Википедија

Vidoje Žarković

Vidoje Žarković (Nedajno, kod Plužina, 10. jun 1927 — Beograd, 29. septembar 2000) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i SR Crne Gore, kontra-admiral JNA u rezervi i junak socijalističkog rada.

vidoje žarković
Vidoje Žarković, 1989.
Lični podaci
Datum rođenja(1927-06-10)10. jun 1927.
Mesto rođenjaNedajno, kod Plužina, Kraljevina SHS
Datum smrti29. septembar 2000.(2000-09-29) (73 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija, SR Jugoslavija
Profesijavojno lice,
društveno-politički radnik
Porodica
SupružnikLjiljana Žarković
Delovanje
Član KPJ od1943.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija
1941 — 1965.
Činkontra-admiral u rezervi
Predsednik Izvršnog veća Skupštine SR Crne Gore
Period5. maj 1967 — 7. oktobar 1969.
PrethodnikMijuško Šibalić
NaslednikŽarko Bulajić
Predsednik Skupštine SR Crne Gore
Period1969 — 1974.
PrethodnikVeljko Milatović
NaslednikBudislav Šoškić
Predsednik CK SK Crne Gore
Periodmaj — 30. jul 1984.
PrethodnikDobroslav Ćulafić
NaslednikMarko Orlandić
Predsednik Predsedništva CK SKJ
Period25. jun 1985 — 28. jun 1986.
PrethodnikAli Šukrija
NaslednikMilanko Renovica
Odlikovanja
jugoslovenska odlikovanja:
Orden junaka socijalističkog rada
Orden jugoslovenske velike zvezde Orden Republike sa zlatnim vencem Orden za hrabrost
Orden partizanske zvezde sa puškama
Orden zasluga za narod sa srebrnim vencem
Orden zasluga za narod sa srebrnim vencem
 Partizanska spomenica 1941.
inostrana odlikovanja:
Orden Britanskog carstva - Veliki Krst Orden Izlazećeg sunce prvog reda Izvanredni veliki krst ordena ratnika]

U partizane je stupio sa samo četrnaest godina, 13. jula 1941. godine. Nakon rata, ostao je u profesionalnoj vojnoj službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA), a po demobilisanju i prevođenja u rezervu u činu kontra-admirala JNA, 1965. godine, prešao je na rad u civilnu administraciju. Na mestu predsednika Izvršnog veća Skupštine SR Crne Gore nalazio se od 5. maja 1967. do 7. oktobra 1969. godine, dok je predsednik Skupštine SR Crne Gore bio od 1969. do 1974. Od 29. jula 1971. do 15. maja 1984. i od 25. juna 1985. do 28. juna 1986. nalazio se na mestu člana Predsedništva SFRJ, dok je potpredsednik Predsedništva SFRJ bio u dva navrata, od 16. maja 1976. do 16. maja 1977. i od 16. maja 1983. do 16. maja 1984. godine. Tokom 1984. obavljao je dužnost predsednika Centralnog komiteta Saveza komunista Crne Gore. U periodu od 25. juna 1985. do 28. juna 1986. godine obavljao je dužnost predsednika Predsedništva Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije.

U januaru 1989. godine, podneo je ostavku na mesto člana Predsedništva CK SKJ, posle pada crnogorskog političkog rukovodstva.

Biografija uredi

Rođen je 10. juna 1927. godine na u selu Nedajno, kod Plužina, od oca Milovana, veterana Prvog i Drugog svetskog rata, i majke Ljubice Žarković, rođene Dakić, rođene sestre narodnog heroja Jugoslavije Radoja Dakića. Njegov deda po ocu Vidoje poginuo je 1912. godine u borbama na Skadru kao desetar Crnogorske vojske, dok je deda po majci Miloš poginuo 1918. godine kao crnogorski komita. Stric Luka se borio u redovima Crnogorske vojske u Prvom svetskom ratu, gde gine takođe kao komita, dok su stričevi Milivoje i Stevan bili učesnici Narodnooslobodilačke borbe.[1]

Žarković je od ranog detinjstva slušao priče o Oktobarskoj revoluciji, komunistima, španskim borcima od svog ujaka Radoja Dakića, ali i đaka, studenata i napredne omladine. Kao šestogodišnji dečak, postao je pastir i pošao u školu. Uz rad, u rodnom selu je završio osnovnu školu, a 1937. godine odlazi za Pljevlja, gde je pohađao Pljevaljsku gimnaziju. Kao odličan đak, bio je nosilac državne stipendije. Završio je nižu gimnaziju 1941. godine. Njegovo dalje školovanje je prekinula okupacija Kraljevine Jugoslavije.

Narodnooslobodilačka borba uredi

Učesnik je Narodnooslobodilačke borbe od 13. jula 1941. godine, stupivši u partizane sa samo četrnaest godina, iako su ga od toga odgovarali i roditelji i stariji drugovi, ali i partizanski rukovodioci, koji su ga smatrali premladim za borbu. Iste godine, septembra meseca, primljen je u Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ).

Učestvovao je u Trinaestojulskom ustanku. Najpre se borio u redovima Planino-pivskog terenskog bataljona i obavljao dužnost kurira Štaba bataljona. U to vreme upoznao je i Mošu Pijade. U proleće 1942. godine, kao dobrovoljac, postao je borac Četvrtog bataljona Durmitorskog partizanskog odreda i ušao u Bataljonski komitet SKOJ-a. Nakon teških borbi i dolaska u selo Goransko, bataljon je rasformiran i Žarković sa nekolicinom drugova biva upućen u Treći bataljon, iz kojeg ulazi u sastav Petog durmitorskog bataljona Četvrte crnogorske proleterske brigade, u junu 1942. godine, sa kojom učestvuje u mnogim borbama do januara 1943. — u napadima na Bugojno, u bici za Kupres, borbama za Livno i mnogim drugim.

Nakon formiranja Druge proleterske udarne divizije, pod komandom Peka Dapčevića, postao je kurir Prateće čete Štaba Divizije i sa njom prošao brojne borbe, uključujući one tokom Četvrte i Pete neprijateljske ofanzive.[1] Potom je bio u Pratećoj četi Štaba Drugog udarnog korpusa NOVJ, od septembra 1943. do aprila 1944. godine. Član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) postao je 12. avgusta 1943. godine, a 1944. ulazi u Glavni odbor Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Crne Gore (USAOCG).

Tokom 1944. godine, Žarković je bio na funkciji rukovodioca SKOJ-a u bataljonu Devete crnogorske brigade. Krajem iste godine, odbija mogućnost da ode na školovanje u Sovjetski Savez, ali i da bude sklonjen na slobodnu teritoriju, te uz podršku Blaža Jovanovića biva postavljen na mesto rukovodioca SKOJ-a i člana Štaba u Sedmoj crnogorskoj omladinskoj brigadi „Budo Tomović” i učestvuje u završnim operacijama za oslobođenje Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Slovenije. Svoj ratni put je završio 15. maja 1945. godine, sa nepunih 18 godina, u Zidanom Mostu u Sloveniji.[1][2] Iz rata je izašao sa činom majora.

Posleratni period uredi

Posle oslobođenja Jugoslavije, ostao je u profesionalnoj vojnoj službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Obavljao je visoke dužnosti kao oficir Jugoslovenske ratne mornarice (JRM). Najpre je, po okončanju rata, upućen na Vis, potom u Dubrovnik, gde obavlja dužnost komandanta garnizona. Bio je i načelnik Političkog odeljenja JRM, te član Političke uprave JNA, kao i član Opunomoćstva CK SKJ za JRM. Završio je Višu partijsku školu „Đuro Đaković“ od 1950. do 1952. godine, Višu vojnopomorsku akademiju JNA (1958), a 1963. godine je diplomirao na Visokoj školi političkih nauka u Beogradu. Studirao je i na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu, ali studije nije završio.[3]

Godine 1961. nalazio se na mestu pomoćnika komandanta eskadre JRM koja je pratila maršala Tita na proputovanju po zapadnoj i severnoj Africi.[2] Demobilisan je u martu 1965. godine u činu kapetana bojnog broda JNA, ali je u rezervu preveden u činu kontra-admirala JNA. Po napuštanju vojne službe, posvetio se društveno-političkom radu, na poziv Đorđija Đoka Pajkovića, kada je kooptiran u sastav Centralnog komiteta Saveza komunista Crne Gore.

Nalazio se na funkcijama:

Biran je za narodnog poslanika Savezne skupštine SFRJ u više saziva, a bio je i član Savezne konferencije Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ), od 1966. do 1968. godine. Na Devetom kongresu SKJ izabran je u Predsedništvo SKJ, dok je za člana Centralnog komiteta SKJ biran na Desetom, Jedanaestom, Dvanaestom i Trinaestom kongresu SKJ. Imao je čin rezervnog kontra-admirala JNA.

U novembru 1956. godine oženio se Ljiljanom Žarković, rođenom Mihovilović (1932—2015), rodom iz Istre, sa kojom je imao dve ćerke.[3]

Umro je 29. septembra 2000. godine u Beogradu. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.

Knjige, priznanja i odlikovanja uredi

Vidoje Žarković je napisao sledeća dela:

  • „Stazama slobode — Sjećanja”, Podgorica, 2000;
  • „Moje viđenje Tita”, Podgorica, 2005.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden junaka socijalističkog rada, Orden jugoslovenske zvezde s lentom, Orden Republike sa zlatnim vencem, Orden za hrabrost, Orden partizanske zvezde sa puškama, Orden zasluga za narod sa srebrnom zvezdom i dr.

Godine 1986. proglašen je počasnim admiralom Bokeljske mornarice.[5]

Od inostranih, odlikovan je 1972. godine Ordenom Britanskog carstva u rangu velikog krsta,[6] i tokom posete delegacije Japana Jugoslaviji, od strane tada prestolonaslednika Akihita je, 14. juna 1976. godine, odlikovan Ordenom Izlazećeg sunca prvog reda. Nosilac je i odlikovanja iz Francuske, kao i Izvanrednog velikog krsta ordena ratnika Kolumbije i Ordena Kondora Anda sa zlatnom ogrlicom Bolivije, kojima je odlikovan prilikom zvanične posete Latinskoj Americi, 1983. godine.[7]

Reference uredi

  1. ^ a b v Častan život za vječno pamćenje („Pobjeda”, 4. oktobar 2020)
  2. ^ a b Moje viđenje Tita — Vidoje Žarković („Portal Montenegrina”, 27. februar 2011)
  3. ^ a b Vidoje Zarkovic — government official
  4. ^ Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka u kontroli službi bezbednosti nekadašnje Jugoslavije (1975–1992) (prof. dr Radojica Lazić, Fakultet za diplomatiju i bezbednost, Beograd, časopis „Bezbednost”, 2/2022)
  5. ^ Katarina Ribica (novembar 2016). „Dvanaest vijekova Bokeljske mornarice” (PDF). fms-tivat.me. Fakultet za mediteranske poslovne studije Tivat. Pristupljeno 23. avgust 2022. 
  6. ^ Acović 2013, str. 501.
  7. ^ Dragan Milenković (14. jun 2021). „Tri dana uspomena za ceo život”. danas.rs. Dnevni list Danas. Pristupljeno 8. jul 2022. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Видоје_Жарковић&oldid=27554993”