Bengalski jezik
Bengalski jezik, poznat po svom endonimu bangla (বাংলা), jest indo-arijski jezik južne Azije koji je evoluirao iz sanskrita, palija i prakritskog jezika. Ponekad se za njega, pod uticajem engleskog, koristi izraz bengali.
| bengalski | |
|---|---|
| বাংলা | |
 Reč Bangla, napisana bengalskim pismom | |
| Govori se u | Indija i Bangladeš |
Broj govornika | 238 miliona (2011) U Bangladešu: 155.932.659[1] U Indiji po popisu iz 2001: 93.369.796[2] (nedostaje datum) |
indoevropski
| |
| Benglaski alfabet[3] | |
| Zvanični status | |
Službeni jezik u |  Bangladeš Indija(Zapadni Bengal, Tripura, Džarkand, Asam, Andamani, Nikobari) |
| Reguliše | Benglaska akademija (Bangladeš) Benglaska akademija (Zapadni Bengal)[4] |
| Jezički kodovi | |
| ISO 639-1 | bn |
| ISO 639-2 | ben |
| ISO 639-3 | ben |
 Bengalski jezik u svetu Glavni jezik
Službeni jezik, veliki broj govornika
Velika dijaspora (više od 100.000 govornika)
Manja dijaspora (više od 10.000 govornika) | |
 Regija Bengal u kojoj ima najviše govornika bengalskog jezika | |
Njime se govori u regiji Bengal, u koju spada Bangladeš i indijska savezna država Zapadni Bengal. On je nacionalni i zvanični jezik Bangladeša.[5][6][7][8] On služi kao lingva franka nacije, pri čemu 98% stanovništva Bangladeša tečno govori ovaj jezik (uključujući dijalekte) kao svoj maternji jezik.[9][10] U današnje vreme osim što je primarni jezik u Bangladešu, on je drugi po zastupljenosti govorni jezik Indije.[11][12][13] Unutar Indije, bengalski je zvanični jezik u državama Zapadni Bengal, Tripura i u Barak dolini države Asam. On se isto tako govori u raznim delovima Bramaputra doline države Asam. Oo je ostp tako najrašireniji jezik na Andamani i Nikobari ostrvima u Bengalskom zalivu,[14] i jezik je znatnih nacionalnih manjina u drugim državama, uključujući Džarkand, Bihar, Mizoram, Megalaja, i Odiša. Sa približno 250–300 miliona govornika širom sveta,[4][15] bengalski se obično nalazi na sedmom mestu među najviše korištenim maternjim jezicima u svetu po populaciji.[16][17] Proglašen je zvaničnim jezikom Sijera Leonea u znak počasti bangladešanskim mirotvornim snagama iz Ujedinjenih nacija koje su bile tamo stacionirane. U zavisnosti od toga da li se hindi i urdu smatraju jednim jezikom, bengalski jezik predstavlja četvrti ili peti jezik po rasprostranjenosti u svetu.
Bengalski jezik je svoju renesansu doživeo u 19. i 20. veku, tako da je Rabindranat Tagor, prvi Indijac koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost, pisao upravo na tom jeziku. Rečnici iz ranog 20. veka pripisuju nešto više od polovine Bengalskog rečnika izvornim rečima (tj., prirodno modifikovanim sanskritskim rečima, korumpiranoj formi sanskritskih reči, i pozajmljenim rečima iz jezika koji nisu indoevropskog porekla), oko 30% neizmenjenim sanskritskim rečima, a ostatak su strane reči.[18] Dominantan u zadnjog grupi je persijski jezik, koji je isto tako izvor dela gramatičkih formi. Nedavne studije sugerišu da je upotreba izvornih i stranih reči u porastu, uglavnom usled preferencije bengalskih govornika za korišćenjem kolokvijalnog stila.[18]
Bengalska literatura, sa svojom milenijumskom istorijom i narodnim nasleđem, se ekstenzivno razvila od vremena bengalske renesanse i jedna je od najprominentnijih i najrazličitijih književnih tradicija u Aziji. Nacionalne himne Bangladeša (Amar Sonar Bangla) i Indije (Jana Gana Mana) je komponovao u bengalskom jeziku Rabindranat Tagor. Prva dva stiha patriotske pesme koju je napisao u bengalskom jeziku Bankim Čandra Čaterje, Vand Mataram, bili su usvojeni kao „nacionalna pesma” Indije u kolonijalnom periodu, i kasnije 1950. u nezavisnoj Indiji. Štaviše, mnogi veruju da je nacionalna himna Šri Lanke (Sri Lanka Matha) inspirisana je bengalskom pesmom koju je napisao Rabindranat Tagor,[19][20][21][22] dok neki čak veruju da je himna originalno napisana na bengalskom jeziku i zatim prevedena na sinhaleski jezik.[23][24][25][26] Godine 1952, Bengalski jezički pokret je pokrenuo uspešnu inicijativu za zvanični status jezika u Dominionu Pakistana, omogućavajući obrazovanje i službenu upotrebu jezika. Godine 1999, Unesko je imenovao 21. februar kao Međunarodni dan maternjeg jezika u znak priznanja jezičkom pokretu u Istočnom Bengalu (sad Bangladešu). Jezik je važan element bengalskog identiteta i povezuje ovaj kulturno raznovrsni region.
Istorija uredi
Drevni jezik Bengala uredi
Sanskrit je govoren u Bengalu od prvog milenijuma p. n. e. Tokom Gupta carstva, Bengal je bio središte sanskritske literature.[27] Srednji indoarijski dijalekti su govoreni u Bengalu u prvom milenijumu kad je taj region bio deo Magadskog carstva. Ti dijalekti se nazivaju magadi prakrit. Oni su konačno evoluirali u arda magadi.[28][29] Arda magadi je počeo da ustupa mesto apabranškim jezicima na kraju prvog milenijuma.[30]
Pojava bengalskog jezika uredi
Zajedno sa drugim istočnim indo-arijskim jezicima, bengalski jezik je evoluirao u periodu oko 1000–1200 godine iz sanskrita i magadi prakrita.[31] Lokalni apabranški jezici u istočnom delu potkontinenta, purbi apabranša ili abahata („besmisleni zvukovi”), na kraju su evoluirali u regionalne dijalekte, koji su formirali tri grupe: bengalsko-asamski, biharski, i odija jezik. Neki tvrde da su se tačke divergencije javile mnogo ranije - vraćaju se čak i na 500-tu godinu.[32] Međutim jezik nije bio statičan: različiti varijeteti su koegzistirali i autori su često pisali na više dijalekata u tom periodu. Na primer, veruje se da je ardamagadi evoluirao u abahatu oko 6. veka, koji se neko vreme nadmetao sa prethodnikom bangalskog.[33] Protobengalski je bio jezik Pala carstva i Sena dinastije.[34][35]
Srednji bengalski jezik uredi
Tokom srednjevekovnog perioda, srednji bengalski jezik je bio karakterisan izostavljanjem glasa অ ô na kraju reči, širenjem složenih glagola, i arapskim i persijskim uticajima. Bengalski je bio zvanični dvorski jezik Bengalskog sultanata. Muslimanski vladari su promovisali književni razvoj bengalskog jezika.[36] Bengalski je postao najzastupljeniji narodni jezik u sultanatu.[37] U ovam periodu je došlo do unosa pozajmljenih persijsko-arapskih izraza u bengalijski rečnik. Glavni tekstovi srednjeg bengalskog jezika (1400—1800) obuhvataju Čandidasovo delo Šrikrišna Kirtana.
Moderni bengalski jezik uredi
Moderna književna forma bengalskog je razvijena je tokom 19. i ranog 20. veka, i zasnovana je na dijalektu koji se govori u regionu Nadija, što predstavlja zapadno-centralni bengalski dijalekat. Bengalski predstavlja dobru ilustraciju slučaja diglosije, pri čemu se književni i standardni oblik veoma razlikuju od kolokvijalnog govora regiona koji se identifikuju sa jezikom.[38] Moderni bengalski rečnik sadrži rečničku osnovu iz magadi prakrita i palija, a isto tako i tatsame i ponovna pozajmljivanja iz sanskrita i druga znatna pozajmljivanja iz persijskog, arapskog, austroazijskih jezika i drugih jezika sa kojima je došao u kontakt.
Reference uredi
- ^ „The World Factbook - South Asia :: Bangladesh”. Arhivirano iz originala 01. 01. 2021. g. Pristupljeno 01. 11. 2017.
- ^ Distribution of the 22 Scheduled Languages - India/ States/ Union Territories - 2001 Census
- ^ „Bangla Sign Language Dictionary”. www.scribd.com. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- ^ a b „General Assembly hears appeal for Bangla to be made an official UN language”. United Nations. 27. 9. 2010. Pristupljeno 21. 5. 2015.
- ^ „Bangla Language - Banglapedia”. en.banglapedia.org. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- ^ „Culture, Religion & Language”. visitbangladesh.gov.bd. Arhivirano iz originala 12. 08. 2018. g. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- ^ „Bengali Language”. www.britannica.com. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- ^ „Bangladesh”. www.ethnologue.com. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- ^ „National Languages Of Bangladesh”. einfon.com. Arhivirano iz originala 02. 08. 2017. g. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- ^ „5 Surprising Reasons the Bengali Language Is Important”. 17. 8. 2017. Arhivirano iz originala 26. 6. 2018. g. Pristupljeno 12. 10. 2018.
- ^ „The Second Most Spoken Languages Around the World”. Olivet Nazarene University. Arhivirano iz originala 29. 07. 2018. g. Pristupljeno 20. 4. 2015.
- ^ „Languages of India”. Arhivirano iz originala 10. 2. 2013. g. Pristupljeno 02. 9. 2009.
- ^ „Languages in Descending Order of Strength — India, States and Union Territories – 1991 Census” (PDF). Census Data Online. Office of the Registrar General, India. 2006. str. 1. Arhivirano iz originala 14. 6. 2007. g.
- ^ „50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India (July 2012 to June 2013)” (PDF). National Commission for Linguistic Minorities. 16. 7. 2014. Arhivirano iz originala (PDF) 02. 1. 2018. g. Pristupljeno 20. 2. 2018.
- ^ Hays, Jeffrey. „BENGALIS - Facts and Details”. factsanddetails.com.
- ^ „The World Factbook — Central Intelligence Agency”. www.cia.gov (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 05. 01. 2010. g. Pristupljeno 21. 2. 2018.
- ^ Bengali at Ethnologue (21st ed., 2018)
- ^ a b „Bengali language”. Pristupljeno 02. 9. 2016.
- ^ „Sri Lanka”. The World Factbook. Arhivirano iz originala 24. 12. 2018. g. Pristupljeno 12. 10. 2018. Nevalidan unos
|deadurl=dead(pomoć) - ^ „Man of the series: Nobel laureate Tagore”. The Times of India. Times News Network. 03. 4. 2011. Arhivirano iz originala 12. 06. 2018. g. Pristupljeno 07. 04. 2020.
- ^ „Sri Lanka I-Day to have anthem in Tamil”. The Hindu. 04. 2. 2016.
- ^ „Tagore’s influence on Lankan culture”. Hindustan Times. 12. 5. 2010.
- ^ Wickramasinghe 2003, str. 26
- ^ Wickramasinghe, Kamanthi; Perera, Yoshitha. „Sri Lankan National Anthem: can it be used to narrow the gap?”. The Daily Mirror (Sri Lanka) (30 March 2015). Arhivirano iz originala 11. 10. 2017. g. Pristupljeno 12. 10. 2018.
- ^ Haque, Junaidul (07. 5. 2011). „Rabindranath: He belonged to the world”. The Daily Star (Bangladesh). Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 12. 10. 2018.
- ^ Habib, Haroon (17. 5. 2011). „Celebrating Rabindranath Tagore's legacy”. The Hindu.
- ^ „Bangla Script - Banglapedia”. En.banglapedia.org. Pristupljeno 07. 11. 2017.
- ^ Shah 1998, str. 11
- ^ Keith 1998, str. 187
- ^ Bhattacharya 2000
- ^ Oberlies 2007, str. 161–163
- ^ Sen 1996
- ^ „Banglapedia”. En.banglapedia.org. Pristupljeno 07. 11. 2017.
- ^ „Pala dynasty - Indian dynasty”. Global.britannica.com. Pristupljeno 07. 11. 2017.
- ^ nimmi. „Pala Dynasty, Pala Empire, Pala empire in India, Pala School of Sculptures”. Indianmirror.com. Pristupljeno 07. 11. 2017.
- ^ Rabbani, AKM Golam (07. 11. 2017). „Politics and Literary Activities in the Bengali Language during the Independent Sultanate of Bengal”. Dhaka University Journal of Linguistics. 1 (1): 151—166. Pristupljeno 07. 11. 2017 — preko www.banglajol.info.
- ^ Eaton 1993.
- ^ „Bengali Language at Cornell”. Department of Asian Studies. Cornell University. Arhivirano iz originala 15. 11. 2012. g.
Literatura uredi
- Eaton, Richard M. (1993). The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760. University of California. ISBN 978-0-520-20507-9.
- Oberlies, Thomas (2007). „Aśokan Prakrit and Pāli”. Ur.: Jain, Danesh; Cardona, George. The Indo-Aryan Languages. Routledge. str. 161—163. ISBN 978-1-135-79711-9.
- Wickramasinghe, Nira (2003). Dressing the Colonised Body: Politics, Clothing, and Identity in Sri Lanka. Orient Longman. str. 26. ISBN 978-81-250-2479-8.
- Alam, M (2000). „Bhasha Shourôbh: Bêkorôn O Rôchona (The Fragrance of Language: Grammar and Rhetoric)”. S. N. Printers, Dhaka.
- Ali, Shaheen Sardar; Rehman, Javaid (2001). Indigenous Peoples and Ethnic Minorities of Pakistan: Constitutional and Legal Perspectives. Routledge. ISBN 978-0-7007-1159-8.
- Asiatic Society of Bangladesh (2003). „Banglapedia, the national encyclopedia of Bangladesh”. Asiatic Society of Bangladesh, Dhaka.
- Bhattacharya, T (2000). „Bengali”. Ur.: Gary, J. and Rubino. C. Encyclopedia of World's Languages: Past and Present (Facts About the World's Languages) (PDF). WW Wilson, New York. ISBN 978-0-8242-0970-4. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 6. 2006. g.
- Bonazzi, Eros (2008). „Bengali”. Dizionario Bengali. Avallardi (Italy). ISBN 978-88-7887-168-7.
- Cardona, George; Jain, Danesh (2007). The Indo-Aryan Languages. Routledge. ISBN 978-1-135-79711-9.
- Chakraborty, Byomkes, A Comparative Study of Santali and Bengali, K.P. Bagchi & Co., Kolkata. 1994. ISBN 978-81-7074-128-2.
- Chatterji, SK (1921). „Bengali Phonetics”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 2: 1. doi:10.1017/S0041977X0010179X.
- Chatterji, SK (1926). „The Origin and Development of the Bengali Language”. Calcutta University Press.
- Chisholm, H (1910). Chisholm, Hugh, ur. The Encyclopædia Britannica : A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information. Cambridge, England ; New York : At the University Press. OCLC 266598.
- Ferguson, CA; Chowdhury, M (1960). „The Phonemes of Bengali”. Language. 36 (1). doi:10.2307/410622.
- Haldar, Gopal (2000). Languages of India. National Book Trust, India. ISBN 978-81-237-2936-7.
- Hayes, B; Lahiri, A (1991). „Bengali intonational phonology”. Natural Language & Linguistic Theory. Springer Science. 9: 47. doi:10.1007/BF00133326.
- Keith, Arthur Berriedale (1998). The Sanskrit Drama. Motilal Banarsidass Publ. ISBN 978-81-208-0977-2.
- Klaiman, MH (1987). „Bengali”. Ur.: Comrie, Bernard. The World's Major Languages. Croon Helm, London and Sydney. ISBN 978-0-19-506511-4.
- Masica, C (1991). „The Indo-Aryan Languages”. Cambridge University Press.
- Radice, W (1994). Teach Yourself Bengali: A Complete Course for Beginners. NTC/Contemporary Publishing Company. ISBN 978-0-8442-3752-7.
- Ray, P; Hai, MA; Ray, L (1966). „Bengali language handbook”. Center for Applied Linguistics, Washington. ASIN B000B9G89C.
- Sen, D (1996). „Bengali Language and Literature”. International Centre for Bengal Studies, Calcutta.
- Shah, Natubhai (1998). Jainism: The World of Conquerors. Sussex Academic Press. ISBN 978-1-898723-31-8.
- Tagore, Rabindranath; Das, Sisir Kumar (1996). The English Writings of Rabindranath Tagore. Sahitya Akademi. ISBN 978-81-260-0094-4.
- Wilson, A.J; Dalton, D (1982). The States of South Asia: Problems of National Integration. Essays in Honour of W. H. Morris-Jones. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-1183-9.
- Shaw, Rameswar : sadharan Bhasabigna O Bangal Bhasa, Pustak Bipani, Kolkata, 1997.
- Haldar, Narayan : Bengali Bhasa Prsanga : Banan Kathan Likhanriti, Pustak Bipani, Kolkata, 2007.
- Bonazzi, E (2008). Grammatica Bengali. Librera Bonomo Editrice, Bologna. ISBN 978-88-6071-017-8.
- Thompson, Hanne-Ruth (2012). Bengali. John Benjamins Publishing. ISBN 978-90-272-3819-1.
Spoljašnje veze uredi
- Bengalski jezik na sajtu Curlie
- Bangla Academy Архивирано на сајту Wayback Machine (13. јануар 2011)
- The South Asian Literary Recordings Project, The Library of Congress. Bengali Authors.