Википедија

Bogojavljenje

Хришћански празник

Bogojavljenje ili Teofanija (od antičkog grčkog (ἡ) θεοφάνεια [theophaneia],[1] sa značenjem „pojava božanstva”), manifestacija je božanstva na uočljiv način.[2][3] Ovaj termin se koristio za označavanje pojava bogova u starogrčkim i bliskoistočnim religijama. Iako je Ilijada najraniji izvor opisa teofanija u klasičnoj antici (koji se javljaju u celoj grčkoj mitologiji), verovatno najraniji opis pojavljuje se u Epu o Gilgamešu.[4]

Bogojavljanje prilikom Isusovog krštenja.

Kao specifična upotreba za hrišćane i Jevreje u odnosu na Bibliju: teofanija se odnosi na manifestaciju avramskog Boga, otkriveno prisustvo koje je osoba osetila. Bogojavljenje je hrišćanski praznik koji slavi otkrovenje Boga Sina kao ovaploćenog u Isusu Hristu. Slavi se 6. januara, odnosno 19. januara kod crkava koje se drže julijanskog kalendara.[5] Zapadni hrišćani uglavnom slave (ali ne i isključivo) posetu trojice mudraca mladom Isusu, i Isusovu fizičku pojavu pred inovernicima. Istočne crkve, dan pre Bogojavljenja slave krštenje Isusovo, koje je obavio Jovan Krstitelj u reci Jordan, koje se obeležava kao objava svetu da je on Sin Božji. Bogojavljenje je jedan od petnaest najvećih hrišćanskih praznika.

Na dan Bogojavljenja mnogi vernici poštuju običaj plivanja za Časni krst gde se skupi dosta naroda kod nekog uobičajenog mesta na primer neke reke ili jezera.[6] Svi kreću u isto vreme i ko prvi stigne do Časnog krsta on je pobednik.

Drevna grčka religija uredi

Glavni članak: Bogojavljenje (antička Grčka)
 
Peter Paul Rubensova Smrt Semele, uzrokovana teofanijom Zevsa bez smrtničkog prerušavanja

U Delfima je teofanija (Θεοφανια) bila prolećni godišnji festival kojim se proslavljao povratak Apolona iz njegovih zimovanja u Hiperboreji. Vrhunac festivala bio je prikaz vizije bogova poklonicima, obično skriven u svetilištu. Kasnije rimske misterijske religije često su uključivale slične kratke prikaze slika uzbuđenim poklonicima.[7]

Pojava Zevsa Semeli više je nego što smrtnik može podneti, i ona je izgorela do smrti u plamenu njegove moći.[8] Međutim, većina grčkih teofanija bila je manje ubitačna. Neobična za grčku mitologiju je priča o Prometeju, koji nije Olimpijac već Titan, koji je čovečanstvu doneo znanje o vatri. Božanske ili herojske epifanije ponekad su se doživljavale u istorijskim vremenima, bilo u snovima ili kao budna vizija, i često su dovodile do utemeljenja kulta ili barem čina obožavanja i posvećivanja prigodne žrtve.[9]

Priča uredi

Po Hrišćanstvu, 30. godine naše ere Isus Hristos je kao drvodelja živeo sa svojom majkom Marijom i njenim mužem Josifom, U svojoj tridesetoj godini Isus Hrist odlazi na reku Jordan da ga sveti Jovan Krstitelj[10] krsti u reci Jordan. Ugledavši Isusa Hrista kako dolazi sv. Jovan Krstitelj reče "Gle jagnje Božije koje uzima na sebe grehove sveta". Ovo je onaj za koga ja rekoh; „za mnom ide čovek, koji preda mnom postade, jer pre mene beše“. Po krštenju, a ono je obavljeno tri puta potapanjem i otpuštanjem (pogruženjem) u vodu, otvorilo se nebo i začuo se glas Boga Oca koji je objavio da je Isus sin njegov, a tada na rame Isusa slete na rame desno Sveti Duh u obličju belog goluba. Ovim krštenjem je Isus pokazao prisutnima da poštuje zakone proročke, nakon čega je početak Isus Hrist započeo svoju misiju, propoved, odabir "prostih i neukih" zemljoradnika i ribara za svoje učenike Apostole.

Narodni običaji uredi

 
 
Obeležavanje Bogojaljenja u Rusiji.

Kod Srba se od davnina Bogojavljanje slavi veoma živopisno. Veruje se da se na taj dan, u ponoć, otvaraju nebesa i da se tada svaka želja može ispuniti.[11] Bogojavljanjem se završava božićno svetkovanje, pa su u nekim krajevima Srbije, do ovog dana išle povorke koledera ili korinđaša, kao i vertepaša i vodičara.[12] U narodu se ovaj dan zove još i Vodice ili Vodokršće upravo po imenu povorke. Na ovaj dan se osvećuje voda za koju se veruje da je lekovita i čudotvorna i naziva se Bogojavljanska voda.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ za razliku od antičkog grčkog (τὰ) Θεοφάνια [Theophania]), praznik u Delfima.
  2. ^ „Theophany”. Encyclopædia Britannica. Arhivirano iz originala 6. 6. 2012. g. 
  3. ^ Burtchaell, J. T. (2002). „Theophany”. New Catholic Encyclopedia. Vol. 13: Seq-The (second izd.). Detroit, Michigan: The Catholic University of America by Thomson/Gale. str. 929. ISBN 978-0-7876-4017-0. 
  4. ^ Bulkley, Kelly (1993). „The Evil Dreams of Gilgamesh: An Interdisciplinary Approach to Dreams in Mythological Texts”. Ur.: Rupprecht, Carol Schreier. The Dream and the Text: Essays on Literature and Language. Albany, New York: SUNY Press. str. 159–177; page 163. ISBN 978-0-7914-1361-6. 
  5. ^ „Bogojavljenje”. SPC. Arhivirano iz originala 30. 01. 2020. g. Pristupljeno 4. 2. 2020. 
  6. ^ „Danas je Bogojavljenje, pliva se za Časni krst”. RTS. Pristupljeno 4. 2. 2020. 
  7. ^ James Hall, A History of Ideas and Images in Italian Art, pp. 70–71, John Murray, London. 1983. ISBN 0-7195-3971-4.
  8. ^ William Sherwood Fox (1916). Greek and Roman [mythology] (na jeziku: engleski). Harvard University. Marshall Jones Company. 
  9. ^ Oxford Classical Dictionary, 3rd edn revised, pp. 546
  10. ^ „sv. Jovan Krstitelj Preteča”. 
  11. ^ „Verovanja za Bogojavljenje: Poželi želju i stavi ogledalce pod jastuk”. RTS. Pristupljeno 4. 2. 2020. 
  12. ^ Etnografski dokumentarni film Milana Brajovića „Bogojavljenje“

Literatura uredi

  • Srpski običajni kalendar; Mile Nedeljković
  • Baxter, Roger (1823). „Christ to be Adored with Offerings”. Meditations For Every Day In The Year. New York: Benziger Brothers. 
  • Massillon, Jean-Baptiste (1879). „Sermon XXVII: For the day of the Epiphany”. Sermons by John-Baptist Massillon. Thomas Tegg and Son. 
  • Epiphanius, Panarion, li, 27, in Migne, Patrologia Graecae (P.G.), XLI, 936 (where it is called by its Latin name: Adversus Haereses)
  •   Martindale, Cyril (1909). „Epiphany”. Ur.: Herbermann, Charles. Catholic Encyclopedia. 5. New York: Robert Appleton Company. 
  • Migne, Jacques-Paul (1858). Patrologiae cursus completus, series graeca. 2. 
  • „The Byzantine Blessing of Water on the Vigil of the Epiphany”. 
  • Packer, George Nichols (1893). Our Calendar. Union and Advertiser Co. 
  • „Epiphany and Epiphanytide”. The Parish of St Clement and St James. The Church of England. 23. 12. 2013. Arhivirano iz originala 14. 7. 2018. g. Pristupljeno 15. 12. 2014. 
  • Heiligman, Deborah (2007). Celebrate Christmas. National Geographic. ISBN 9781426301223. „At the end of the Twelve Days of Christmas comes a special day called the Epiphany, or Three Kings Day. This holiday, which falls on January 6th, is celebrated as the day when the three wise men, also called the three kings, first saw baby Jesus and gave him gifts.” 
  • „Epiphany”. Christian Advocate. United Methodist Publishing House. 7: 15. 1963. „...in Methodist usage the Epiphany Season includes all the Sundays between that date and Ash Wednesday, which for 1964 will be February 12, the beginning of Lent.” 
  • The Church Eclectic. XXV. The Young Churchman Co. 1898. str. 1089. „The Provincial Synod established in 1883 the Domestic and Foreign Missionary Society of the Church of England in Canada, framed largely upon the Domestic and Foreign Missionary Society of the American Church. No concerted action had been taken by the Church in Canada till the formation of this society but by the regular issuing of appeals from the Board of Management each year, at Ascensiontide for Domestic, and at Epiphanytide for Foreign Missions, a certain amount of interest in the great question of missions has been created.” 
  • „The Origins and Spirituality of the Epiphany”. Catholicireland.net. 14. 2. 1969. Arhivirano iz originala 27. 11. 2011. g. Pristupljeno 22. 12. 2011. 
  • Centre, UNESCO World Heritage. „Baptism Site "Bethany Beyond the Jordan" (Al-Maghtas)”. UNESCO World Heritage Centre (na jeziku: engleski). Pristupljeno 1. 9. 2021. 
  • „The Calendar of the Orthodox Church”. Goarch.org. Pristupljeno 22. 12. 2011. 
  • Holger Oertel (22. 9. 2007). „The Julian Calendar”. Ortelius.de. Arhivirano iz originala 3. 1. 2012. g. Pristupljeno 22. 12. 2011. 
  • „Twelve days of Christmas”. Full Homely Divinity. Arhivirano iz originala 27. 3. 2016. g. Pristupljeno 2. 1. 2015. „We prefer, like good Anglicans, to go with the logic of the liturgy and regard January 5th as the Twelfth Day of Christmas and the night that ends that day as Twelfth Night. That does make Twelfth Night the Eve of the Epiphany, which means that, liturgically, a new feast has already begun.” 
  • Funk, Tim (25. 12. 2009). „Presbyterians bring Twelfth Night”. The Charlotte Observer. „Christmas was a day to go to church – the simpler the service, the better, Todd says – and maybe have a quiet dinner with family. It was a slower time in the agricultural year, so there was an opportunity for some leisure. As long as you didn't overdo it. But even Scots-Irish Presbyterians had to have a little fun sometimes. The occasion to let go was Twelfth Night on Jan. 5 or 6. For Christians, it marks the arrival in Bethlehem of the Magi, or Three Wise Men.”  Nedostaje ili je prazan parametar |url= (pomoć)
  • Polon, Linda; Cantwell, Aileen (1983). The Whole Earth Holiday Book (na jeziku: engleski). Good Year Books. str. 97. ISBN 9780673165855. 
  • A Study Guide for William Shakespeare's "Twelfth Night" (na jeziku: engleski) (2 izd.). Cengage Learning. 2016. str. 29. ISBN 9781410361349. „Twelfth Night saw people feasting and taking down Christmas decorations. The king cake is traditionally served in France and England on the Twelfth Night to commemorate the journey of the Magi to visit the Christ child.” 
  • Edworthy, Niall (2008). The Curious World of Christmas (na jeziku: engleski). Penguin Group. str. 83. ISBN 9780399534577. „The time-honoured epoch for taking down Christmas decorations from Church and house in Candlemas Day, February 2nd. Terribly withered they are by that time. Candlemas in old times represented the end of the Christmas holidays, which, when "fine old leisure" reigned, were far longer than they are now.” 
  • Roud, Steve (2008). The English Year (na jeziku: engleski). Penguin Books Limited. str. 690. ISBN 9780141919270. „As indicated in Herrick's poem, quoted above, in the mid seventeenth century Christmas decorations were expected to stay in place until Candlemas (2 February), and this remained the norm until the nineteenth century.” 
  • Groome, Imogen (31. 12. 2016). „When is Twelfth Night and what does it mean?”. Metro. Pristupljeno 7. 1. 2017. „Twelfth Night 2017 is on Thursday 5 January, which is when we're meant to put away our Christmas decorations or there'll be bad luck in the year ahead. If you miss the date, some believe it's necessary to keep decorations up until Candlemas on 2 February – or you'll definitely have a rubbish year.” 
  • „Candlemas”. BBC. Pristupljeno 9. 4. 2014. „Any Christmas decorations not taken down by Twelfth Night (January 5th) should be left up until Candlemas Day and then taken down.” 
  • Schaff, Philip (28. 4. 2014). „History of the Christian Church, Volume II: Ante-Nicene Christianity. A.D. 100–325. § 64. The Epiphany”. Christian Classics Etheral Library. Pristupljeno 21. 1. 2018. 
  • Egeria (1970), Diary of a Pilgrimage, Chapter 26, (tr. George E. Gingras) New York: Paulist Press, str. 96, ISBN 0-8091-0029-0 
  • Frøyshov, Stig Simeon. „[Hymnography of the] Rite of Jerusalem”. Canterbury Dictionary of Hymnology. 
  • Shoemaker, Stephen J. (2018). The first Christian hymnal : the songs of the ancient Jerusalem church. Provo, Utah. str. xiv—xv. ISBN 978-1-944394-68-4. OCLC 1047578356. 

Spoljašnje veze uredi

 
Bogojavljenje na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Богојављење&oldid=27548895”