Borivoje Mirković
Borivoje Mirković – Bora (Valjevo, 23. septembar 1884 — London, 21. avgust 1969) je bio visoki oficir srpske vojske, vazduhoplovni brigadni general u vojsci Kraljevine Jugoslavije i organizator vojnog puča od 27. marta 1941. godine. Tokom Aprilskog rata organizovao je sa vojnog aerodroma kod Nikšića ka Grčkoj, evakuaciju maloletnog kralja Petra i oko 250 visokih jugoslovenskih zvaničnika. Godine 1942. general Mirković je po savetu Britanaca odbio da primi razrešenje sa dužnosti i kraljev ukaz o predaji zgrade komande Jugoslovenske vojske van otadžbine u Kairu.
| Borivoje Mirković | |
|---|---|
 Brigadni general Borivoje Mirković | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Bora |
| Datum rođenja | 23. septembar 1884. |
| Mesto rođenja | Valjevo, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 21. avgust 1969. (84 god.) |
| Mesto smrti | London, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1907 — 1942. 1942 — 1948.[a] |
| Vojska | Srpska vojska Jugoslovenska vojska Jugoslovensko kraljevsko ratno vazduhoplovstvo Jugoslovenska vojska van otadžbine Kraljevsko ratno vazduhoplovstvo Velike Britanije |
| Čin |  .svg){kind=small} Vazduhoplovni brigadni general |
| Učešće u ratovima | Prvi balkanski rat Drugi balkanski rat Prvi svetski rat Drugi svetski rat |
| Odlikovanja | Počasni General-major RAF (1942) Orden Karađorđeve Zvezde sa mačevima Orden belog orla Orden Svetog Save Orden Jugoslovenske krune |
Biografija uredi
Rođen je 23. septembra 1884. godine u Valjevu, od oca Jovana, artiljerijskog oficira i majke Smiljane. Njegov mlađi brat Dragomir bio je pešadijski brigadni general Kraljevine Jugoslavije. U vojsku je stupio 1907, kao pitomac 40. klase niže škole Vojne Akademije. Dalje školovanje je nastavio kao pitomac 22. klase više škole Vojne akademije.[1]
Oženio se 1930. godine Mirom, kćerkom Ferdinanda Langa privatnog činovnika iz Zagreba. Supruga mu je preminula 1937. godine a ubrzo i kćerka.[1]
Aktivna služba uredi
Po završetku školovanja, prvim rasporedom određen je 1911. za vodnika u 3. divizionu Dunavskog artiljerijskog puka. Do Prvog balkanskog rata na istoj poziciji. U Balkanskim ratovima 1912–1913. postavljen za vodnika u Dunavskom artiljerijskom puku. Dana 27. decembra 1913. potvrđen na istom mestu. U Prvom svetskom ratu 1914–1918. postavljen je prvo za vodnika baterija a nakon te dužnosti postao je komandant iste baterije. Godine 1916. dobrovoljno se prijavio u novoosnovanu Srpsku avijatiku i smatra se jednim od prvih pionira vazduhoplovstva. Tokom Prvog svetskog rata poslat u Francusku pilotsko-lovačku školu u Šartru i Avru. Nakon završetka letačkih i lovačkih kurseva, leteo je u kao pilot lovac u Srpsko-francuskoj eskadrili do 1918. godine.[1] Zbog svađe sa komandantom Srpske avijatike majorom Rože Vitrom, vraćen je u artiljeriju.[2]
Po okončanju rata postavljen za komandanta 3. brdskog diviziona Jadranske artiljerijske brigade. Od 1. aprila 1924. godine je komandant 1. diviziona u sastavu artiljerijskog puka II armijske oblasti. Dana 5. maja 1924. premešten u štab Jadranske divizijske oblasti a 30. septembra 1925. u barutanu Obilićevo. U artiljerijskoj inspekciji se nalazio od 4. januara 1927. da bi već 26. oktobra iste godine, bio postavljen za komandanta 2. diviziona Dunavske artiljerijske brigade. Premešten je 1928. iz artiljerije u vazduhoplovstvo, i prva služba u novom rodu vojske bila mu je u Vazduhoplovnom odeljenju Komande Vazduhoplovstva. Od 27. decembra 1928. nalazio se na dužnosti vršioca dužnosti komandanta 4. vazduhoplovnog puka. Dalje službovanje mu je nastavljeno na mestu komandanta 1. vazduhoplovne brigade na koje je postavljen od 7. novembra 1930. godine. U tom periodu nalazio se i u štabu komande Vazduhoplovstva. Dana 13. marta 1939. godine imenovan je za zastupnika prvog pomoćnika komandanta Vazduhoplovstva, potom i vršioca dužnosti pomoćnika komandanta Vazduhoplovstva a nakon toga i za zamenika komandanta Vazduhoplovstva.[1]
Vojni puč i Aprilski rat uredi
Na toj poziciji je organizovao i izveo vojni puč 27. marta 1941. godine. Dana 31. marta 1941. godine. imenovan za komandanta Vazduhoplovstva vojske Kraljevine Jugoslavije i na toj funkciji se nalazio tokom Aprilskog rata. Organizovao je evakuaciju iz zemlje 15. aprila 1941. godine, prvo u Grčku, a zatim u Egipat. Zajedno sa generalom Bogoljubom Ilićem u Kairu formirao je Jugoslovensku vojsku van otadžbine i prilikom reorganizacije vazduhoplovnih snaga na Bliskom istoku, kralj Petar II ga ponovo postavlja za Komandanta vazduhoplovstva.
U izbeglištvu uredi
Između dve grupe pučističkih oficira pojavile su se razmirice. Prva grupa su bili stariji oficir predvođeni generalima Simovićem, Mirkovićem i Ilićem koji su držali malo komandnih mesta koje su Jugoslaveni zadržali u emigraciji, dok su druga grupa predvođena majorom Živanom Kneževićem bili mlađi oficiri u Londonu i Kairu koji su s prvom grupom učestvovali u puču od 27. marta. Mlađi oficiri su bili nezadovoljni jer im učestvovanje u puču nije donelo više činove ili veći uticaj pri donošenju vladinih odluka. Živanov brat Radoje Knežević je bio ministar dvora, čiji je položaj zbog mladosti i neiskustva Petra II bio vrlo uticajan.[3] Tako su mlađi oficiri uticali da kralj Petar u svom obraćanju iz decembra 1941. sve zasluge za izvođenje puča pripiše mlađim i srednjim oficirima jugoslovenske vojske, čime su negirane svake Mirkovićeve i Simovićeve zasluge.[4] Posle Simovićeve smene i postavljanja Slobodana Jovanovića za predsednika izbegličke vlade, uticaj Lige majora se uvećao. Liga majora je imala cilj da se reši starijih oficira i osiguraju podelu vlasti nakon završetka rata sa Dragoljubom Mihailovićem, pa je zbog toga morala da se reši starijih oficira. Simović, Ilić i Mirković su imali podršku većine oficira u emigraciji koji su nosili pukovnički čin, podršku skoro svih vazduhoplovnih oficira i mnogih oficira nižeg čina. Pored toga, general Mirković i pukovnik Žarko Popović, šef vojne obaveštajne službe, su imali su odlične veze s britanskom vojnom obaveštajnom službom i SOE, s kojom su tesno sarađivali pre puča od 27. marta i u njegovom izvršenju. Odmah po Jovanovićem postavljanju, general Ilić je smenjen sa mesta načelnika Vrhovne komande, dok je Mirkovićeva funkcija ukinuta.[5] Za vršioca dužnosti načelnika Vrhovne komande je postavljen potpukovnik Miodrag Lozić, član Lige majora, iako su se u emigraciji nalazila još četiri generala i osam pukovnika. Ilić i Mirković su odbili da prihvate svoju smenu i za pomoć su se obratili kraljici Mariji. Vlada je stoga penzionisala Ilića, a Mirković je kao general sa najvišim činom preuzeo Ilićev položaj i na njemu ostao nekoliko nedelja. Pošto je odbio da primi razrešenje sa dužnosti i kraljev ukaz o predaji zgrade komande, stavljen je na raspolaganje i smenjen sa dužnosti kraljevog Prvog ađutanta 27. januara 1942. godine.[6] Penzionisan je 16. februara iste godine. Britanci su pokušali da izglade sukob, ali je Mirković 4. marta predao dužnost Loziću. Tada je napisao u svojim zabeleškama:
Ja nisam bio agent Intelidžent Servisa. Ovo moram da podvučem pošto u današnjem dobu materijalizma ovaj moj rad može mnogima da izgleda smešan.[7]
Oficiri koji su podržavali Mirkovića su se pobunili i odbili da priznaju Lozića, zbog čega su Britanci uhapsili oko 450 oficira i vojnika odanih Mirkoviću (polovinu Jugoslovenske vojske van otadžbine). Ali kada je Lozić zatražio da od Britanaca da se Mirković ukloni iz Kaira i da se pukovnik Popović izvede pred vojni sud, Britanci su mu 5. marta naložili da odstupi sa svog mesta i postavili svog generala Stouna za vršioca dužnosti jugoslovenske Vrhovne komande.[8] Kada je izbeglička vlada umesto Lozića u Kairo poslala pukovnika Miodraga Rakića, Britanci su pristali da mu predaju dužnost i pokušali da vrate Mirkovića na položaj. Kada to nisu uspeli, britanska i jugoslovenska vlada su 19. novembra potpisale protokol kojim se dozvoljava generalu Mirkoviću i njegovim najbližim sledbenicima da budu primljeni u britansku vojsku, zadržavajući svoje činove.[8] Nakon toga ostao u emigraciji. Tokom rata za zasluge prema Velikoj Britaniji počasno je unapređen u čin general-majora[b]. Zajedno sa bratom interniran u Ugandu kao general britanske vojske. Posle rata 1948. demobilisan i dobio je status političkog azilanta u Ujedinjenom Kraljevstvu. Živeo od pomoći Komiteta slobodnih građana Jugoslavije. Preminuo je 23. avgusta 1969. godine u Londonu.[1]
Oficirsko napredovanje i odlikovanja uredi
Unapređen je u čin: pukovnika 15. avgusta 1929; brigadnog generala 1. decembra 1937; počasni general-major Ujedinjenog Kraljevstva 1942.
Dvostruko je odlikovan Ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima IV stepena, Ordenom Jugoslovenske krune III i IV stepena, Ordenom Svetog Save III i IV stepena, Ordenom belog orla IV i V stepena, Zlatnom medaljom za hrabrost i brojnim spomenicama i stranim odlikovanjima.[9]
Napomene uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d Bjelajac 2004, str. 219.
- ^ Brigadni đeneral BORIVOJE MIRKOVIĆ - pilot Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. decembar 2013), Pristupljeno 18. 11. 2013.
- ^ Tomasevich 1975, str. 267.
- ^ Tomasevich 1975, str. 268.
- ^ Tomasevich 1975, str. 279–280.
- ^ Ukaz V. K. Br. 58, Službene novine (ratno izdanje), Broj 5, 31. januar 1942.
- ^ Istina o 27. martu 1941., Pristupljeno 11. 11. 2013.
- ^ a b Tomasevich 1975, str. 280.
- ^ Miletić 2009, str. 15.
Literatura uredi
- Bjelajac, Mile S. (2004). Generali i admirali Kraljevine Jugoslavije 1918—1941. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. ISBN 978-86-7005-039-6.
- Miletić, Antun (2009). Srpski Đenerali u žicama: 1941—1945. Beograd: Albatros plus (Novi Beograd: Alfa tim print). ISBN 978-86-6081-081-4 Proverite vrednost parametra
|isbn=: checksum (pomoć). - Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70050-4.
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
