

Carski par se nikada nije preselio u Gartenpalatu, koja je prvi put opisana kao Belvedere u njihovom kupoprodajnom ugovoru iz novembra 1752. Kompleks je donekle bio u senci drugih carskih palata, pa su zgrade u početku bile neiskorišćene. Marija Terezija je kasnije stvorila galeriju predaka Habsburške dinastije u Donjem Belvedereu, kao što je bio običaj u svim drugim palatama carske porodice. Palata je probuđena iz svog sna tek 1770. godine, kada je 17. aprila u njoj održan bal pod maskama povodom obeležavanja braka carske princeze Marije Antoanete sa francuskim Dofenom, koji je kasnije postao Luj XVI.

Kontroverze i restitucija umetnosti koju su opljačkali nacisti uredi

  • Dana 26. avgusta 1959. godine, Alis Morgenstern koja je preživela Holokaust podnela je tužbu Finanzlandesdirektion für Wien, Niederösterreich und das Burgenland (Pokrajinskoj poreskoj upravi za Beč, Donju Austriju i Burgenland) u kojoj je izjavila: „Sliku Četiri drveta Egona Šilea, koja je bila u našem vlasništvu, sada visi u Gornjem Belvederu. Sliku nikada nismo prodali, već smo je dali na čuvanje prijatelju Robertu Rorlu, advokatu u Beču, Gumpendorferštrase. On je nažalost umro, i ne znam kako je slika dospela u zbirku iz devetnaestog veka [recte dvadesetog veka] u Belvederu.”[4] Austrijska savetodavna komisija je 20. marta 2020. preporučila da se Šile vrati Morgensternovim naslednicima.[5]
  • U novembru 2006, nakon više od pet decenija pravnih sporova, veće je donelo odluku da se „Letnja noć na plaži” Edvarda Munka, izložena u bečkoj galeriji Belvedere, vrati Marini Fistoulari-Maler, unuci i jedinoj naslednici Alme Maler, supruge austrijskog kompozitora Gustava Malera.[6]
  • Austrija je 2006. godine vratila pet slika Gustava Klimta iz Belvedera naslednicima Adele Bloh-Bauer.[7][8]
  • Austrijsko arbitražno veće je 2006. godine odlučilo da portret „Amalije Zukerkandl“ Gustava Klimta nisu opljačkali nacisti i da ne treba da bude vraćen.[9] Odluka je izazvala mnogo komentara, delom zbog toga što je Amalija Zakerkandl poginula sa svojom ćerkom u Aušvicu, a delom zato što je, kako je izvestio MSNBC, „umesto da vrati ovu očigledno opljačkanu sliku, austrijsko arbitražno veće zaključilo je da bi trebalo da ostane u Belvederu."[10]
  • Godine 2012, dokumentarni film Portret Volija je ispričao kako je čuveni portret Egona Šilea, koji je pripadao bečkom trgovcu umetninama po imenu Lea Bondi sve dok ga nacista Fridrih Velc nije konfiskovao iz njene privatne kolekcije 1939. godine, greškom vraćen Muzeju Belvedere u Austriji posle Drugog svetskog rata kao deo jedne druge kolekcije.[11]
  • Godine 2014, Belvederu je naloženo da vrati „Farmersku kuhinju / enterijer kuhinje“ Vilhelma Lajbla naslednicima Marte Liberman – udovice Maksa Libermana zbog nacističkog progona.[12]

Galerija uredi

  •  
    Gornji Belvedere
  •  
    Donji Belvedere
  •  
    Kapije Belvedera
  •  
    Gornji Belvedere
  •  
    Enterijer Gornjeg Belvedera
  •  
    Belvederski vrtovi
  •  
    Skulptura sfinge, Belvederski vrtovi
  •  
    Belvederski vrtovi
  •  
    Donji Belvedere
  •  
    Oranžerija u donjem Belvederu

Reference uredi

  1. ^ „Belvedere Palace” (na jeziku: engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 29. 6. 2012. 
  2. ^ Firnigl, Anett (2011). „Sculptures in the Gardens: From the Historical Ages to the “Neo-embarrassing” Trends” (PDF). str. 35. Pristupljeno 5. 7. 2023. 
  3. ^ „Österreichische Gallery” (na jeziku: engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 29. 6. 2012. 
  4. ^ „CASE STUDIES Egon Schiele, Four Trees/Autumn Allée” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 2. 6. 2020. g. 
  5. ^ „Morgenstern_Josef_2020-03-06 BESCHLUSS” (PDF). provenienzforschung.gv.at. Arhivirano (PDF) iz originala 2021-01-26. g. „Der Beirat sieht es demnach als erwiesen an, dass sich das Gemälde seit spätestens 1924 und – wie nunmehr durch den ausgewerteten Akt nach dem Kriegs- und Verfolgungssachschädengesetz gesichert ist – bis zumindest nach dem "Anschluss" 1938 im Eigentum von Dr. Josef Morgenstern befand, und kommt zum Ergebnis, dass der Tatbestand des § 1 Abs. 1 Z 2 Kunstrückgabegesetz erfüllt ist. Dem Bundesminister ist daher die Übereignung des Gemäldes an die Rechtsnachfolgerinnen und Rechtsnachfolger nach Dr. Josef Morgenstern zu empfehlen.” 
  6. ^ „Munch painting stolen by Nazis is returned to Mahler heir”. www.lootedart.com. Arhivirano iz originala 24. 11. 2010. g. Pristupljeno 2021-04-28. 
  7. ^ Waxman, Sharon (2006-04-06). „A Homecoming, in Los Angeles, for Five Klimts Looted by Nazis”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Arhivirano iz originala 2016-08-10. g. Pristupljeno 2021-04-28. „Mr. Bloch-Bauer hung her portraits and the other Klimts in a special room in his palace as a kind of shrine to his beloved wife. But after Germany annexed Austria in March 1938, he fled without any of his belongings. The new Nazi government levied a bogus tax bill on the industrialist, and confiscated his property, placing threeof the Klimt paintings in the Austrian Gallery, and selling the rest.” 
  8. ^ „Austria to Return Art Stolen by Nazis”. www.lootedart.com. New York Times. Arhivirano iz originala 2010-11-24. g. Pristupljeno 2021-04-28. „Her husband fled to Switzerland after the Nazis took over Austria. The Nazis then took the paintings and a Belvedere gallery was made the formal owner.” 
  9. ^ „Arbitration panel decides Klimt portrait was not looted by the Nazis”. www.lootedart.com. Arhivirano iz originala 24. 11. 2010. g. Pristupljeno 2021-04-28. 
  10. ^ „The last prisoners of war: Inside the battle to recover Nazi-stolen artwork”. MSNBC.com (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 2020-11-24. g. Pristupljeno 2021-04-28. „Portrait of Amalie Zuckerkandl by Gustav Klimt Rather than return this obviously looted painting, an Austrian arbitration panel concluded that it should stay in the Belvedere. The arbitrators said they were not certain exactly how the painting left Ferdinand's home, and believed (despite a mountain of evidence concerning the Nazi liquidation of Ferdinand's entire estate) that Ferdinand might have decided to give the painting to Amalie's family. How this could have been accomplished while Ferdinand was in exile, the arbitrators did not explain.” 
  11. ^ Carroll, Marisa (2012-05-24). „The Painting That Launched a Thousand Lawsuits”. Hyperallergic (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 2012-10-25. g. Pristupljeno 2021-04-28. „Rudolph Leopold, an Austrian ophthalmologist, had accumulated a staggering number of Schiele pieces in his lifetime — but not always honestly, as the documentary Portrait of Wally forcefully argues. The painting originally belonged to a Viennese art dealer named Lea Bondi, but in 1939 Friedrich Welz, a member of the Nazi Party, confiscated it from her private collection. By mistake, the painting was restituted to the Belvedere Museum in Austria after World War II as part of another dealer's collection. In 1954, Bondi asked Leopold, a known Schiele collector, to help her track down the painting. Instead, he bartered with the museum for it and made it his own.” 
  12. ^ „Belvedere muss Bild an Liebermann-Erben restituieren - Belvedere must restitute a painting to the Liebermann heirs”. www.lootedart.com. Der Standard. Arhivirano iz originala 9. 8. 2016. g. Pristupljeno 2021-04-28. 

Spoljašnje veze uredi

 
Belvedere na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Белведере_(Беч)&oldid=25995374”