Bošnjace

Bošnjace
Bošnjace;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Jablanički
Opština	Lebane
Stanovništvo
— 2022.	1.319
— gustina	107/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 56′ 30″ S; 21° 49′ 20″ I / 42.941666° S; 21.822333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	257 m
Površina	15.16 km2
	Bošnjace Bošnjace na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	16232
Pozivni broj	016
Registarska oznaka	LB

Bošnjace je seosko naselje u Srbiji u opštini Lebane, koja se nalazi u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2022. godine bilo je 1.319 stanovnika. Atar sela obuhvata prostor od 1.516 hektara, i to je ujedno najprostraniji atar od svih atara u oblasti.

Ovde se nalazi Zapis Zdravkovića hrast (Bošnjace).

Geografski položaj

Bošnjace je udaljeno 10 kilometara od Lebana i 15 kilometara od Leskovca, svojevrstan je kulturni, administrativni i sportski centar okolnih 8 sela.

Centar sela je na nadmorskoj visini od 257 m, a najviši vrh u ataru sela („bošnjačko brdo“) na 349 m.

U topografskom pogledu selo je locirano na levoj obali reke Jablanice prostirući se sa obe strane puta Leskovac-Lebane sa centrom na ušću potoka u reku Jablanicu. Selo je zbijenog tipa sa karakteristikama klasičnog drumskog naselja.

Udaljenost od većih gradova

Lebane 10 km,
Leskovac 12 km,
Niš 55 km,
Vranje 80 km.

Istorija

Osnovu imena ovog sela čini reč Bošnjak, a po legendi negde za vreme Turaka doselile su se četiri porodice iz Bosne i nastanile na zemljištu preko puta bošnjačke crkve. Bila su to četiri brata. Njihovim naseljavanjem na lokalitetu koje sada nosi ime Staro selo, stvoreno je selo koje se prozvalo Bošnjace, a po nekima Bošnjak.

Iz turskog deftera iz 1516. godine, koji je objavila Radmila Tričković u tomu XI „Leskovačkog zbornika“, vidi se da se selo Bošnjak beleži u dva maha: najpre kao zijametsko selo kruševačkog sandžaka pod imenom Šušelj-Bošnjak, a potom kao timariotsko selo u mahali Dubočici pod imenom Bošnjak.

Dugu istoriju Bošnjaca potvrđuju srednjovekovni ostaci nađeni u njegovom ataru na mestu zvanom „Selište“, kao i otkriveni ostaci manastira Vojlovice u prostoru koje zahvata selo Veliko Vojlovce, čiji su, inače, kaluđeri izbegli ispred Turaka i kod Pančeva osnovali istoimeni manastir. Po nekim kazivanjima neko vreme po zaseljavanju, u starom selu Bošnjacu, nastala je „mreška“- pomor ljudi. Na savet neke vračare, stanovnici prvobitnog Bošnjaca su napustili svoje naselje i nastanili se na obali reke Jablanice i potoka koji se u selu Bošnjacu uliva u Jablanicu. Na tom prostoru zaseljeno Bošnjace, tokom vremena izraslo je u jedno od najvećih seoskih naselja Donje Jablanice. Prema ovome selo Bošnjace nije naseljeno posle dolaska Turaka, već pre njih, kao i mnoga druga sela u Leskovačkoj kotlini. U pogledu vremena nastanka sela, gorenavedena legenda nije pouzdana. Verovatnije je da su selo naselili doseljenici iz Bosne, možda rudari dovedeni od kralja Milutina. Lokalitet Kopaci u ataru sela ukazuje na mogućnost vađenja rude. Kako je u Srbiji dolazio veliki broj rudara – Sasa (Sasini) iz Bosne, ova pretpostavka može biti veoma blizu istorijskim činjenicama. Utoliko pre što se Donja Jablanica graniči sa Pustom Rekom i Gornjom Jablanicom koje su zone bile u srpskoj srednjovekovnoj državi obeležene kao rudarske. Na oko 30 km na zapadu od Bošnjaca leži Rudna planina, zatim Slišanski andezitski basen i najzad Radan koji je toponim vrlo moguće postao od Rudana (Rudne planine).

Kao opštinsko mesto leskovačke nahije na području „Uprave oslobođenih predela“ 1877/78. godine selo je imalo svog predsednika suda, 2 člana suda i 11 odbornika i predstavljalo je upravni prosvetni centar.

U crkvenoj porti je bila 1879. godine smeštena i sreska kancelarija jablaničkog sreza. Po školskom izveštaju iz 1878. godine tu je postojala škola. Imala je u crkvenoj kući jednu prostranu sobu za učionicu, no već desetak godina nije radila.^[1]

Jedna zanimljiva priča govori o vremenu posle reforme turskog carstva i ukidanja spahijskog sistema, razvlašćene spahije i osioni Arbanasi iz Gornje Jablanice, nasrtali su na selo Bošnjace u nameri da ga počitluče (stave pod svoju „zaštitu“). Bošnjačani su se potčinjavanju usprotivili, ali da bi sačuvali svoju slobodu, to jest status srpskog slobodnog sela, morali su da idu u Carigrad i da od Porte traže potvrdu da su slobodno selo i da ih niko ne može podvlastiti. U toj delegaciji bio je neko iz roda Stambolci, koji se u Carigradu istakao svojom hrabrošću i aktivnošću. Delegacija je uspela da dobije potvrdu turske vlade da je selo Bošnjace slobodno selo i da ga na silu niko ne može podvlastiti. Po povratku kući, ovaj rod iz Bošnjaca dobio je naziv Stambolci (stambolisci) kako se i danas zovu. Selo je do kraja turske vlasti ostalo slobodno, a po svršetku rata nije plaćalo agrarni dug.

Društvo

U selu deluje Lovačko udruženje „Bošnjace“, koje broji 150 članova, uglavnom meštana okolnih 8 sela, organizovanih u 5 sekcija. Udruženje koristi lovište „Bošnjačko brdo“, sa lovnom osnovom na 10 godina (do 2017. godine).

Fudbalski Klub Jedinstvo osnovan 1964. godine jedan od dva kluba u opštini Lebane koji se u sezoni 2023/2024 takmiči u Zonskoj ligi. Najveći uspeh kluba je takmičenje u trećem rangu.

Osnovna Škola „Radoje Domanović“ kao najstarija škola u Jablaničkom okrugu, ima 4 isturena odelanja i broji oko 600 učenika. Ovo je moderna i savremana škola opremljena kabinetima i nastavnim sredstvima novije generacije.

Crkva Svete Petke po nekim podacima podignuta u XIV veku, mada uzimajući u obzir dimenzije i arhitekturu veruje se da potiče iz XVI veka. Više puta paljena i obnavljana, tokom svog postojanja obeležila značajne istorijske događaje ovog kraja.

Demografija

Prema popisu iz 2011 u Bošnjacu je živelo 1550 stanovnika ( muškaraca 772, žena 778 ). Ukupan broj punoletnih osoba je 1244 ( muškaraca 617, žena 627 ). Prosečna starost stanovništva iznosi 41,2 godina (40,9 kod muškaraca i 41,6 kod žena). U naselju ima 414 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,74

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.517
1953.	1.601
1961.	1.691
1971.	1.769
1981.	1.819
1991.	1.853	1.833
2002.	1.629	1.687
2011.	1.550
2022.	1.319

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	1.524	93,55%
Romi	87	5,34%
Nemci	2	0,12%
Crnogorci	1	0,06%
Hrvati	1	0,06%
Rumuni	1	0,06%
Makedonci	1	0,06%
Bugari	1	0,06%
nepoznato	3	0,18%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	7	6
80+	9	24
75—79	28	27
70—74	38	51
65—69	48	64
60—64	56	45
55—59	47	38
50—54	68	49
45—49	66	65
40—44	61	51
35—39	62	58
30—34	36	49
25—29	40	43
20—24	52	58
15—19	56	53
10—14	58	46
5—9	41	50
0—4	40	39
Prosek :	40,1	41,0

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	237	270	333	374	420	434	457

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	40	124	71	83	66	51	17	4	1	0	3,56

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	674	128	484	52	9	1
Ženski	681	79	490	91	18	3
UKUPNO	1.355	207	974	143	27	4

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	370	196	0	0	39
Ženski	230	129	0	0	35
UKUPNO	600	325	0	0	74
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	1	15	46	3	8
Ženski	0	2	20	1	3
UKUPNO	1	17	66	4	11
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	3	1	10	8	7
Ženski	1	0	3	10	13
UKUPNO	4	1	13	18	20
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	9	0	0	24
Ženski	0	0	0	13
UKUPNO	9	0	0	37

Poznate ličnosti

Dragomir Andrejević, srpski lekar
Jovan Pejčić, srpski književni kritičar i istoričar književnosti
Tihomir Petrović, srpski istoričar književnosti i profesor.
Velja Mitić Tarzan srpski je pesnik.

Reference

^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1880. godine
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] "Prosvetni glasnik", Beograd 1880. godine

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]