Berlinski sporazum (1878)
Berlinski sporazum je bio konačni akt Berlinskog kongresa (13. jun — 13. jul 1878) kojim su Ujedinjeno Kraljevstvo, Austrougarska, Francuska, Njemačka, Italija, Rusija i Turska pod sultanom Abdul Hamidom II izvršile reviziju Sanstefanskog sporazuma potpisanog 3. marta iste godine.[1] Najznačajniji odrednica sporazuma je odluka o sudbini Kneževine Bugarske uspostavljene Sanstefanskim sporazumom,[2] iako je sama Bugarska bila isključena iz učešća u razgovorima ruskim insistiranjem.[2][3] U isto vrijeme, nepostojeća na mapama, Bugarska nije bila dio međunarodnog prava, niti Bugari sami. Ovo isključenje je već utvrđena činjenica po Carigradskoj konferenciji velikih sila, koja je održana godinu dana prije bez ikakvog učešća Bugarske.
Sporazum je formalno priznao nezavisnost defakto suverenih kneževina Rumunije, Srbije i Crne Gore, zajedno sa autonomijom Bugarske, iako je ona defakto funkcionisala nezavisno i bila je podjeljena na tri dijela: Kneževinu Bugarsku, autonomnu pokrajinu Istočnu Rumeliju i Makedoniju, koja je vraćena Osmanlijama,[4]
U Istočnoj Anatoliji, Berlinski sporazum je potvrdio ruske dobitke protiv Osmanskog carstva utvrđenih Sanstefanskim sporazumom, iako su dolina Eleškirt i grad Dogubajazit vraćeni Osmanlijama.[5]
Potpisnici sporazuma uredi
Potpisnici sporazuma su bili:[6]
Ujedinjeno Kraljevstvo
- Bendžamin Dizraeli, prvi grof od Bekonsfilda, Premijer
- Robert Gajskon-Sesil, treći markiz od Solsberija, sekretar za spoljašnje poslove
- Lord Odo Rasel, ambasador u Berlinu
Njemačka i Pruska
Austrougarska
- Đula, grof Andraši, ministar spoljašnjih poslova
- Grof Alajoš Karoji, ambasador u Berlinu
- Baron Hejnrih Karl fon Hajmrler, ambasador u Rimu
Francuska
- Vilijam Vadington, grof Sen Valije, ambasador u Berlinu i ministar spoljašnjih poslova
- Feliks Hipolite Despez, direktor političkih pitanja u departmanu za spoljašnje poslove
Rusija
- Aleksandar Gorčakov, Kancelar i ministar spoljašnjih poslova
- Grof Petar Šuvalov, ambasador pri Sudu Svetog Džejmsa
- Pavle Ubri, ambasadro u Berlinu
Turska
- Aleksandar Karateodori, ministar javnih radova
- Ali-paša Gusinjski, mušir Osmanske vojske
- Sadulah-paša, ambasador u Berlinu
Rezultati uredi
Tri nove nezavisne države su postale kraljevine: Rumunija 1881, Srbija 1882. i Crna Gora 1910, dok je Bugarska proglasila punu nezavisnost 1908. nakon ujedinjenja sa Istočnom Rumelijom 1885. Austrougarska je anektirala Bosnu i Hercegovinu 1908, uzrokujući veću evropsku vlast.
Berlinskim sporazumom je osiguran poseban pravni status pojedinim vjerskim grupama; i poslužio je kao model za Manjinske ugovore koji su naknadno utvrđeni u okviru Društva naroda. Takođe riješene su granične nejasnoće između Grčke i Osmanskog carstva, prenosom Tesaliji u sastav Grčke 1881.
Markiz od Solsberija, britanski državni sekretar na Kongresu, je prvobitno podržao rusku poziciju i Sanstefanski sporazum. Nakon povratka sa Kongresa, Solsberi je priznao da su podrškom Austrougarske umjesto Rusije, Britanci su „podržali pogrešnog konja“.
Po britanskom istoričaru A. Dž. P. Tejloru: „Da su podržale Sanstefanski sporazum, i Osmansko carstvo i Austrougarska bi možda preživjele do današnjih dana. Britanci, osim Dizrelija u njegovim najdivljijim trenucima, su očekivali manje i s tim su manje razočarani. Solsberi je napisao na kraju 1878. godine: Mi ćemo ponovo uspostavi klimavu tursku vlast na jugu Balkana. Ali samo na kratko. Ona neće zaživjeti“.[7]
Kosovski vilajet je ostao u sastavu Osmanskog carstva. Austrougarskoj je dozvoljeno da stacionira vojni garnizon u Bosanskom vilajetu i Novopazarskom sandžaku. Bosanski vilajet je stavljen pod Austrougarsku okupaciju, koji je formalno ostao u sastavu Osmanskog carstva sve do Austrougarske aneksije 1908. Austrougarski vojni garnizon je povučen iz Novopazarskog sandžaka 1908. godine, nakon aneksije Bosne i nastanka Bosanske krize, u cilju postizanja kompromisa sa Osmanskim carstvom (Osmanska vlada je vodila borbu sa Mladoturskom revolucijom 1908. godine, koja je bila još jedan od razloga za gubljenje Bosne i Bugarske iste godine).
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Hertslet, Edward (1891), „Treaty between Great Britain, Austria-Hungary, France, Germany, Italy, Russia, and Turkey, for the Settlement of the Affairs of the East, signed at Berlin, 13th July 1878”, The Map of Europe by Treaty; which have taken place since the general peace of 1814. With numerous maps and notes, IV (1875–1891) (1. izd.), London: Her Majesty's Stationery Office, str. 2759—98, Pristupljeno 02. 01. 2013
- ^ a b Krasner 1999, str. 165.
- ^ Bourchier, James David (1911). „Bulgaria/History”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
- ^ Jelavich 2005, str. 84.
- ^ Schem, Alexander Jacob (1878). „Chapter IX [Third Book]: The Berlin Congress”. War in the East: An Illustrated History of the Conflict Between Russia and Turkey, With a Review of the Eastern Question. H.S. Goodspeed & Co. str. 685–700.
- ^ Phillips, Walter Alison (1911). „Berlin#Berlin, Congress and Treaty of”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
- ^ Taylor 1954, str. 253.
Literatura uredi
- Jelavich, Barbara (2004). Russia and the Formation of the Romanian National State, 1821–1878. Cambridge University Press. str. 286. ISBN 978-0-521-52251-9.
- Krasner, Stephen D. (1999). Sovereignty: Organized Hypocrisy. Princeton University Press. str. 165. ISBN 978-0-691-00711-3.
- Schem, Alexander Jacob (1878). „Chapter IX [Third Book]: The Berlin Congress”. War in the East: An Illustrated History of the Conflict Between Russia and Turkey, With a Review of the Eastern Question. H.S. Goodspeed & Co. str. 685–700.
- Taylor, A. J. P. (1954). The Struggle for Mastery in Europe 1848–1918. Oxford University Press. str. 253. ISBN 978-0-19-881270-8.
Primarni izvori uredi
- European commission for Eastern Roumelia (1880). Report presented to the international commission at Constantinople [European commission for Eastern Roumelia as to the state of Macedonia since the treaty of Berlin.
- Gladstone, William Ewart (1878). The Berlin Treaty and the Anglo-Turkish Convention: speech of the Right Hon. W.E. Gladstone, M.P. in the House of Commons on Tuesday, July 30th, 1878.
- Gladstone, William Ewart (1916). „The Treaty of Berlin, July 30th, 1878”. Gladstone's Speeches, Descriptive Index and Bibliography by Arthur Tilney Bassett with a Preface by Viscount Bryce, O.M. and Introduction to the Selected Speeches by Herbert Paul. London: Methuen & Co. str. 505—52.
- Medlicott, W. N. (1963). The Congress of Berlin and After: A Diplomatic History of the Near East Settlement, 1878–1880 (2. izd.). London: Frank Cass.