Božidar Janković
Božidar Janković (Beograd, 7. decembar 1849 — Herceg Novi, 7. jul 1920) bio je srpski general, profesor i ministar vojni. Janković je bio učesnik Srpsko-turskih ratova, Srpsko-bugarskog rata, Balkanskih i Prvog svetskog rata.
| Božidar Janković | |
|---|---|
 General Božidar Janković | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 7. decembar 1849. |
| Mesto rođenja | Beograd, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 7. jul 1920. (70 god.) |
| Mesto smrti | Herceg-Novi, Kraljevstvo SHS |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1870 — 1901. 1902 — 1903. 1912 — 1920. |
| Čin |   General |
| Jedinica | Treća armija Srpske vojske |
| Učešće u ratovima | Srpsko-turski rat Drugi srpsko-turski rat Srpsko-bugarski rat Prvi balkanski rat Drugi balkanski rat Prvi svetski rat |
| Odlikovanja | Orden Karađorđeve Zvezde sa mačevima Orden Belog orla Orden Miloša Velikog |
Biografija uredi
Božidar Janković rođen je 7. decembra 1849. godine u Beogradu, od oca Milojka, odandžije u Ministarstvu finansija i majke Magdalene. Osnovnu školu i šest razreda gimnazije završio je u Beogradu. U vojsku je stupio kao pitomac 9. klase Artiljerijske škole, 1. marta 1869. godine. Tokom školovanja prošao je sve vojničke činove od kaplara u koji je unapređen 10. marta 1870, preko podnarednika koji je postao 10. marta 1871. do narednika 16. maja 1874. godine. Školovanje je završio 20. septembra 1874, kao drugi u rangu, kada je proizveden za inženjerskog potporučnika. Njegovi drugovi sa klase su srpskoj vojsci dali odliče oficire, među njima najpoznatiji su: general Leonid Solarević, general Vukoman Aračić, general Dimko Nikolić i drugi.
Oženio se Stankom, kćerkom Filipa Kovačevića, vojnog činovnika sa kojom je imao sina Milojka koji je bio armijski general u vojsci Kraljevine Jugoslavije i sina Dimitrija, koji je bio kapetan konjičke garde i kćeri Ljubicu i Danicu.[1]
Oficirsko napredovanje uredi
Po završetku Vojne akademije (tada Artiljerijske škole) unapređen je u čin inžinjerskog potporučnika 20. septembra 1874. godine. Poručnik je postao 5. oktobra 1876, kapetan 2. klase 1. aprila 1880, general-štabni kapetan 1. klase 2. avgusta 1883, major 16. aprila 1887, potpukovnik 1. novembra 1892, general-štabni pukovnik 1. novembra 1897. i general 26. februara 1902.[2]
Aktivna služba uredi
Prvim rasporedom, po završenoj Artiljerijskoj školi, određen je za vodnika u 1. pionirskoj četi, a posle skoro godinu dana, 9. septembra 1875, za inženjerskog oficira Crnorečke brigade 1. klase. Za Šefa štaba Ćuprijske brigade 1. klase određen je 1. aprila 1876. godine.
Srpsko-turski ratovi uredi
U ratu 1876. godine, od 20. juna do 6. avgusta bio je zastupnik komandanta Ćuprijske brigade 1. klase. Ubrzo, 14. septembra, određen je za šefa Štaba i ađutanta Čačanske brigade 1. klase, a već 20. septembra ponovo je vraćen na dužnost šefa Štaba Ćuprijske brigade 1. klase. Osim toga, od 12. oktobra do 1. decembra, bio je i zastupnik komandanta ove brigade. Za šefa Štaba Aleksinačke okružne vojske određen je 1. decembra 1876. Od 1. aprila do 15. oktobra 1877. bio je ađutant Pontonirskog bataljona. Ponovo je postavljen za šefa Štaba Ćuprijske brigade 1. klase 15. oktobra 1877. Na toj dužnosti učestvovao je u ratnim događajima 1877—1878. godine. Šef Štaba Ibarske divizijske oblasti bio je od 1. novembra 1878. do 28. januara 1881, kada prelazi na službu u Glavni generalštab.
Na službi u Glavnom generalštabu ostao je do 12. februara 1882, kada je određen za komandira 1. čete inženjerijskog bataljona. Tu dužnost obavlja godinu dana, do 25. februara 1883, kada premešten u Štab komande Aktivne vojske, a 7. jula iste godine u Glavni generalštab. Sve to, od završetka rata 1878. do 2. avgusta 1883, bila je priprema za generalštabnu struku. Tog datuma proizveden je u čin generalštabnog kapetana 1. klase. Za vršioca dužnosti komandanta 9. bataljona stalnog kadra postavljen je 19. oktobra 1883.[1]
Srpsko-bugarski rat uredi
U pripremama pred rat 1885. bio je komandant železničke stanice u Lapovu, a pre početka ratnih operacija, 10. novembra 1885, postavljen je za pomoćnika načelnika Štaba komande Nišavske vojske. Na toj dužnosti ostao je samo deset dana, posle čega je premešten na službu u Operacijsko odeljenje Vrhovne komande. Za vršioca dužnosti komandanta 7. bataljona stalnog kadra postavljen je 1. marta 1886, a sredinom aprila iste godine utvrđen je na ovom položaju.
Period između ratova uredi
Od 30. decembra 1887. bio je na dužnosti načelnika Štaba komande Timočke divizijske oblasti, a 30. aprila 1888. tome je dodata i dužnost referenta inžinjerije ove komande. Na novoj štapskoj dužnosti bio je od 9. aprila 1889, kada je određen za načelnika Štaba komande Moravske divizijske oblasti. Tu dužnost zamenio je novom, 8. juna 1891, kada je postavljen za šefa Generalštabnog odseka Opštevojnog odeljenja Ministarstva vojnog. U trupu se vratio 29. septembra 1892. Postavljen je najpre za vršioca dužnosti, a od 6. decembra iste godine, za komandanta Šumadijskog puka. Godinu dana kasnije, 28. septembra 1893, ponovo se vratio na dužnosti šefa Generalštabnog odseka Opštevojnog odeljenja Ministarstva vojnog. Sa te dužnosti, 4. jul a1894, postavljen je za vršioca dužnosti načelnika Opštevojnog odeljenja Glavnog generalštaba. Od marta 1897. godine bio je vršilac dužnosti načelnika Opštevojnog odeljenja Ministarstva vojnog, a 25. decembra iste godine postavljen je za komandanta Timočke divizijske oblasti. Na toj dužnosti bio je do 5. avgusta 1900, kada je postavljen za načelnika Štaba komande Aktivne vojske. Ministar vojni postao je 27. aprila 1901, rekonstrukcijom kabineta dr Mihaila Vujića. na toj dužnosti bio je do 3. avgusta 1901. kada ga je zamenio pukovnik Čedomilj Mirković. Na raspolaganju je bio do 13. oktobra 1901, kada je po svojoj molbi penzionisan. Kao predsednik „Narodne odbrane“, učestvovao je u četničkim borbama na prostoru Stare Srbije i u borbama za Makedoniju. U aktivnu vojnu službu, sa proizvođenjem u čin generala, ponovo je vraćen 26. februara 1902. godine. Tada je postavljen za komandanta Moravske divizijske oblasti i na toj dužnosti zadržao se do 24. avgusta 1903, kada je po svojoj molbi drugi put penzionisan.[1]
Balkanski ratovi 1912—1913. uredi
Objava rata 1912. zatekla ga je kao rezervnog generala u penziji. Ratnim rasporedom Vrhovne komande postavljen je za komandanta 3. armije. U Balkanskim ratovima komandovao je Trećom armijom koja je oslobodila Kosovo. Posle ovih uspeha, ponovo je preveden iz rezerve u aktivnu vojnu službu. I dalje je ostao komandant 3. armije, koja je sa njim na čelu učestvovala u Srpsko-bugarskom ratu 1913. u odsudnim bitkama kod Ovčeg Polja i Bregalnice. Po završetku rata izvesno vreme je na raspolaganju, a 9. maja 1914. postavljen je za predsednika Uprave Remontskog fonda Ministarstva vojnog.
Prvi svetski rat uredi
Po objavi rata Austrougarske, Srbiji i Crnoj Gori 1914. godine poslat na novu dužnost načelnika štaba crnogorske Vrhovne komande. Tu je ostao sve do evakuacije juna 1915. i bio je delegat srpske Vrhovne komande kod Crnogorske vrhovne komande. Iz revolta zbog zauzimanja Skadra, pomenute godine, napušta Crnu Goru. Sa dolaskom na Krf 1916. godine, nastalo je malo zatišje u njegovoj vojnoj aktivnosti.
Kraljevina SHS i poslednje godine uredi
U novonastaloj Kraljevini SHS nosio je čin generala, i bio je zapovednik Savske divizijske oblasti. Po završetku rata, formirane su nove, armijske oblasti. Za komandanta IV armijske oblasti, sa sedištem u Zagrebu, postavljen je 28. decembra 1918. i na toj dužnosti nalazio se do 4. aprila 1920. godine.[3]
General Janković je posle duge i teške bolesti preminuo u Herceg Novom, 7. jula 1920. godine.[4] Sahranjen je na Novom Groblju u Beogradu.
Dodatne dužnosti i priznanja uredi
Uz redovne, obavljao je i brojne druge dužnosti. U periodu 1884—1887. bio je profesor Vojno akademije za predmet premeravanje sa kroniranjem. Godišnje 1882, na Vojnoj akademiji, bio je i član Akademskog saveta. Kao vršilac dužnosti načelnika Operativnog odeljenja Glavnog generalštaba, u periodu 1894—1897, bio je i urednik vojnog časopisa Ratnik. Zatim, od marta do decembra 1897, našavši se u Opštevojnom odeljenju Ministarstva vojnog, bio je urednik Službenog vojnog lista.
Za vreme penzije, u periodu 1908—1914, bio je predsednik Narodne odbrane, organizacije čija je delatnost omogućila niz uspešnih dejstava u ratovima 1912—1918. godine. Tokom 1900. i 1901, kao i od 1. marta 1916. pa do završetka rata 1918, na Krfu je bio predsednik Vojnodisciplinskog suda. Dugi niz godina bio je i član ispitnih komisija za niže i više oficire.
General Božidar Janković bio je jedan od najsposobnijih oficira srpske vojske, koji može stati uz bok vojvodama Radomiru Putniku, Živojinu Mišiću, Stepi Stepanoviću i Petru Bojoviću. Njemu i čast nazvano je naselje Đeneral Janković,[5] koje je sedište istoimene opštine, a nalazi se na granici Srbije i Makedonije.
Odlikovanja i počasti uredi
Domaća odlikovanja uredi
| Odlikovanja Generala Božidara Jankovića [a] | ||||
|---|---|---|---|---|
  
| ||||
|
|
|
| |
|
|
.svg){kind=small}
|
| |
- Orden Karađorđeve zvezde sa mačevima 3. i 4. reda
- Orden Karađorđeve zvezde 3. reda
- Orden Miloša Velikog 4. reda
- Orden belog orla sa mačevima 3. reda
- Orden belog orla 5. reda
- Orden Takovskog krsta sa mačevima 5. reda
- Orden Takovskog krsta 1, 2, 3. i 4. reda
- Zlatna medalja za hrabrost
- Srebrna medalja za hrabrost
- Medalja za vojničke vrline
- Srebrna medalja za revnosnu službu
- Spomenica garde
- Spomenica za Srpsko-turske ratove 1876—1878.
- Spomenica za Srpsko-bugarski rat 1885—1886.
- Spomenica balkanskih ratova 1912—1913.
- Spomenica Prvog svetskog rata 1914—1918.
- Spomenica kralja Petra I
- Albanska spomenica
Inostrana odlikovanja uredi
- Orden Legije časti 4. reda, Francuska
- Orden Franca Jozefa 4. reda, Austro-ugarska
- Orden Svetog Aleksandra 4. reda, Bugarska
- Orden Danila 1. reda, Crna Gora
- Medalja Miloša Obilića, Crna Gora
Počasti uredi
U Karađorđevom parku u Beogradu 23. oktobra 2023. otkriven je spomenik generalu srpske vojske Božidaru Boži Jankoviću.[6]
Napomene uredi
- ^ Spomenice i medalje nisu uključene.
Reference uredi
- ^ a b v Milićević & Popović 2003, str. 108-112.
- ^ https://www.facebook.com/politikaonline. „Đeneral Janković i njegov naslednik”. Politika Online. Pristupljeno 2023-08-23.
- ^ Bjelajac 1988, str. 97.
- ^ „† Đeneral Boža Janković”. Politika. 8. 7. 1920. Arhivirano iz originala 10. 04. 2020. g. Pristupljeno 30. 7. 2010.
- ^ RTS: Ukinut naziv Đeneral Janković, pristupljeno novembra 2012
- ^ „U Karađorđevom parku u Beogradu otkriven spomenik generalu Božidaru Jankoviću”. Danas. 23. 10. 2023. Pristupljeno 23. 10. 2023.
Literatura uredi
- Milićević, Milić; Popović, Ljubodrag (2003). Generali Vojske Kneževine i Kraljevine Srbije. Vojnoizdavački zavod. ISBN 978-86-335-0142-2.
- Bjelajac, Mile S. (1988). Vojska Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918—1921. Beograd: Narodna knjiga. ISBN 978-86-331-0245-2.
Spoljašnje veze uredi
