Бен-Хур (film iz 1959)
Ben-Hur (engl. Ben-Hur) američki je epski istorijski film iz 1959. godine, kojeg je režirao Vilijam Vajler, producirao Sam Zimbalist, dok naslovnu ulogu tumači Čarlton Heston. Snimljen je po istoimenom romanu Lua Volisa i predstavlja rimejk istoimenog nemog filma iz 1925. godine.[1] Karl Tanberg je potpisan kao scenarista, iako su Maksvel Anderson, S. N. Berman, Gor Vidal i Kristofer Fraj doprineli scenariju. Film prati bogatog Jevrejina Judu Ben-Hura, kojeg je njegov rimski prijatelj Mesala poslao u roblje.
| Ben-Hur | |
|---|---|
 Filmski poster | |
| Žanr | istorijski spektakl |
| Režija | Vilijam Vajler |
| Scenario | Karl Tanberg, Maksvel Anderson (nepotpisan), Gor Vidal (nepotpisan), Kristofer Fraj (nepotpisan) |
| Producent | Sam Zimbalist |
| Glavne uloge | Čarlton Heston Stiven Bojd |
| Muzika | Mikloš Roža |
| Producentska kuća | Metro-Goldwyn-Mayer |
| Godina | 1959. |
| Trajanje | 212 minuta |
| Zemlja | SAD |
| Jezik | engleski |
| Budžet | 15 miliona dolara |
| Veb-sajt | benhurmovie |
| IMDb veza | |
Ben-Hur je imao najveći budžet (preko 15 miliona dolara), kao i najveće napravljene setove, od svih filmova snimljenih do tada. Kostimografkinja Elizabet Hafenden nadgledala je osoblje od 100 proizvođača garderobe za izradu kostima, a radionica koja je zapošljavala 200 umetnika i radnika obezbedila je stotine frizova i statua potrebnih za film. Snimanje je počelo 18. maja 1958, završeno je 7. januara 1959. godine, a snimanje se odvijalo 12 do 14 sati dnevno i šest dana u nedelji. Predprodukcija je počela u Italiji oko oktobra 1957. godine, a postprodukcija je trajala šest meseci. Pod vođstvom snimatelja Roberta L. Sertisa, rukovodioci kompanije Metro-Goldwyn-Mayer su odlučili da produciraju film u formatu za široki ekran. U snimanju filma korišćeno je preko 200 kamila i 2.500 konja, sa oko 10.000 statista. Bitka na moru je snimljena korišćenjem minijatura u ogromnom rezervoaru u MGM studiju u Kalver Sitiju u Kaliforniji. Devetominutna trka kočija postala je jedna od najpoznatijih filmskih akcionih sekvenci, a partitura, koju je komponovao i dirigovao Mikloš Roža, bila je u to vreme najduža ikada komponovana za film i ostvarila je veliki uticaj na filmove.
Nakon marketinške kampanje od 14,7 miliona dolara, Ben-Hur je premijerno prikazan u Njujorku 18. novembra 1959. godine. Bio je to film sa najbržom zaradom, kao i film sa najvećom zaradom iz 1959. godine, postavši drugi film sa najvećom zaradom u to vreme, iza filma Prohujalo sa vihorom. Osvojio je rekordnih jedanaest Oskara, uključujući one za najbolji film, najbolju režiju (Viler), najboljeg glumca u glavnoj ulozi (Heston), najboljeg glumca u sporednoj ulozi (Grifit) i najbolju fotografiju u boji (Sertis); takođe je osvojio Zlatne globuse za najbolji film – drama, najbolju režiju i najbolju sporednu mušku ulogu – film (Bojd). Godine 1998, Američki filmski institut proglasio ga je 72. najboljim američkim filmom i drugim najboljim američkim epskim filmom na listi AFI-jevih 10 top 10. Godine 2004, Nacionalni odbor za zaštitu filmova odabrao je Ben-Hura za čuvanje u Kongresnoj biblioteci zbog „kulturološkog, istorijskog ili estetskog značaja”.[2]
Radnja uredi
U prologu, beba se rađa u Vitlejemu među pastirima i posećuju ga mudraci u pećini.
Godine 26, Juda Ben-Hur je bogati jevrejski princ i trgovac u Jerusalimu, koji živi sa svojom majkom Mirijam i sestrom Tirzom. Porodični lojalni rob, trgovac Simonid, dolazi u posetu sa svojom ćerkom Ester. Videvši se prvi put od detinjstva, Juda i Ester se zaljubljuju, ali ona je verena za drugog. Nakon nekoliko godina odsustva iz Jerusalima, Judin prijatelj iz detinjstva Mesala vraća se kao komandant tvrđave Antonija. Mesala veruje u slavu Rima i njegovu carsku moć, dok je Juda odan svojoj veri i slobodi jevrejskog naroda. Ova razlika izaziva napetost među prijateljima i rezultira njihovim razlazom nakon što Mesala postavi ultimatum tražeći da Juda isporuči potencijalne pobunjenike rimskim vlastima.
Tokom parade za novog prefekta Judeje, Valerija Grata, labavi crep pada sa krova Judine kuće i uplaši konje koji zbacuju Grata, umalo ga ubivši. Iako Mesala zna da je ovo bio nesrećan slučaj, on osuđuje Judu na galije i zatvara Mirijam i Tirzu. Simonid se suočava sa Mesalom i takođe biva zatvoren. Juda se zaklinje da će se osvetiti Mesali. Dok rimski vojnici vode Judu i druge robove prema galijama, zaustavljaju se u Nazaretu kako bi napojili konje. Juda moli za vodu, ali mu je komandant rimskog odreda uskraćuje. Juda se sruši, ali se povraća kada mu Isus da vodu.
Posle tri godine robovanja na galiji, Juda je dodeljen glavnom brodu rimskog konzula Kvinta Arija, koji je zadužen za uništavanje flote makedonskih pirata. Arije se divi Judinoj odlučnosti i samodisciplini i nudi mu obuku za gladijatora ili vozača kočija. Juda odbija ponudu. Kada rimska flota naiđe na Makedonce, Arije je izuzeo Judu, među svim veslačima, od vezivanja lancima za brod. Arijeva galija je probijena i potopljena, ali Juda oslobađa što više drugih veslača koliko može i spasava Arija. Arije veruje da je izgubio bitku i pokušava da se samoubije, ali Juda ga zaustavlja. Nakon što su spašeni, Ariju je rečeno da je njegova flota odnela odlučujuću pobedu. Arije moli cara Tiberija da oslobodi Judu, nakon čega ga usvaja za sina.
Juda postaje šampion u trkama kočija, a zatim se vraća u Judeju. Usput upoznaje mudraca Valtazara i arapskog šeika Ilderima. Nakon što je primetio Judinu hrabrost kao vozača kočija, šeik ga zamoli da vozi njegovu kvadrigu u trci pred novim prefektom Judeje, Pontijom Pilatom. Juda odbija, čak i nakon što je saznao da će se Mesala takmičiti. Juda se vraća u Jerusalim, gde pronalazi Ester i saznaje da ona još uvek nije udata i da ga i dalje voli. Mirijam i Tirsa su u zatvoru obolele od gube i proterane iz grada. Njih dve mole Ester da sakrije njihovo stanje od Jude, pa Ester govori Judi da su umrle. Juda razbija mezuzu svoje porodice, a zatim traži osvetu takmičeći se protiv Mesale u trci kočija. Šeik Ilderim podstiče Mesalu da napravi ogromnu opkladu na sebe.
Tokom trke, Mesala vozi kočiju sa oštricama na glavčinama kako bi onesposobio svoje konkurente. Pokušava da uništi Judinu kočiju, ali umesto toga razbija svoju. Konji nastavljaju da ga vuku i gaze ga druga kola, dok Juda pobeđuje u trci. Pre smrti, Mesala kaže Judi da potraži svoju porodicu u Dolini gubavaca.
Juda posećuje koloniju gubavaca, gde se suočava sa Ester dok ona isporučuje namirnice njegovoj majci i sestri. Ester ubeđuje Judu da ih ne vidi. Juda posećuje Pilata i odbacuje svoje pravo svojine i rimsko državljanstvo. Vraća se sa Ester u koloniju gubavaca, otkriva se Mirijam i saznaje da Tirza umire. Juda i Ester vode Mirijam i Tirzu da vide Isusa, ali suđenje Isusu je već počelo. Dok Isus nosi svoj krst ulicama, on se ruši. Juda ga prepoznaje kao čoveka koji mu je godinama ranije dao vodu i uzvraća mu je. Dok je Juda svedok Isusovog raspeća, Mirjam i Tirza su čudesno izlečene.
Uloge uredi
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Čarlton Heston | Juda Ben-Hur |
| Džek Hokins | Kvint Arije |
| Heja Hararit | Ester |
| Stiven Bojd | Mesala |
| Hju Grifit | šeik Ilderim |
| Marta Skot | Mirijam |
| Keti O'Donel | Tirza |
| Sem Džafi | Simonid |
| Finli Kari | Valtazar |
| Frenk Tring | Pontije Pilat |
| Klod Hiter | Isus Hrist |
Nagrade uredi
- 4 Zlatna globusa (najbolji film, režija, sporedni glumac Stiven Bojd, nagrada za režiju trke sa kočijama) i jedna nominacija (najbolji glavni glumac Čarlton Heston).
- 11 osvojenih Oskara (najbolji film, režija, glavni glumac Čarlton Heston, sporedni glumac Hju Grifit, scenografija, fotografija, kostimi, specijalni efekti, montaža, muzika) i jedna nominacija za najbolji scenario.[2]
- Nagrada BAFTA za najbolji film
Reference uredi
- ^ „Izgovor reči Wallace na HowJSay”. Arhivirano iz originala 14. 07. 2014. g. Pristupljeno 16. 05. 2014.
- ^ a b 1001 film koji moraš da vidiš pre nego što umreš. Beograd. 2008. str. 365.
Spoljašnje veze uredi
- Ben-Hur na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Ben Hur (1959) na sajtu PORT.rs (jezik: srpski)
