Brašov

Brašov
rum. *Braşov*
Brašov; rum. Braşov
	Gradska kuća i glavni trg u Brašovu
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Rumunija
Okrug	Brašov
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2011.	253.200
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 39′ 15″ S; 25° 36′ 36″ I / 45.65430° S; 25.61005° I
Aps. visina	600 m
Površina	267 km2
	Brašov Brašov na karti Rumunije
Pozivni broj	0268
Registarska oznaka	BV

Brašov (IFA izgovor: /bra'ʃov/; rum. Braşov; nem. Kronstadt; mađ. Brassó; lat. Brassovia, Corona) je veliki grad u Rumuniji.^[3] On se nalazi u središnjem delu zemlje, u istorijskoj pokrajini Transilvanija, čije je najznačajnije središte posle Kluža. Brašov je upravno središte istoimenog okruga Brašov.

Brašov se prostire se na 267,2 km² i prema poslednjem popisu iz 2011. godine u gradu je živelo 227.961 stanovnika.^[4]

Geografija uredi

Grad Brašov je grad u samom centru današnje Rumunije. Grad se razvio u jugoistočnom delu Transilvanije, na mestu gde se sabiru putevi sa severa kako bi se na ovom mestu uspeli na Karpate i prešli preko prevoja u južnije smeštenu Vlašku. Gradsko jezgro se upravo nalazi na početku ovog klanca koji vodi ka Vlaškoj i sa obe stane je zatvoren brdima.

Istorija uredi

Kao vreme osnivanja grada uzima se 1252. godina, kada je Tevtonski red na tom mestu ustanovio trgovačku koloniju Kronstadt (Brasso na mađarskome). Sasi su podigli crkve i kuće u nemačkom stilu, koji je očigledan i danas. Za vreme komunizma grad je bio poznat kao Orasul Stalin.

Danas Prva rumunska škola je rumunski nacionalni književni muzej u bugarskom naselju Stari Brašov. Muzej ima oko 4.000 starih knjiga i više od 30.000 dokumenta, uglavnom na crkvenoslovenskom.^[5]

Srbi u Brašovu uredi

Srba je u Brašovu bilo tokom istorije, ali je malo tragova, pa su te epizode su vredne pažnje. Prvi Srbi doseljenici u Brašovu javljaju se između 1462-1474. godine.^[6] Godine 1572. u grad se vratio sa školovanja "iz srpske zemlje" Miha,^[7] sin pop (budući paroh iste crkve) Dobre paroha brašovskog. Pop Dobra (paroh je bio 1541-1572) je bio poznati prepisivač crkvene knjige, sa dobrim znanjem srpskog jezika.^[8] On je kupio 1569. godine dva rukopisna slovenska (srpska) molitvenika, koje je povezao i sa još jednim svojim dodatkom poklonio školi pored svoje crkve.^[9] Srbin, Isaija arhimandrit, je u Brašovu trpeo nasilje, od strane mađarskog pukovnika grof Ladislava Čakija, u 2/2 17. veka. Isaija je bio monah sa Svete Gore, i vraćajući se iz misije u Rusiji, došao je u Brašov, gde su mu oteli pasoš i zatvorili ga.^[10] On je zatim bio zatvoren zajedno sa grofom Đorđem Brankovićem u Sibinju, ali je kasnije pušten.^[11]

Kada su Rumuni u Erdelju prešli u uniju sa katolicima, narod je ostao prepušten samom sebi, bez duhovnih vođa i sveštenika. Srbi su pokušavali tokom 18. veka da pomognu (da ih otrgnu od unije) misionareći među njima. Delovao je u Brašovu među erdeljskim Rumunima i vladika Krušedolski, Nikanor Melentijević 1735. godine, pišući tamošnjim pravoslavcima poslanice. Drugi kaluđer Visarion Srbin iz manastira Pakre, rodom iz Majdana u Bosni, misionario je po Erdelju od 1742. godine. Radio je po nalogu Patrijarha Arsenija IV sa namerom da povrati erdeljske Rumune od Unije. Krenuo je od mesta Lipe, gde je na jednom brdu podigao veliki drveni krst, i skupio silan narod da mu propoveda. Njegova propoved je imala veliki efekat na Rumune, koji su počeli da bojkotuju unijatske sveštenike. Ulazio je među unijate do Brašova.^[12] Kao poslanik na srpskom crkveno-narodnom saboru 1744. godine učestvovao je kao poslanik pop Irodion "ot Brašove". U Brašovu je boravio i Dionisije Novaković, kasniji episkop budimski, kojeg je 1767. godine zamenio Dimitrije Kirilović kao pravoslavni episkop u Erdelju. Austrijski car Josif II postavio je 1783. godine za episkopa erdeljskog još jednog Srbina, Gedeona Nikitića, a za njim je sledovao Gerasim Adamović takođe Srbin, od cara potvrđen 1789. godine. Rumuni su se bunili što im je stranac nametnut, ali on je radeći u duhu pravoslavlja do smrti 1796. godine delovao. Bio je to poslednji Srbin episkop u Erdelju, od tada po carskoj milosti postavljani su Rumuni (1810).^[13]

Prenumerant Stojkovićeve ugledne knjige bio je 1802. godine u Brašovu "u Transilvaniji", tamošnji Srbin kupec Avram Duzić.^[14] Vujićevu knjigu o francuskoj gramatici nabavio je 1805. godine jedan Srbin u Brašovu - Antonije Popović kupec.^[15] Drugu Vujićevu knjigu platio je 1807. godine, da se štampa isti Popović, za kojeg autor navodi u posveti: "Gospodar Dimitrije Popović, Kraljevske slobodne varoši Novog Sada ali i Brašova - znatni kupac". Bio je to njegov mecena, "ljubazni drug i prijatelj". Poznanstvo sa Popovićem, započelo je sa pismom poslatim iz Brašova avgusta 1805. godine. Brašovski trgovac mu je velikodušno nudio 50-100 f. za objavljivanje bilo kojeg njegovog dela.^[16]

Svešteno-istorijsku knjigu prevedenu na bugarski jezik, od strane Anastasa Stojanovića - Koteljanina (iz Kazana) i Antonija Jovanovića, nabavili su 1825. godine u Brašovu pretplatnici: Stefan Hadži Jovanović, Angel Angelović, Stojko Hadži Penčović, Anastas Jovanović Čukina, Panagiot Hadži Hristović, Simeon Hadži Jovanović, Joakim Ivanović, Angel Ikonomović, Ilija Teodorović i Velizarij Stojanović.^[17]

Kupac knjige o srpskom junaku Milošu Obiliću, bio je 1829. godine Hadži Jordan Hadžićenu, veliko-kupac u "Kronštatu" (Brašovi).^[18] Miloš Obrenović je 1830. godine imao u Brašovu "svog čoveka" (poverljivu osobu) Panteliju Hadži Stoila (Bugarina?). Srpski letopis je 1834. godine naručio u Brašovu, Jovan Slavić tamošnji velikokupac.

Okupili su se srpski čitaoci oko jedne filozofske knjige u "Prašovu" (Brašovu) "u Mađarskoj" 1844. godine. Prenumerantski punkt su obrazovali umni ljudi, koji su se tu sjatili sa svih strana: Visarion Mišković svršeni bogoslov (iz Banata), Jovan Riđički od Skribešće (iz Banatskog Kolmoša), Dimitrije Mihajlović stihotvorac (iz Novog Sada), Miloš Dimitrijević, Dimitrije Popović (iz Novog Sada), Atanasije Tanasijević, Đorđe Mišković, Dimitrije Bibić, Petar Gronić, Stefan Sretković, Jovan Ilić Srbijanac i Svetozar Ranković.^[19] Srpsko-grčki priručnik za učenje jezika uzeli su zahvaljujući skupljaču pretplate Jovanu Slavniću trgovcu, povezani Srbi i Grci iz Brašova: pop Grigorije Jovan paroh grčke pravoslavne crkve u Brašovu, te trgovci - Nikola Jovanović, Jovan Marković (iz Beča), Anastas Safranu, Ilija Ruset, Toma Zlatko, Emanuil Zlatko, Sotir Maiču, Emilijan Jovanović, Sotir Petrović, Jordan Angelović, Vasilije Parčov, Jovan Raći, Aleksandar Morišesko, Vasilije Ordigan, Petar Jovanović, Dimitrije Karakaši, Gavril Karpović, Konstantin i Petar Jovanović.^[20]

Davidovićeva knjiga o istoriji Srba stigla je i u "Brašovo" kod tamošnjih srpskih čitalaca 1846. godine: skupljač pretplate Vasa Vasilijević u Zemunu, od "Visokoblagodnog gospodina" Georgija Arbutine c i k majora Okružnog komandanta granice, grada i varoši Brašovske, i Jovana Slavnića trgovca u Brašovu.^[21] Iste, 1846. godine u Pančevu se bavio poslom trgovac iz Brašova, koji se javlja kao prenumerant jedne popularne knjige - Petar G. Janković.^[22]

Godine 1852. kao pretplatnik jedne srpske knjige javlja se u Brašovu, Nikolaj Marko Nedeljković tamošnji trgovac.^[23] Isti se javlja te godine kao kupac još jedne Rašićeve srpske knjige.^[24] Pretplatnik je i jedne biblijske istorijske knjige iz 1857. godine u gradu "Brašovo".^[25]

Početkom 20. veka u Brašovu je bilo popisano 36 pravoslavnih Srba.^[26]

Stanovništvo uredi

Demografija
1992.	2002.	2011.
323.736	284.596	253.200

Staro jezgro Brašova viđeno sa obližnjeg brda Tampa

Brašov je tokom istorije bio poznat kao važno uporište Nemaca, koji su vekovima bili pretežno stanovništvo grada. Tokom 20. veka desile su se nagle promene u strukturi stanovništva u korist Rumuna, tako da je grad mnogo drugačiji nego pre. Po poslednjem popisu stanovništva iz 2002. godine struktura stanovništva bila je sledeća:

Rumuni - 90,7%
Mađari - 8,5%
Nemci - 0,6%
Romi - 0,3%

Znamenitosti uredi

Brašov je danas kulturno, obrazovno i privredno središte južne polovine Transilvanije. Grad je i važno turističko odredište zahvaljujući dobro očuvanom i veoma vrednom starom jezgru sa brojnim crkvama, trgovima, palatama i parkovima. U okolini grada se nalaze najbolja rumunska zimska izletišta i kompleksi, koji se često kombinuju sa turističkim sadržajima grada.

U Brašovu se svake godine održava najveći muzički festival u Rumuniji, Cerbul de Aur.

Crna crkva uredi

Najveća znamenitost Brašova je svakako protestantska Crna crkva (rum. Biserica Neagră), koja je najveća gotska crkva između Carigrada i Beča i služi liturgiji nemačkih luterana koji tamo žive. Izgrađena je između 1383. i 1480. a ime je dobila po požaru koji je izbio 1689. godine, u kome je nagorela i dobila današnju boju. Navodno ovaj podatak o požaru je neistinit pošto je Crna crkva potamnela od zagađenja, tokom industrijalizacije Brašova u 19. i 20. veku, što potvrđuju i sami dokumenti o Brašovu.

Reference uredi

^ „Recensământul Populației și al Locuințelor 2002 - populația unităților administrative pe etnii”. Kulturális Innovációs Alapítvány (KIA.hu - Fundația Culturală pentru Inovație). Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 6. 8. 2013.
^ „Tab8. Populația stabilă după etnie – județe, municipii, orașe, comune”. Institutul Național de Statistică din România. jul 2013. Arhivirano iz originala 18. 01. 2016. g. Pristupljeno 5. 8. 2013.
^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 175. ISBN 86-331-2075-5.
^ „Comunicat de presă privind rezultatele provizorii ale Recensământului Populaţiei şi Locuinţelor – 2011” (PDF). Brașov County Regional Statistics Directorate. 2. 2. 2012. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 7. 2013. g. Pristupljeno 4. 5. 2012.
^ Muzeul Prima Școală Românească
^ Ștefan Andreescu: "Vlad Țepeș (Dracula): între legendă și adevăr istoric", Brasov? 1998.
^ "Limba Romana", Bucarest 1970.
^ "Izvestii︠a︡ na Instituta za istorii︠a︡", Tom 19, Sofia 1967.
^ "Copiști și traducători din Șcheii Brașovului, precursori ai Diaconului Coresi,www.ziarullumina.ro
^ "Srpski letopis", Budim 1830. godine
^ "Delo", Beograd 1896. godine
^ "Srpski sion", Karlovci 1906. godine
^ "Srbski narodni list", Budim 1847. godine
^ Atanasije Stojković: "Fizika", druga knjiga, Budim 1802. godine
^ Joakim Vujić: "Rukovodstvo k francuztij gramatici", Budim 1805. godine
^ "Radostne i uveselitelne lakrdije Bertoldina...", prevod sa italijanskog, Budim 1807. godine
^ Jovan Gibner: "Svješćeno cvjetobratije i sto i četire svješćeni istoriji...", prevod, Budim 1825. godine
^ Jevta Popović: "Milošijada", Budim 1829. godine
^ "Pohvala Marku Aureliju", prevod, Beograd 1844. godine
^ Georgije Kiridis, Eftimije Avramović: "Rukovodstvo k brzom i lakom naučenju grečeskog i srskog jezika", Beograd 1845.
^ "Dimitrije Davidović: "Istorija naroda srbskog", Beograd 1846. godine
^ "Persijanka", prevod, Beograd 1846. godine
^ Milan David Rašić: "Fedor i Marija...", Beč 1852. godine
^ Milan David Rašić: "Kosmajka ili pogled na strane knjažestva Srbije...", Beč 1852. godine
^ "Sočinjenija Solomonova i Sirahova", Beč 1857. godine
^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910.