Бетел (биљка)
Betel (Piper betle) zeljasta je vreža koja pripada rodu bibera iz porodice Piperaceae. Autohtona je biljka južne i jugoistočne Azije, a listovi ove biljke imaju veliki značaj u kulturi i narodnoj medicini indo-malajskih naroda.
| Betel | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| (nerangirano): | |
| (nerangirano): | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | P. betle
|
| Binomno ime | |
| Piper betle | |
| Sinonimi | |
| |
Ime vrste potiče od tamilsko-malajalamske reči „vettila” koja je u naučnu literaturu dospela preko portugalskog jezika.[1]
Opis taksona uredi
Betel je zeljasta puzavica koja raste u tropskim područjima južne i jugoistočne Azije, od Pakistana do Papue Nove Gvineje. Najbolje uspeva na dobro dreniranom i plodnom tlu, a iako zahteva dosta vlage ne podnosi stajaću vodu. Biljka naraste od jednog do dva metra u dužinu, ima srcolike i jako sjajne listove i bele klasaste cvasti.
Upotreba uredi
U komercijalne svrhe koriste se listovi betela koji imaju široku primenu na području gde se uzgajaju. Najčešća upotreba betelovog lišća je u kombinaciji sa sjemenkama areka palme (Areca cathecu) i krečom. Na svež list betelase stavlja sloj kreča, a na njega komadići areka semena i eventualno đumbir ili duvan, sve se zamota i tako žvaće. Žvakanjem betela u ustima se oslobađa veoma intenzivna sluz crvene boje koja ima manja narkotička svojstva.
Iako je naučno dokazano da dugotrajno žvakanje betelovog lišća imma veoma negativne posledice po konzumente u zdravstvenom smislu, istraživanja pokazuju da preko 200 miliona ljudi širom sveta (a najviše u Aziji) konzumira ovu biljku. Dugotrajno žvakanje betela u kombinaciji sa areka semenom jedan je od glavnih uzročnika nastanka raka grla i usne duplje.[2]
Betelovo lišće ima široku upotrebu u narodnoj medicini kod naroda južne i jugoistočne Azije gde se koristi kao analgetik, antiseptik, a čak i kao afrodizijak (u ajurvedskoj medicini).
Osušene loze betela koriste se kod izrade korpi, a sveži listovi zbog svog biberastog ukusa imaju primenu u kulinarstvu kao začinska biljka.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Portuguese Vocables in Asiatic Languages: From the Portuguese Original of M S R Dalgado. New Delhi: Asian Educational Services. 1988. ISBN 978-81-206-0413-1.
- ^ IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Vol. 85. Betel-quid and Areca-nut Chewing and Some Areca-nut-derived Nitrosamines. Lyon, France, 2004.
Literatura uredi
- Portuguese Vocables in Asiatic Languages: From the Portuguese Original of M S R Dalgado. New Delhi: Asian Educational Services. 1988. ISBN 978-81-206-0413-1.
Spoljašnje veze uredi
- „Zumbroich, Thomas J. 2008. The origin and diffusion of betel chewing: A synthesis of evidence from South Asia, Southeast Asia and beyond. E-Journal of Indian Medicine 1(3): 87-140”.
- (jezik: engleski) California adds Betel and Areca nut to the list of substances known to cause cancer under TOXIC ENFORCEMENT ACT OF 1986
- Nair, Urmila J.; Obe, Günter; Friesen, Marlin; Goldberg, Mark T.; Bartsch, Helmut (1992). „Role of Lime in the Generation of Reactive Oxygen Species from Betel-Quid Ingredients”. Environmental Health Perspectives. 98: 203—5. JSTOR 3431271. PMC 1519632
. PMID 1486850. doi:10.1289/ehp.9298203.
