Belmuž
Belmuž je tradicionalni specijalitet iz planinskih krajeva jugoistočne Srbije, od Negotina, preko Svrljiga, do Pirota. Pravi se od mladog ovčjeg i kravljeg sira i projanog brašna[1]. Belmuž se nalazi na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[2]
| Belmuž | |
|---|---|
 Priprema belmuža na tradicionalni način na manifestaciji "Dani Sv. Jovana biljobera" na Rtnju, 2012. godine | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Okolina Knjaževca, Svrljiga, Sokobanje, Zaječara, Niša, istočna i južna Srbija |
| Zajednica | Pravoslavno hrišćansko stanovništvo |
| Predlagač | Opština Knjaževac |
| Datum upisa | 18.06.2012 |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
 Priprema belmuža u kazanu | |
| Vrsta jela | predjelo |
|---|---|
| Mesto porekla | Jugoistočna Srbija |
| Regije ili država |  Srbija |
| Deo nacionalne kuhinje | Srpska kuhinja |
| Temperatura serviranja | toplo, hladno |
| Glavni sastojci | sir, kukuruzno belo brašno (ili projino brašno), so |
| Ostale informacije | Nalazi se na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije. |
 Mediji: Belmuž | |
Naziv uredi
Prema nekim tumačenjima, belmuž je dobio ime po belom siru i po tome što su ga češće spremali muževi, jer je za neprekidno okretanje smese u kazanu potrebna jaka muška ruka.
Nematerijalno kulturno nasleđe uredi
Belmuž je u prošlosti bio svakodnevna hrana balkanskih pastira. Ovo jelo karakteristično je za oblasti oko Knjaževca, Svrljiga, Kalne, Sokobanje, Zaječara i Niša.
Ovo jednostavno pastirsko jelo karakterističnog ukusa i načina pripreme do današnjih dana je zadržalo ritualna i običajna svojstva. Neizostavni je specijalitet na trpezama i danas, tokom mnogih tradicionalnih svečanosti, a služi se i u većini restorana u okolini Stare planine. Odskora se našao i na Listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije. [3]
Od 2006. godine u Svrljigu se, u čast ovog jela, održava Belmužijada, tradicionalna privredno-turistička i kulturna manifestacija. Organizuje se prvog vikenda u avgustu mesecu i traje tri dana.[4]
Tradicija uredi
Ovo pastirsko jelo deo je i običajne prakse, pre svega vezane za Đurđevdan. Njegova priprema od mleka dobijenog nakon ritualno obavljane muže ovaca na Đurđevdan, prve u toj godini, je obavezan deo proslavljanja praznika i praznične trpeze. Priprema i upotreba ovog jela deo je tradicionalnih zanatskih znanja i veština, ali društvenih običaja, rituala i svečanih događaja, u mestima u istočnoj i južnoj Srbiji.[2]
Svrljiški belmuž je zaštićen oznakom geografskog porekla.[5]
U vreme Đurđevdanskih dana, jedan dan pre Đurđevdana, u selima brdsko planinskog dela vlasotinačko-crnotravskog kraja, bere se cveće, pletu venci, pravi belmuž i vrši odlučivanje jagnjadi. Na Premlaz, jaganjci su se odlučivali i počinjala je muža ovaca i obavezno pripremao belmuž, da ovce i te godine imaju više mleka. Kada je gotov, belmuž se služi na livadi ili za sovrom. Tako se proslavljao dan ovčara – početak muže ovaca, koja traje sve do jeseni.[3]
Sastojci uredi
Osnovni sastojci belmuža su mladi nesoljeni sir, belo i kukuruzno brašno i so. Sir ne bi trebalo da bude stariji od dva dana.
Priprema i posluživanje uredi
Belmuž je najbolje kuvati u kazanu. Sir se topi na laganoj vatri uz mešanje dok se rastopi i počne da se kuva. Zatim se polako dodaje brašno uz stalno mešanje. Kad se izdvoji masnoća po ivici posude, a smesa bude kompaktna belmuž je gotov. Jelo se servira toplo i dosta je kalorično.
Danas se ovo jelo služi i u kafanama i restoranima širom Srbije, a stari kulinarski majstori kažu da najbolje ide uz kiselo mleko.[3]
Originalni recept uredi
Oceđena gruda sira se posoli i stavlja u bakrač na vatru uz stalno mešanje, dok se ne istopi u „peno”. Potom se skida sa veriga i ostavlja pored ognjišta na zagrejane kamene ploče. U tako istopljen sir dodaje se kukuruzno brašno i stalno meša „čurkom” dok se dobro ne „ispeče” i ne pusti maslo. Gotovo jelo se služi toplo.
Nutritivna vrednost uredi
Belmuž je jelo visoke kalorijske i hranljive vrednosti. Kao izuzetno hranljivo i jako jelo, obično spremao za doručak. Jeli su ga muškarci, radnici, pre odlaska na polja na kojima su radili naporne fizičke poslove. Zbog toga se najčešće opisuje kao „Jelo za ceo dan”. Sprema se od što masnijeg sira, odnosno sira sa velikim procentom mlečne masti.[6]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Opština Svrljig. „Turizam”. Pristupljeno 21. 6. 2016.
- ^ a b „BELMUŽ”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Ministarstvo kulture i informisanja RS i Etnografski muzej u Beogradu. Pristupljeno 13. 1. 2019.
- ^ a b v „Belmuž - tradicionalno jelo specifičnog ukusa”. Serbia.com. Pristupljeno 13. 1. 2019.
- ^ Opština Svrljig. „Kultura”. Pristupljeno 7. 2. 2015.
- ^ „Belmuž ukusan pastirski specijalitet”. Agroklub. Pristupljeno 13. 1. 2019.
- ^ Živić, Petra (6. 8. 2018). „Belmužijada: Trbuh čuva tradiciju od zaborava”. BBC News na srpskom. Pristupljeno 13. 1. 2019.
Spoljašnje veze uredi
- Miljković, D. (5. 8. 2013). „Belmuž - isključivo muško jelo”. Večernje Novosti. Pristupljeno 13. 1. 2019.
- „Stari recepti: Svrljiški belmuž”. Južna Srbija Info. Centar za istraživanje medijskog prostora (CIMP). Pristupljeno 13. 1. 2019.
- „STARI SRPSKI SPECIJALITET: Da li znate šta je BELMUŽ?”. Restorani Beograd. Pristupljeno 13. 1. 2019.