Virovitica
Virovitica (nem. Wirowititz, mađ. Verőce) je grad u Hrvatskoj i administrativno središte Virovitičko-podravske županije. Prema rezultatima popisa iz 2011. u gradu je živelo 21.291 stanovnik, a u samom naselju je živelo 14.688 stanovnika.[1]
| Virovitica | |
|---|---|
 | |
 Zastava
.gif) Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Virovitičko-podravska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 14.688 |
| — gustina | 82,29 st./km2 |
| Aglomeracija (2011.) | 21.291 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 49′ 58″ S; 17° 23′ 08″ I / 45.83284633044296° S; 17.38554284992314° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 178,5 km2 |
  Virovitica Virovitica na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Ivica Kirin (HDZ) |
| Poštanski broj | 33000 |
| Pozivni broj | +385 33 |
| Registarska oznaka | VT |
Geografija uredi
Nalazi se na krajnjem severozapadnom delu Slavonije. Severno od Virovitice je granica sa Mađarskom. Kroz grad prolazi važan državni put koji povezuje severozapadni i istočni deo Hrvatske.
Prošlost uredi
Godine 1234, kralj Bela IV je dao Virovitici povlasticu slobodnog kraljevskog grada. 1242. godine opet isti kralj je dao istu povlasticu Zagrebu, poznatiju kao „zlatna bula“, koja je takođe izdana u Virovitici. Virovitička županija se prvi put pominje 1275. godine.
Svoje posjede u Virovitici, gde je provela deo života, imala je i Katarina Branković, kao žena Ulriha II Celjskog.
Turci su osvojili Viroviticu 1552. (ili 1547) godine[2], i držali je u svojim rukama gotovo vek i po. Bilo je ozbiljnijih pokušaja da se varošica oslobodi, kao kod bezuspešne opsade 1597. godine, od strane trupa pod komandom slavonskog pukovnika Herberštajna.[3] Iz turskog ropstva Viroviticu je 1684. godine preoteo austrijski general grof Leski.[4]
Hronika Srba u Virovitici uredi
Na srpskom crkveno-narodnom saboru u Temišvaru 1790. godine, poslanik iz Virovitice bio je Atanasije Duka trgovac.[5] U trgovištu Virovitici je polovinom 19. veka bilo vrlo malo Srba pravoslavaca. Između 5000 rimokatolika živeli su pravoslavci u šest kuća. Pola veka kasnije, u Virovitici ima 1280 kuća, od kojih su samo tri srpske u kojima stanuje sedam bračnih parova. Od 7594 stanovnika Srba je 67, među kojima je dosta vojnika pravoslavaca.
Bogomolja pravoslavna u Virovitici je bila posvećena Sv. Vaznesenju (Spasovdanu), a ikonostas je oslikao pop Georgije Marković, dok je bio administrator parohije između 1854-1857. godine. Novosadska crkvena opština je 1856. godine poslala prilog od 158 f. Zahvalili su se javno putem novina: Stefan Ruđić nadporučnik u penziji, Vaso Novković tutor, pop Georgije Marković administrator, I. Demetrović i Eftimije Popović.[6]
Prvi virovitički pravoslavni sveštenici bili su: Filip Jagodić (1814-1815), Arsenije Radovanović (1817-1818), Georgije Bolić (1819-1821), Marko Godeč (1822), Sava Škleba (1823), Avakum Lazić (1825-1825) i sledi nastavlja se poduži spisak paroha, koji su se brzo smenjivali. Pravoslavne matrikule se vode od 1814. godine, osim one umrlih od 1842. godine.[7]
Grof Ante Pejačević je inače 1814. godine poklonio pravoslavcima tu crkvu,[8] kao tek izgrađenu na korišćenje, ali pod uslovom da je sami održavaju i plaćaju paroha. To je teško išlo, pa su stalno tražili pomoć po srpstvu da bi bratskim prilozima opstali. Veliki izdatak je bila opravka hrama i parohijskog doma. Zahvalili su se 1856. godine preko novina najvećim pomagačima njihove svetinje. Neki su darodavci obećali da će platiti izlivanje zvona kad se crkveni toranj napravi. Bili su to: Petar Aksentijević iz Osjeka, Stefan Reškovac iz Koprivnice, Đoko Lacković iz Bjelovara - svaki po jedno zvono. Godine 1856. Stefan Ruđić je bio "sučlan" virovitičke crkvene oštine a Vaso Novković crkveni tutor.[9] Opravka hrama tekla je i dalje, a vašari su bili mesto i prilika da se bogati trgovci Srbi dogovore koliko će pomoći. Velikokupac zagrebački Petar Arešić je bogato bogomolju iznutra opremio i ukrasio. Drugi priložnici su doprineli da se krov crkveni opravi. Dve godine kasnije 1858. u hramu virovitičkom je administrirao kaluđer, jeromonah Gervasije Jagazović (1858-1868) iz manastira Lepavine, a crkveni tutor bio je penzionisani graničarski nadporučnik Stefan Ruđić.[10]
Kulturnu hroniku virovitičkih Srba ispisali su pre svega prenumeranti knjiga i listova. Pavlovićev "Srpski narodni list" je (1839) kupovao pretplatom jedan meštanin.[11] Kalendar "Serbska pčela" imao je 1837. godine svoj punkt u Virovitici. Ali među njih 12 čitalaca, samo je skupljač bio iz mesta, preduzimljivi trgovac Andrej Kušević. Družina Srpskog narodnog pozorišta je marta 1875. godine prešla iz Slatine u Viroviticu, tokom turneje po Trojednici.[12]
Po popisu iz 1865. godine u Virovitici je bilo samo 89 Srba pravoslavaca.[13] Mesto je 1885. godine bilo u Slatinskom izbornom srezu za srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. U njemu je tada registrovano 53 pravoslavne duše.[14]
Novembra 1919. godine u Virovitici je bio stacioniran II konjički puk "Cara Dušan". Tu je proslavio svoju krsnu slavu "Sv.arhanđela Mihaila".[15]
Za vreme Austrougarske mesto Virovitica je bilo u sastavu Vojne krajine. Tada su tu uglavnom živeli Srbi kao plaćena austro-ugarska vojska na granici sa Turskom (Osmansko carstvo). Većina tih Srba je tu ostala i posle Prvog svetskog rata a deo je naseljen iz Hercegovine i to baš u delu Virovitičke opštine koji pripada selima Gradina, Mitrovica (današnji Lipovac).
Drugi svetski rat uredi
Ti naseljeni Srbi su bili masovno ubijani i proterivani i za vreme Drugog svetskog rata. Deo njih se vratio, a deo je ostao u Srbiji. Znatan broj je za vreme Drugog svetskog rata pohrvaćen.[traži se izvor] Zato je devedesetih godina prošlog veka u opštini Virovitica bilo samo oko 30% Srba.[traži se izvor]
Iz sela Neteče, Zrinja, Terezinog Polja, Ratinke, Dijelke, Ade, Rita i Brezovog Polja, u virovitičkom srezu isterani su svi dobrovoljci i kolonisti sa porodicama, oko 3800 duša i proterani u Srbiju. Stanovnicima sela Djelke naoružane ustaše su naredile da za 5 minuta napuste kuće i da uzmu samo ono što mogu poneti u rukama. I iz drugih srezova proterani su dobrovoljci kolonisti a imovina im je oduzeta.[16]
Takođe je proteran veliki broj Srba: iz sela Majkovca (Majkovac Podravski 2001. godine pripojen naselju Žlebina) svi Srbi kojih je bilo 1.200, iz Novog Obilićeva (od 1991. Zvonimirovo) 86 porodica itd.
U selu Gaćištu, srez Virovitica, Hrvati su još za vreme Banovine Hrvatske 1941. godine ulazili u pravoslavnu crkvu „i polupali vrata i kandila i u istoj vršili nuždu“. U srezu Virovitičkom srušene su crkve u Virovitici i u selima: Borova, Gaćište i Klisa, a u istim mestima razorena su i srpska groblja.
Stanovništvo uredi
Grad Virovitica uredi
Broj stanovnika po popisima uredi
| Nacionalnost[17] | 2001. | 1991. | 1981. | 1971. | 1961. | 1953. | 1948. | 1931. | 1921. | 1910. | 1900. | 1890. | 1880. | 1869. | 1857. |
| br. stanovnika | 22.618 | 22.931 | 20.905 | 19.367 | 17.578 | 15.136 | 13.222 | 13.088 | 11.243 | 9.682 | 8.980 | 7.762 | 6.540 | 6.356 | 4.869 |
- napomene:
Nastao iz stare opštine Virovitica. Sadrži deo podataka opštine Lukač u 1921.
Virovitica (naseljeno mesto) uredi
Broj stanovnika po popisima uredi
| Nacionalnost[17] | 2001. | 1991. | 1981. | 1971. | 1961. | 1953. | 1948. | 1931. | 1921. | 1910. | 1900. | 1890. | 1880. | 1869. | 1857. |
| br. stanovnika | 15.589 | 16.167 | 14.991 | 13.032 | 11.696 | 9.411 | 8.051 | 8.701 | 9.366 | 7.025 | 6.688 | 6.175 | 5.379 | 5.501 | 4.093 |
- napomene:
U 1991. smanjeno izdvajanjem delova naselja u samostalna naselja Golo Brdo, Milanovac, Požari, Sveti Đurađ i Čemernica te dela područja u naselje Podgorje. Sadrži podatke za naselje Korija u 1869. i u 1921, a za naselja Brezik (opština Lukač), Golo Brdo i Sveti Đurađ u 1921. Do 1961. sadrži podatke za naselje Podgorje, a u 1981. podatke za naselje Čemernica.
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Virovitica je imalo 16.167 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:[18]
Sport uredi
- FK Virovitica, fudbalski klub iz Virovitice koji igra u trećoj županijskoj ligi.
- FK Tvin, fudbalski klub iz Virovitice koji takođe igra u trećoj županijskoj ligi.
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 30. 3. 2017.
- ^ "Delo", Beograd 1912. godine
- ^ "Stražilovo", Novi Sad 1888. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1843. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1862. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1856. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima za 1905. godinu", Karlovci 1910. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1857. godine
- ^ "Svetovid", Beč 1856. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1858. godine
- ^ "Srbski narodni list", Budim 1839. godine
- ^ "Pozoripno uređenje", Novi Sad 1875. godine
- ^ Srpski letopis", Budim 1866. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ "Službeni vojni list", Beograd 1919. godine
- ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 117
- ^ a b Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ „popis 2011”.
Literatura uredi
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
- CD-rom: „Naselja i stanovništvo RH od 1857—2001. godine“, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Hrvatske, Zagreb, 2005.
Spoljašnje veze uredi
- Grad Virovitica (jezik: hrvatski)
