Belišće
Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci). |
Belišće je gradić u Republici Hrvatskoj koji administrativno pripada Osječko-baranjskoj županiji.
| Belišće | |
|---|---|
.jpg) | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Osječko-baranjska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 6.518 |
| — gustina | 94,46 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 41′ 04″ S; 18° 24′ 09″ I / 45.68450161654353° S; 18.40250664266391° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 69 km2 |
  Belišće Belišće na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Dinko Burić (HDSSB) |
| Poštanski broj | 31551 |
| Pozivni broj | (0)31 |
| Registarska oznaka | OS |
Istorija uredi
Istorija područja grada počinje osnivanjem industrijskog preduzeća 1884. Ovaj kraj je bio bogat hrastovim šumama. Mađarski industrijalac Salamon Hajnrih Gutman te godine je od valpovačkog vlastelinstva kupio na desetogodišnje korišćenje harkanovačko-koškanski kompleks šuma površine 3.796,7 jutara. Kao najpogodnije mjesto za gradnju pilane odabrana je neplodna rudina uz desnu obalu Drave Belistje (u katastarskoj opšini Bistrinci), kasnije Belište, po čemu je naselje nastalo na tom mjestu i dobilo ime Belišće. Uz pilanu, jednu od najmodernijih toga doba, nikle su i prve stambene kuće nekadašnje Gutmannove kolonije. Istovremeno se osniva vatrogasno društvo, potom otvara školska učionica i poštanski ured (1886), podiže se zgrada pučke škole — danas Centar mladih (1890) i kapelica na groblju (1891) te gradi električna mreža i vodovod s kanalizacijom.
U godini osnivanja preduzeća S. H. Gutman nastaju i prvi kilometri šumsko-industrijskih pruga širine kolosijeka 100 cm, koje ubrzo prerastaju u lokalnu željeznicu s javnim prometom, peronima, ložionicom i remontnom radionicom u Belišću.
Bogatstvo slavonskih šuma, jeftina radna snaga i odlična potražnja drvoprerađivačkih proizvoda osigurali su firmi velike profite i mogućnost da krajem 19. i početkom 20. veka izgradi fabrike za proizvodnju tanina, bačvi, drvno-destilacijskih proizvoda i parketa.
Od kuća za stanovanje prvo je podignuta Velika kuća (danas uprava Belišća d. d.) za stambene potrebe vlasnika preduzeća i za urede, a potom se grade jednostavne kuće za radnike. Godine 1905. izgrađena je najveća zgrada staroga Belišća — Palej, odnosno Palača Gutman. Potom se podižu zgrada direkcije željeznice (1906), karakteristične stambene kuće (Pet zvijezda, Zelene kuće, Mitrovica, kuće s klanderom), Radnički dom, Činovnički dom ili Bijela kuća (danas bioskop).
Radništvo i prvi stanovnici Belišća bili su iz okolnih mjesta Valpovštine i Miholjštine, te doseljenici iz Like. Okosnicu stručne radne snage činili su Nijemci i Mađari, pa i Česi, doseljeni iz raznih dijelova Austrougarske. Nakon Prvog svjetskog rata intenzivnije se doseljavaju Srbi i ruski Kozaci, a poslije Drugog svjetskog rata Hrvati iz Bosne, Hrvatskog zagorja i Dalmacije, kao i Srbi iz Banije i Korduna odnosno slatinsko-voćinskog pobrđa.
Do 1889. godine željeznica je bila privatno vlasništvo porodice Gutman, a potom Slavonsko-podravska željenica d. d. Belišće. Godine 1945. sve pruge ove željeznice ušle su u sistem državnih željeznica. U drugoj polovini 1960-ih etapnim obustavljanjem prometa ove pruge se ukidaju. Industrijska pruga normalnog kolosijeka Belišće-Bizovac izgrađena je i puštena u promet 1970. godine.
Za vrijeme Prvog svjetskog rata firma stagnira jer je sva proizvodnja bila podređena ratnim uslovima. Godine 1918. sjedište firme se premješta iz Budimpešte u Belišće i ona postaje deoničarsko društvo s većinskim paketom akcija u vlasništvu porodici Gutman. Nakon godina razvoja i povremenih poteškoća u poslovanju, između dva rata dolazi do zastoja u proizvodnji i prodaji roba. Fabrike su prisiljene na preorijentaciju (nova proizvodnja briketiranoga drvnog uglja, proizvodnja kestenovoga taninskog ekstrakta i dr.) i modernizaciju (retorte, prerada destilata, mnogi novi sekundarni hemijski proizvodi itd.). Ovim zahvatima preduzeće postaje drugo po veličini u drvnoj industriji Hrvatske. Godina 1927. ostaće zabilježena kao godina u kojoj je Belišće postalo i potom ostalo samostalna opština do 1955. godine.
Nakon konfiskacije preduzeća (1945), teče poslijeratni oporavak u kojem se uspješno suprotstavlja naređenom demontiranju i preseljavanju fabričkih postrojenja u Bosnu i Gorski kotar. Gradi se fabrika drvene vune, remontna radionica počinje prerastati u fabriku mašina (od 1951) i proizvoditi za tržište, podiže se pogon finalne prerade drveta. Ipak, većina proizvodnih pogona u stanju je tehničke i tehnološke zastarjelosti, konkurentnost njihovih proizvoda u stalnom je padu, a sirovinska osnova bitno je smanjena. Mogućnost za nastavak uspješnog poslovanja traži se u novoj proizvodnji, novim tehnologijama i novim proizvodima.
Presudna godina u daljem razvoju Belišća je 1960. godina. Tada su u rad puštene fabrike za proizvodnju poluceluloze, papira i ambalaže od valovitog kartona, koje su potom kroz svoje četiri faze razvoja dovele Belišće na mjesto vodećeg privrednog subjekta ovog kraja, Osječko-baranjske županije i celulozno-papirne industrije jugoistočne Evrope. Tokom šezdesetih godina prestaju s radom proizvodnje drvene vune, bačvi, parketa i tanina.
Nakon građanskog rata i osamostaljivanja Hrvatske, velike promjene zahvatile su i Belišće. U poslednjoj deceniji, uz privatizaciju društvenog vlasništva, značajno raste broj privrednih subjekata srednjeg i malog preduzetništva i broj zaposlenih u njima (proizvodnja hrane, pića i proizvoda od gume i plastike, ugostiteljstvo, trgovina i dr.). Uz Belišće d. d. nastaje drugi po važnosti privredni subjekt — Tisen Krup kao vlasnik nekadašnje Fabrike mašina u sastavu Belišća.
Stanovništvo uredi
Na popisu stanovništva 2011. godine, grad Belišće je imao 10.825 stanovnika, od čega u samom Belišću 6.518.[1]
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Belišće je imalo 7.619 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 09. 03. 2017.
Literatura uredi
- Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
