Википедија

Bugari

Bugari (bug. българи) su južnoslovenski[26][27][28] narod, koji pretežno živi u Bugarskoj, gde čini oko 85% stanovništva.

Bugari
българи
Zastava Bugara
Ukupna populacija
7 — 8 miliona[1][2][3]
Regioni sa značajnom populacijom
 Bugarska 6.000.000[4]
 SAD294.000[5]
 Ukrajina186.000[6]
 Nemačka185.000[7]
 Španija151.000[8]
 UK63.000[9]
 Moldavija52.000[10]
 Italija47.000[11]
 Grčka41.000[12]
 Rusija24.000[13]
 Holandija20.000[14]
 Kipar20.000[15]
 Belgija19.000[16]
 Kanada18.000[17]
 Srbija13.000[18]
 Australija11.000[19]
 Kazahstan7.300[20]
 Turska7.200[21]
 Švedska6.700[22]
 Rumunija6.600[23]
 Danska6.200[24]
 Mađarska6.000[25]
Jezici
Bugarski jezik
Religija
dominira pravoslavna, ali ima i muslimana, rimokatolika, protestanata i ateista
Srodne etničke grupe
ostali Južni Sloveni

Bugari su većinom pravoslavne veroispovesti, ali ima ih i muslimana i katolika. Bugari islamske veroispovesti su poznati pod imenom Pomaci.

Bugarski jezik pripada slovenskoj grupi indoevropske porodice jezika.

Bugara prema procenama ima ukupno od 7 do 9 miliona, a najviše u Bugarskoj, oko 6 miliona.

Etnogeneza uredi

Bugari potiču od naroda veoma različitog porekla i broja, i stoga su rezultat efekta „topljenja u loncu“. Glavni etnički elementi koji su se spojili da bi proizveli modernog bugarskog etniciteta su:

  • Tračani - starosedelački drevni balkanski indoevropski narod, od koga su zadržani kulturni i etnički elementi;[29][30][31]
  • Stari Sloveni - indoevropska grupa plemena koja su migrirala iz istočne Evrope na Balkan u periodu 6-7. veka i nametnuli svoj jezik i kulturu lokalnim tračkim, rimskim i grčkim zajednicama.
  • Prabugari - polunomadski konglomerat plemena iz centralne Azije koji su stigli u 7. veku, udružili su se sa lokalnim slovenskim i slaveniziranim stanovništvom, organizovali su ranosrednjovekovnu bugarsku državnost i zaveštali svoj etnonim modernoj bugarskoj naciji, dok su se na kraju asimilirali u lokalno slovensko stanovništvo.[32][33]

Istorija uredi

Prvo bugarsko carstvo osnovano je u 681. godini. Nakon usvajanja pravoslavnog hrišćanstva 864. godine postalo je jedan od kulturnih centara slovenske Evrope. Njegovu vodeću kulturnu poziciju bila je konsolidovana sa pronalaskom ćirilskog pisma u prestonici Preslavu uoči 10. stoljeća.[34] Razvoj staroslovenske pismenosti u zemlji imala je efekat sprečavanja asimilacije Južnih Slovena u susedne kulture, a takođe je stimulisao razvoj posebnog etničkog identiteta.[35] Simbioza je izvedena između brojčano slabih Prabugara i brojnih slovenskih plemena na tom širokom području od Dunava na sjevera, do Egejskog mora na jugu, od Jadranskog mora na zapada, do Crnog mora na istoku, koji su prihvatili zajednički etnonim "Bugari".[36] Tokom 10. veka Bugari su uspostavili oblik nacionalnog identiteta koji je bio daleko od modernog nacionalizma, ali im je pomogao da prežive kao poseban entitet tokom vekova.[37][38]

Godine 1018. Bugarska je izgubila nezavisnost i ostala vizantijski predmet sve do 1185. godine, kada je stvoreno Drugo bugarsko carstvo.[39] Ipak, krajem 14. veka osmanlije su osvojile cijelu Bugarsku.[40] Prema osmanskom sistemu, hrišćani su smatrani razredom klasom ljudima. Tako su Bugari, kao i drugi hrišćani, bili podvrgnuti velikim porezima, a mali deo bugarskog stanovništva doživelo je delimičnu ili potpunu islamizaciju.[41] Pravoslavni hrišćani su bili uključeni u specifičnu etno-versku zajednicu pod imenom Rum Milet. Za obične ljude, pripadnici ove pravoslavne zajednice postali su važniji od njihovog etničkog porekla.[42] Ova zajednica postala je i osnovni oblik društvene organizacije i izvor identiteta za sve etničke grupe unutar nje.[43] Na ovaj način, etnonimi su se retko koristili i između 15. i 19. veka, većina lokalnog stanovništva postepeno se počela identificirati kao hrišćani.[44][45] Međutim, javno-duhovno sveštenstvo u nekim izolovanim manastirima još uvek su zadržali prepoznatljiv bugarski identitet u životu,[46] što mu je pomoglo da prežive pretežno u ruralnim, udaljenim područjima.[47] Uprkos procesu etno-verske fuzije među pravoslavnim hrišćanima, snažna nacionalistička osećanja uporna su u katoličkoj zajednici u severozapadnom delu zemlje.[48] U to doba, među inteligencijom i urbanim stanovništvom dogodio se proces delimične helenizacije, što je rezultat višeg statusa grčke kulture i grčke pravoslavne crkve među balkanskim hrišćanima. Tokom druge polovine 18. veka Prosvetiteljstvo u zapadnoj Evropi dalo je uticaj na pokretanje nacionalnog buđenja Bugarske 1762. godine.[49]

Neki Bugari su podržavali rusku vojsku kada su prešli Dunav sredinom 18. veka. Rusija je radila na tome da ih ubedi da se useljavaju u područja koja su je nedavno osvojili, posebno u Besarabiji. Kao posljedica toga, naseljavali su se mnogi bugarski kolonisti, a kasnije su formirali dva vojna puka, u sklopu ruske vojne kolonizacije područja u 1759-1763.[50]

Bugarski nacionalni pokret uredi

Tokom rusko-turskih ratova (1806–1812) i (1828–1829) bugarski emigranti su formirali vojsku bugarskih zemljaka i pridružili se ruskoj vojsci, nadajući se da će Rusija doneti bugarsko oslobođenje, ali su njeni imperijalni interesi tada bili usmereni na Grčku i Vlašku.[51] Uspon nacionalizma pod Osmanskim carstvom doveo je do borbe za kulturnu i versku autonomiju bugarskog naroda. Bugari su želeli da imaju svoje škole i liturgiju na bugarskom i bila im je potrebna nezavisna crkvena organizacija. Nezadovoljni nadmoćnošću grčkog pravoslavnog sveštenstva, borba je počela da se rasplamsava u nekoliko bugarskih eparhija 1820-ih.

Tek 1850-ih Bugari su započeli svrsishodnu borbu protiv Carigradske patrijaršije. Borba između Bugara i grčkih fanariota intenzivirala se tokom 1860-ih. 1861. godine Vatikan i osmanska vlada priznale su posebnu bugarsku unijatsku crkvu. Kako su grčki sveštenici izbačeni iz većine bugarskih episkopija krajem decenije, značajna područja su otcepljena od patrijaršijske kontrole. Ovaj pokret obnovio je izrazitu bugarsku nacionalnu svest kod običnog naroda i doveo do toga da su Osmanlije 1870. godine priznali Bugarski milet. Kao rezultat toga, dva pokreta oružane borbe počela su da se razvijaju već početkom 1870-ih: Unutrašnja revolucionarna organizacija i Bugarski revolucionarni centralni komitet. Njihova oružana borba dostigla je vrhunac sa Aprilskim ustankom koji je izbio 1876. godine. Rezultat je bio rusko-turski rat (1877–1878) i doveo je do osnivanja treće bugarske države nakon Sanstefanskog sporazuma. Pitanje bugarskog nacionalizma dobilo je veći značaj nakon Berlinskog kongresa, koji je vratio regione Makedonije i Adrijanopolja pod kontrolu Osmanskog carstva. Takođe je u Severnoj Trakiji stvorena autonomna osmanska provincija, zvana Istočna Rumelija. Kao posledica toga, bugarski nacionalni pokret proglasio je svojim ciljem uključivanje većine Makedonije, Trakije i Mezije pod Veliku Bugarsku.

Istočna Rumelija pripojena je Bugarskoj 1885. godine beskrvnom revolucijom. Tokom ranih 1890-ih osnovane su dve probugarske revolucionarne organizacije: Unutrašnja makedonsko-jedrenska revolucionarna organizacija i Vrhovni makedonsko-jedrenski komitet. 1903. godine učestvovali su u neuspelom Ilinden-Preobraženjskom ustanku protiv Osmanlija u Makedoniji i Adrijanopoljskom vilajetu. Tada su makedonski Sloveni identifikovani pretežno kao Bugari, a značajna bugarofilska osećanja trajala su među njima do kraja Drugog svetskog rata.[52][53][54][55][56]

Početkom 20. veka kontrola nad Makedonijom postala je ključna tačka spora između Bugarske, Grčke i Srbije, koje su vodile Prvi balkanski rat (1912–1913) i Drugi balkanski rat (1913). Za ovo područje dodatno se vodila borba tokom Prvog svetskog rata (1915–1918) i Drugog svetskog rata (1941–1944).

Vidi još uredi

  •  
    Mapa bugarske dijaspore u svetu
  •  
    Bugari u Bugarskoj 2011. godine
  •  
    Bugari u Srbiji 2011. godine
  •  
    Bugari u regiji Budžak u Ukrajini 2002. godine

Reference uredi

  1. ^ Danver, Steven L. (2015-03-10). Native Bulgarian people's of the World. google.bg. Routledge. ISBN 9781317464006. 
  2. ^ Cole, Jeffrey E. (2011-05-25). Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia. google.bg. Abc-Clio. ISBN 9781598843033. 
  3. ^ Conference, Foundation for Endangered Languages; Argenter, Joan A.; McKenna Brown, R. (2004). On the Margins of Nations. google.bg. Institut d'Estudis Catalans. ISBN 9780953824861. 
  4. ^ Eksperti po demografiя osporiha prebroяvaneto | Dnes.bg Novini
  5. ^ Bugari u Sjedinjenim Državama
  6. ^ Bugari u Ukrajini
  7. ^ Bugari u Nemačkoj
  8. ^ Bugari u Španiji
  9. ^ Bugari u Ujedinjenom Kraljevstvu
  10. ^ Bugari u Moldaviji
  11. ^ Bugari u Italiji
  12. ^ Bugari u Grčkoj
  13. ^ Bugari u Rusiji
  14. ^ Bugari u Holandiji
  15. ^ Bugari na Kipru
  16. ^ Bugari u Belgiji
  17. ^ Bugari u Kanadi
  18. ^ Bugari u Srbiji
  19. ^ Bugari u Australiji
  20. ^ Bugari u Kazahstanu
  21. ^ Bugari u Turskoj
  22. ^ Bugari u Švedskoj
  23. ^ Bugari u Rumuniji
  24. ^ Bugari u Danskoj
  25. ^ Bugari u Mađarskoj
  26. ^ Sloveni
  27. ^ Bugari
  28. ^ Kulturna blizina slovenskih naroda
  29. ^ "Many Thracian survivals have been detected in the sphere of Bulgarian national costume and folk tradition." The Bulgarians: from pagan times to the Ottoman conquest, David Marshall Lang, Westview Press, 1976. ISBN 0-89158-530-3. стр. 27.
  30. ^ Kushniarevich, Alena; Utevska, Olga; Chuhryaeva, Marina; Agdzhoyan, Anastasia; Dibirova, Khadizhat; Uktveryte, Ingrida; Möls, Märt; Mulahasanovic, Lejla; Pshenichnov, Andrey; Frolova, Svetlana; Shanko, Andrey; Metspalu, Ene; Reidla, Maere; Tambets, Kristiina; Tamm, Erika; Koshel, Sergey; Zaporozhchenko, Valery; Atramentova, Lubov; Kučinskas, Vaidutis; Davydenko, Oleg; Goncharova, Olga; Evseeva, Irina; Churnosov, Michail; Pocheshchova, Elvira; Yunusbayev, Bayazit; Khusnutdinova, Elza; Marjanović, Damir; Rudan, Pavao; Rootsi, Siiri; et al. (2015). „Genetic Heritage of the Balto-Slavic Speaking Populations: A Synthesis of Autosomal, Mitochondrial and Y-Chromosomal Data”. PLOS ONE. 10 (9): e0135820. Bibcode:2015PLoSO..1035820K. PMC 4558026  . PMID 26332464. doi:10.1371/journal.pone.0135820  . 
  31. ^ "A detailed analysis is made of the assimilation process which took place between Slavs and Thracians. It ended in the triumph of the Slav element and in the ultimate disappearance of the Thracian ethnos...Attention is drawn to the fact that even though assimilated, the Thracian ethnicon left behind traces of its existence (in toponymy, the lexical wealth of the Bulgarian language, religious beliefs, material culture, etc.) which should be extensively studied in all their aspects in the future..." For more see: Dimitъr Angelov, Obrazuvane na bъlgarskata narodnost, (Izdatelstvo Nauka i izkustvo, “Vekove”, Sofiя, (1971), pp. 409–410. ([http://macedonia.kroraina.com/da/da_summary.htm Summary in English).
  32. ^ „Prabugari”. Britannica.com. Pristupljeno 20. 12. 2017. 
  33. ^ Fine, Jr., John V. A. (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. University of Michigan. str. 165. ISBN 978-0-472-08149-3. Pristupljeno 11. 2. 2015 — preko Books.google.bg. 
  34. ^ Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250, Cambridge Medieval Textbooks. Cambridge University Press. str. 221—222. ISBN 9780521815390. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  35. ^ Poulton, Hugh (2000). Who are the Macedonians? (2nd izd.). C. Hurst & Co. Publishers. str. 19—20. ISBN 978-1-85065-534-3. 
  36. ^ Karloukovski, Vassil (1996). Srednovekovni gradovi i tvrdini vo Makedonija. Ivan Mikulčiќ (Skopje, Makedonska civilizacija, 1996). Kroraina.com. str. 72. ISBN 978-9989-756-07-8. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  37. ^ Giatzidis, Emil (2002). An Introduction to Post-Communist Bulgaria: Political, Economic and Social Transformations. Manchester University Press. ISBN 9780719060953. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  38. ^ Fine, Jr., John V. A. (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. University of Michigan. str. 165. ISBN 978-0-472-08149-3. Pristupljeno 11. 2. 2015 — preko Books.google.bg. 
  39. ^ Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. University of Washington Press. str. 364. ISBN 9780295800646. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  40. ^ With the capture of a rump Bulgarian kingdom centred at Bdin (Vidin) in 1396, the last remnant of Bulgarian independence disappeared. ... The Bulgarian nobility was destroyed—its members either perished, fled, or accepted Islam and Turkicization—and the peasantry was enserfed to Turkish masters.
  41. ^ Minkov, Anton (2004). Conversion to Islam in the Balkans: Kisve Bahası – Petitions and Ottoman Social Life, 1670–1730. BRILL. str. 193. ISBN 978-90-04-13576-5. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  42. ^ Detrez, Raymond; Segaert, Barbara; Lang, Peter (2008). Europe and the Historical Legacies in the Balkans. str. 36. ISBN 9789052013749. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  43. ^ Karpat, Kemal H. (2002). Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays. Brill. str. 17. ISBN 978-90-04-12101-0. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  44. ^ Handbook of Language and Ethnic Identity, Disciplinary and Regional Perspectives, Joshua A. Fishman, Ofelia García. ] . Oxford University Press. 2010. str. 276. ISBN 978-0-19-537492-6 https://books.google.com/books?id=7oAUeUVtc58C&pg=PA276.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć): "There were almost no remnants of a Bulgarian ethnic identity; the population defined itself as Christians, according to the Ottoman system of millets, that is, communities of religious beliefs. The first attempts to define a Bulgarian ethnicity started at the beginning of the 19th century."
  45. ^ Roudometof, Victor; Robertson, Roland (2001). Nationalism, globalization, and orthodoxy: the social origins of ethnic conflict in the Balkans. Greenwood Publishing Group. str. 68—71. ISBN 978-0-313-31949-5. 
  46. ^ Nikolova-Houston, Tatiana Nikolaeva (2008). Margins and Marginality: Marginalia and Colophons in South Slavic Manuscripts During the Ottoman Period, 1393–1878. str. 202—206. ISBN 9780549650751. Pristupljeno 11. 2. 2015. [mrtva veza]
  47. ^ Crampton, R. J. (1987). Modern Bulgaria. Cambridge University Press. str. 8. ISBN 9780521273237. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  48. ^ Carvalho, Joaquim (2007). Religion and Power in Europe: Conflict and Convergence. Edizioni Plus. str. 261. ISBN 9788884924643. Pristupljeno 11. 2. 2015. 
  49. ^ Stith, Spencer S. (2008). A Comparative Study of Post-Ottoman Political Influences on Bulgarian National Identity Construction and Conflict. str. 22—23. ISBN 9780549683957. 
  50. ^ Milchev, Vladimir (2002). „Dva husarski polka s bъlgarsko učastie v sistemata na dъržavnata voenna kolonizaciя v Юžna Ukraйna (1759-1762/63 g.)” [Two Hussar Regiments with Bulgarian Participation in the System of the State Military Colonization in Southern Ukraine (1759-1762/63)]. Istoričeski pregled (na jeziku: Bulgarian) (5–6): 154—65. 
  51. ^ Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara (1977). Establishment of the Balkan National States: 1804–1918. University of Washington Press. str. 128. ISBN 9780295803609. Pristupljeno 2015-02-11. 
  52. ^ During the 20th century, Slavo-Macedonian national feeling has shifted. At the beginning of the 20th century, Slavic patriots in Macedonia felt a strong attachment to Macedonia as a multi-ethnic homeland. They imagined a Macedonian community uniting themselves with non-Slavic Macedonians... Most of these Macedonian Slavs also saw themselves as Bulgarians. By the middle of the 20th. century, however Macedonian patriots began to see Macedonian and Bulgarian loyalties as mutually exclusive. Regional Macedonian nationalism had become ethnic Macedonian nationalism... This transformation shows that the content of collective loyalties can shift.Roth, Klaus; Brunnbauer, Ulf (2010). Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe, Ethnologia Balkanica Series. LIT Verlag Münster. str. 127. ISBN 978-3825813871. 
  53. ^ Up until the early 20th century and beyond, the international community viewed Macedonians as regional variety of Bulgarians, i.e. Western Bulgarians.Nationalism and Territory: Constructing Group Identity in Southeastern Europe, Geographical perspectives on the human past : Europe: Current Events, George W. White, Rowman & Littlefield, White, George W. (2000). Nationalism and Territory: Constructing Group Identity in Southeastern Europe. Rowman & Littlefield. str. 236. ISBN 0847698092. 
  54. ^ "Most of the Slavophone inhabitants in all parts of divided Macedonia, perhaps a million and a half in all – had a Bulgarian national consciousness at the beginning of the Occupation; and most Bulgarians, whether they supported the Communists, VMRO, or the collaborating government, assumed that all Macedonia would fall to Bulgaria after the WWII. Tito was determined that this should not happen. "Woodhouse, Christopher Montague (2002). The struggle for Greece, 1941–1949. C. Hurst & Co. Publishers. str. 67. ISBN 978-1-85065-492-6. 
  55. ^ "At the end of the WWI there were very few historians or ethnographers, who claimed that a separate Macedonian nation existed... Of those Slavs who had developed some sense of national identity, the majority probably considered themselves to be Bulgarians, although they were aware of differences between themselves and the inhabitants of Bulgaria... The question as of whether a Macedonian nation actually existed in the 1940s when a Communist Yugoslavia decided to recognize one is difficult to answer. Some observers argue that even at this time it was doubtful whether the Slavs from Macedonia considered themselves to be a nationality separate from the Bulgarians.Danforth, Loring M. (1997). The Macedonian conflict: ethnic nationalism in a transnational world. Princeton University Press. str. 65—66. ISBN 978-0-691-04356-2. 
  56. ^ Kaufman, Stuart J. (2001). Modern hatreds: the symbolic politics of ethnic war. New York: Cornell University Press. str. 193. ISBN 978-0-8014-8736-1. „The key fact about Macedonian nationalism is that it is new: in the early twentieth century, Macedonian villagers defined their identity religiously—they were either "Bulgarian," "Serbian," or "Greek" depending on the affiliation of the village priest. While Bulgarian was most common affiliation then, mistreatment by occupying Bulgarian troops during WWII cured most Macedonians from their pro-Bulgarian sympathies, leaving them embracing the new Macedonian identity promoted by the Tito regime after the war.” 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Bugari na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бугари&oldid=27548872”