Bitka kod Smolenska (1941)
Prva bitka kod Smolenska je bila prva velika bitka tokom operacije Barbarosa u Drugom svetskom ratu koja je značajno usporila napredovanje Vermahta u Sovjetskom Savezu. Bitka se odigrala oko grada Smolenska između 10. jula i 10. septembra 1941, tj. cela dva meseca oko 400 kilometara zapadno od Moskve. U tom trenutku Vermaht je napredovao 500 kilometara u SSSR bez većih poteškoća u samo 18 dana koliko je proteklo od početka invazije 22. juna 1941.
| Bitka za Smolensk | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||||
 Istočni front u vreme bitke kod Smolenska. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Nemačka |
 Sovjetski Savez | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Fedor fon Bok Hajnc Guderijan Herman Hot |
Semjon Timošenko Fjodor Kuznjecov Andrej Jeremenko Konstantin Rokosovski | ||||||
| Uključene jedinice | |||||||
|
2. armija 9. armija |
Zapadni front[a] Rezervni front[b] | ||||||
| Jačina | |||||||
|
55 divizija[2] |
39 divizija (Zapadni front) 20 divizija (Rezervni front)[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| nepoznati |
32.000 ljudi 685 tenkova 1.178 topova[1] | ||||||
Vermaht je na bojište doveo 2. i 3. oklopnu grupu grupe armija Centar, dok je Crvena armija na bojište dovela Zapadni front, Rezervni front, Centralni front i Brjanski front. Na kraju su sovjetske 16, 19. i 20. armija okružene i uništene južno od Smolenska[3], mada su značajni delovi 19. i 20. armije uspeli da se izvuku iz džepa.[1]
Iako je bitka bila kratkoročno ogromni uspeh za Hitlera, gubici u ljudstvu i materijalu koje je pretrpeo Vermaht tokom ove bitke su bili ogromni i zajedno sa dvomesečnim kašnjenjem prodora ka Moskvi su se pokazali kao odlučujući faktor u porazu Vermahta u bici za Moskvu tri meseca kasnije u decembru 1941.[1]
Pozadina uredi
Tokom operacije Barbarosa, nemačka grupa armija Centar (2, 9. i 4. oklopna armija) izbila je početkom jula 1941. prednjim delovima na reku Dnjepar, od Lojeva do Orše, zatim do Vitebska i na reku Dvinu do Drise. Istovremeno, smatrajući da je sovjetski Zapadni front, zbog ranijih gubitaka, jako oslabljen, grupa armija Centar preduzela je 10. jula ofanzivu radi uništenja sovjetskih snaga na prostoru Orša-Vitebsk-Smolensk i omogućavanja daljeg sprovođenja plana Barbarosa. Prethodnog dana, 9. jula, nemačka 3. oklopna armija zauzela je Vitebsk.[1]
Bitka uredi
.jpg)
Nemačka 2. oklopna grupa nadirala je glavnim pravcem Šklov-Jeljnja, a pomoćnim od Bihova prema Roslavlju, dok je 3. oklopna grupa nadirala glavnim snagama od Vitebska prema Duhovščini, a pomoćnim prema Velikije Luki. Istovremeno, nemačka 2. armija (iza 2. oklopne grupe) nadirala je prema Roslavlju, a 9. armija (iza 3. oklopne grupe) prema Velikije Luki.[1] Nemci su ukupno angažovali oko 55 divizija.[2]
Sovjetski Zapadni front (maršal Semjon Timošenko) u to vreme imao je 7 armija[v], od kojih 4[g] sa 39 pešadijskih divizija, 145 tenkova i 389 aviona na položajima I ešelona od Idrice na severu do Rečice na jugu, a 3[d] armije u drugom ešelonu i u prikupljanju.[1]
Nemačke oklopne snage obrazovale su 11. jula mostobrane na levoj obali Dnjepra kod Šklova i Bihova i 12. jula produžile prodor prema istoku: u rejonu Mogiljova okružile su neke delove (4. pešadijska divizija i deo 20. oklopnog korpusa) sovjetske 13. armije, koji su do 26. jula pružali otpor, i tada podlegli zbog velike nadmoćnosti protivnika. Istovremeno, sovjetska 4. armija vršila je protivnapad protiv glavnine nemačke 2. oklopne grupe, a 16. armija organizovala je neposrednu odbranu Smolenska. U toku 10. i 11. jula pristigla sovjetska 19. armija je, takođe, vršila protivnapade, ali nije mogla da zaustavi nemačku 3. oklopnu grupu, te su Nemci 12. jula razdvojili sovjetsku 19. armiju od 20. armije i 20. jula zauzeli Jarcevo. Uprkos svim sovjetskim protivnapadima, nemačka 2. oklopna grupa ovladala je 15. jula južnim predgrađima Smolenska, a 20. jula Jeljnjom, čime su se delovi sovjetske 19, 16. i 20. armije našli u poluokruženju, ali su produžili borbu, snabdevani iz vazduha. Time su stvoreni uslovi za prikupljanje sovjetskih strategijskih rezervi i organizaciju daljne odbrane pravca prema Moskvi. U međuvremenu, na levom krilu Zapadnog fronta, sovjetska 21. armija prešla je 13. jula Dnjepar, oslobodila Rogačev i Žlobin, produžila nadiranje prema Bobrujsku i tako zaustavila nemačku 2. armiju. U to vreme nemačka 9. armija nadirala je prema Velikije Luki. U toku ove bitke za Smolensk, 14. jula sovjetske jedinice su prvi put upotrebile višecevne raketne bacače (kaćuše).[1]
Da bi što sigurnije branila pravac prema Moskvi, sovjetska Vrhovna komanda razvila je već 14. jula iza zapadnog fronta 4 rezervne armije (29, 30, 24. i 28) sa zadatkom da brane front na liniji Staraja Rusa-Ostraškov-Jeljnja-Brjansk i zaštite pravac prema Moskvi. Zatim, 20. jula od snaga Rezervnog fronta formirala je 5 armijskih grupa (16 streljačkih divizija i 4 oklopne divizije), a 24. jula od 13. i 21. armije Zapadnog fronta formirala je Centralni front, sa zadatkom da se probiju prema Smolensku, okruže i unište nemačke snage. No, napadi sovjetskih snaga nisu izvršeni istovremeno, te do 27. jula nisu dali željene rezultate: nemački oklopni klinovi od Jarceva i Jeljnje spojili su se 27. jula kod Solovjeva i time su sovjetskih 12 pešadijskih divizija[đ] iz 16. i 20. armije potpuno okružene, ali su na unutrašnjem frontu okruženja vezale 10 nemačkih divizija[e], a na spoljnom 8 pešadijskih divizija.[1]
Sovjetska komanda Zapadnog fronta rešila je krajem jula da se delovi 16. i 20. armije probiju iz okruženja. Da bi se to olakšalo, armijska grupa Konstantina Rokosovskog (3 streljačke divizije) izvršila je 27. jula napad iz rejona Jarceva prema Duhovščini, okruženi delovi krenuli su preko Solovjeva na Dnjepar, a glavnina je prešla reku 4. i 5. avgusta na odseku od Jarceva do Jeljnje i na levoj obali odmah posela položaje za odbranu.[1]
Istovremeno, Nemci su od 1. do 3. avgusta kod Roslavlja okružili i uništili deo sovjetske 28. armije, ali su u daljem prodoru zaustavljeni 8. avgusta na reci Desni od sovjetske 43. armije. Na desnom krilu sovjetskog Zapadnog fronta nemačka 9. armija nastavila je napade u pravcu Velikije Luki i 22. avgusta probila front na spoju sovjetske 22. i 29. armije i okružila deo 22. armije: no taj deo se probio, prešao Zapadnu Dvinu i u sadejstvu sa sovjetskom 29. armijom zaustavio nemački prodor. U toku narednih borbi sovjetske snage povratile su 6. septembra Jeljnju i na liniji celog Rezervnog fronta prešle u odbranu. Time je bitka kod Smolenska završena.[1]
Posledice uredi
Prema sovjetskim podacima Crvena armija izgubila je 32.000 ljudi, 685 tenkova i 1.178 topova. Nemački gubici nisu poznati. U samom gradu Smolensku, od 7.900 registrovanih zgrada, razoreno je 7.600.[1]
Napomene uredi
- ^ Sa ukupno 7 armija, od čega samo 4 prikupljene i u prvoj liniji.[1]
- ^ Sa 4 armije, koje su ušle u borbu tek posle 20. jula.[1]
- ^ 13, 14, 16, 19, 20, 21. i 22. armiju.
- ^ 13, 20, 21. i 22. armiju.
- ^ 4, 16. i 19. armiju.
- ^ Svaka sa najviše po 2.000 ljudi.[1]
- ^ 5 pešadijskih, 3 oklopne i 2 motorizovane.[1]
Reference uredi
Literatura uredi
- Glantz, David M. (2010). Barbarossa Derailed: The German advance to Smolensk, the encirclement battle, and the first and second Soviet counteroffensives, 10 July-24 August 1941. Casemate Publishers. str. 576. ISBN 978-1-906033-72-9.
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (knjiga 8). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Gažević, Nikola (1975). Vojna enciklopedija (knjiga 9). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
 | Ovaj članak vezan za Drugi svetski rat je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti. |