Volga
Volga (rus. Волга[1]) najduža je reka Evrope, dugačka 3.534 km. Protiče kroz Rusiju. Stari Grci su je zvali Ra.
| Volga | |
|---|---|
 Volga kod Uljanovska | |
 Sliv Volge | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 3.692 km |
| Basen | 1.380.000 km2 |
| Pr. protok | 8.060 m3⁄s |
| Vodotok | |
| Izvor | Valdajsko pobrđe (Tverska oblast, Rusija) |
| V. izvora | 228 m |
| Ušće | Kaspijsko more |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Rusija |
| Naselja | Kazanj, Astrahan, Volgograd, Samara, Uljanovsk, Jaroslavlj |
| Pritoke | Oka, Kama |
| DRV | 08010100112110000000017 |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Volga izvire u Valdajskom gorju,[2] a uliva se u Kaspijsko more. U celoj svojoj dužini Volga ima pad samo od 156 m.
U Volgu utiče oko 200 reka, a čitav sliv ima oko 151.000 reka, rečica, potoka i drugih vodotokova. Ukupno slivno područje Volge obuhvata površinu od 1,36 miliona km². Volga kao vodeni put povezuje sever i zapad Evrope sa Kaspijskim morem i srednjom Azijom. Srednja godišnja količina vode iznosi 258 milijardi kubnih metara.
Nomenklatura uredi
Ruski hidronim Volga izveden je iz praslovenske reči vòlga „vlažnost, vlaga”, koja je očuvana u mnogim slovenskim jezicima, uključujući ukrajinski volóha (vológa) „vlaga”, ruski vlaga (vlaga), bugarski vlaga (vlaga), češki vláha „vlažnost”, srpski vlaga, i slovenački vlaga između ostalih.[3]
Slovensko ime je pozajmljeni prevod ranije skitske reči Rā (Ῥᾶ) „Volga”,[1] sa doslovnim značenjem „vlažnost”, što je srodno sa avestanskom reči Raŋhā „mistična struja” (takođe treba uporediti sa poreklom sogdijske reči r’k „vena, krvni sud” (raha-ka),[4] persijske رگ rag „vena”[5]) i sanskritske rasā́- (रसा) „rosa, tečnost, sok; mistična reka”.[6] Skitsko ime je očuvano u modernom mordvinskom nazivu Rav (Rav) „Volga”.
Turkijski narodi koji žive duž reke su je ranije nazivali Itil ili Atil, „velika reka”. U medernim turkijskim jezicima, Volga je poznata kao Idel (Idel) u tatarskom, Atal (Atăl) u čuvaškom, Idhel u baškirskom, Edil u kazaškom, i İdil u turskom. Turkijski narodi su asocirali Itilov nastanak sa rekom Kama. Stoga je leva pritoka Kame nazvana Aq Itil „Beli Itil” što se povezuje sa nazivom Kara Itil „Crni Itil” kod današnjeg grada Ufa. Ime Indyl (Indɨl) se koristi u adigejskom jeziku.
Među azijskim narodima, reka je poznata po svom turkijskom imenu Sarı-su „žuta voda”, ali Ojrati isto tako koriste svoje sopstveno ime, Ijil mörön ili „prilagodljiva reka”. U današnje vreme Marijci, još jedna Uralska grupa, naziva reku Jul (Юl), sa značenjem „put” u tatarskom jeziku. U prošlosti, oni su zvali reku Volgydo, pozajmljujući iz staroruskog jezika.
Opis uredi
Volga je najduža reka u Evropi.[7] Ona pripada zatvorenom slivu Kaspijskog jezera, pri čemu je ona najduža reka tog sliva. Reka izvire u Valdajskom pobrđu 225 m iznad nivoa mora severozapadno od Moskve i oko 320 km jugoistočno od Sankt Peterburga. Volga teče na istok pored jezera Sterž, Tvera, Dubne, Ribinska, Jaroslavlja, Nižnjeg Novgoroda, i Kazanja. Odatle skreće na jug, teče pored Uljanovska, Toljatija, Samare, Saratova i Volgograda, i uliva se u Kaspijsko jezero ispod Astrahana na 28 m ispod nivoa mora.[7] Na položaju od znatnog strateškog značaja, reka savija ka Donu („veliko skretanje”). Na tom mestu se nalazi Volgograd, ranije Staljingrad.
Volga ima mnogobrojne pritoke, najvažnije od kojih su reke Kama, Oka, Vetluga, i Sura. Volga i njene pritoke formiraju rečni sistem Volge, koji protiče kroz oblast od oko 1.350.000 km² u najnaseljenijem delu Rusije.[7] Ušće Volge je dugačko oko 160 km i obuhvata oko 500 kanala i manjih reka. To je najveći estuar u Evropi, i jedino mesto u Rusiji gde se mogu naći pelikani, flamingoi, i lotusi. Volga se zamrzava najvećim delom svog toka tokom tri meseca svake godine.[7]
Volga drenira najveći deo zapadne Rusije. Njeni mnogobrojni veliki rezervoari se koriste za irigaciju i za pogon hidrocentrala. Moskovski kanal, kanal Volga – Don, i Volgo-Baltički kanal formiraju plovne vodene puteve kojima se Moskva povezuje sa Belim morem, Baltičkim morem, Kaspijskim jezerom, Azovskim morem i Crnim morem. Visoki nivoi hemijskog zagađenja negativno utiču na reku i njena staništa.
Plodna rečna dolina pruža velike količine pšenice, i takođe ima mnogo mineralnih bogatstava. U dolini Volge se nalazi značajna naftna industrija. Drugi resurci su zemni gas, so, i potaša. Delta Volge i obližnje Kaspijsko jezero nude izvrsne ribolovne površine. Astrahan, u delti, je centar kavijarske industrije.
Ljudska istorija uredi
Oblast nizvodno od Volge, za koju se veruje da je bila kolevka praindoevropskih civilizacija, bila je naseljena Hunima i drugim Turkijskim narodima u prvom milenijumu, koji su zamenili Skite. Antički učenjak Ptolemej od Aleksandrije pominje donju Vilgu u svojoj Geografiji (Knjiga 5, Poglavlje 8, 2. mapa Azije). On je naziva Rha, što je bilo Skitsko ime reke. Ptolemej je verovao da Don i Volga dele iste gornje grane, koje su tekle iz Hiperborejanskih planina.
Nakon toga, sliv je odigrao važnu ulogu u kretanju naroda iz Azije do Evrope. Moćna država Povolška Bugarska je jednom cvetala na ušću Kame u Volgu, dok su Hazari kontrolisali niže delove reke. Gradovi na Volgi kao što su Itilj, Saksin, ili Saraj bili su među najvećim u srednjovekovnom svetu. Reka je služila kao važna trugovačka ruta koja je povezivala Skandinaviju, Ruse, i Povolšku Bugarsku sa Hazarima i Persijom.
_-_Volga_Boatmen_(1870-1873).jpg)
Hazare su zamenili Kipčaci, Kimaci i Mongoli, koji su osnovali Zlatnu hordu u donjem toku Volge. Kasnije je njihova imperija podeljena u Kazanjski kanat i Astrahanski kanat, oba od kojih su pokorili Rusi tokom Rusko-Kazanjskih ratova 16. veka. Duboka osećanja Ruskog naroda prema Volgi odjekuju u njihovoj nacionalnoj kulturi i književnosti, počevši od 12. vekovnog Slova o Igorovom pohodu.[8] Pesma brodara na Volgi je jedna od mnogobrojnih pesama posvećenih nacionalnoj reci Rusije.
Konstrukcije brana tokom sovjetske ere često su uzrokovale preseljenja velikog broja ljudi, kao i uništavanje njihovog istorijskog nasleđa. Na primer, grad Mologa je bio poplavljen radi konstruisanja Ribinskog rezervoara (u to vreme najvećeg veštačkog jezera na svetu). Konstrukcija Ugličkog rezervoara uzrokovala je plavljenje nekoliko manastira sa zgradama koje datiraju iz 15. i 16. veka. U takvim slučajevima ekološka i kulturna šteta često su premašivale bilo kakvu ekonomsku prednost.[9]
Konflikti 20. veka uredi
Tokom Ruskog građanskog rata, obe strane su imale vojne brodove na Volgi. Godine 1918, crvena Volška flotila učestvovala je u potiskivanju Belih ka istoku, od središnje Volge kod Kazanja do Kama i konačno do Ufe na Belaji.[10]
U modernim vremenima, grad na velikom zavoju Volge, sada poznat kao Volgograd, bio je poprište Bitke za Staljingrad, verovatno najkrvavije bitke u ljudskoj istoriji, u kojoj su snage Sovjetskog Saveza i Nemačke bile u mrtvoj tački borbe za pristup reci. Volga je bila (i još uvek jeste) vitalna transportna ruta između centralne Rusije i Kaspijskog jezera, koja pruža pristup naftnim poljima Apšeronskog poluostrva. Hitler je planirao da koristi pristup naftnim poljima Azerbejdžana za opskrbu budućih Nemačkih osvajanja. Osim toga, ko god je držao obe strane reke mogao bi da premešta snage preko reke, i da porazi neprijateljska fortifikacije izvan reke.[11] Zauzimajući reku, Hitlerova Nemačka bi bila u mogućnosti da transportuje zalihe, oružje, i ljudstvo u severne delove Rusije. U isto vreme, Nemačka bi permanentno uskratila ovu transportnu rutu Sovjetskom Savezu, ometajući im pristup nafti i snabdevanje preko Persijskog koridora.
Iz tih razloga, mnoštvo amfibijskih vojnih napada je sprovedeno u pokušaju uklanjanja druge strane sa obala reke. U tim bitkama, Sovjetski Savez je bio glavna ofanzivna strana, dok su nemačke trupe imale više defanzivni stav, mada se najveći deo bitke sastojao od bliske borbe, bez jasne ofanzivne ili odbrambene strane.
Rečni tok uredi
Čitav tok reke se obično deli na tri dela:
- gornji tok – od izvora do ušća Oke
- srednji tok – od ušća Oke do ušća Kame
- donji tok – od ušća Kame do ušća u Kaspijsko more
Gornji tok uredi
Nakon što napusti Valdajsko pobrđe, Volga stiže do Rževa i tu skreće na severoistok. Od te tačke rekom mogu ploviti samo manji teretni brodovi. Nizvodno je smešten grad Tver, osnovan još 1135. godine, na putu koji spaja Moskvu i Sankt Peterburg. Volga zatim teče kroz veštačko jezero Ivankovo, prema Dubni, gde se spaja sa kanalom Moskva-Volga. Zatim reka stiže do Ugličkog jezera, koje je stvoreno gradnjom brane kod grada Ugliča. Volga zatim ide prema severu, do Ribinskog jezera .
Srednji tok uredi
Dalje, Volga protiče kroz Ribinsk, najveću prekrcajnu luku na gornjem toku reke. Tu Volga skreće na jugoistok i dolazi do Jaroslavlja, jednog od najstrijih gradova Rusije. Oko 70 km nizvodno je Kostroma, grad osnovan još 1152. godine na ušću istoimene reke. Iza Kinešme je na Volgi izgrađeno Nižnjenovgorodsko jezero, dugačko oko 80 km. U Nižnjnem Novgorodu u Volgu zdesna utiče Oka. Posle spajanja sa Okom, Volga skreće na istok i ubrzo protiče kroz Čeboksarsko veštako jezero, koje je nastalo tokom osamdesetih godina 20. veka. 150 km nizvodno Volga stiže u Kazanj, glavni grad Tatarstana, a zatim skreće na jug. Kazanj leži na početku čitavih 550 km dugačkog veštačkog jezera Samara, najvećeg veštačkog jezera na Volgi i u Evropi. Tu Kama utiče u Volgu. Uz obalu su smešteni gradovi Simbirsk i Toljati. Tu leži i milionski grad Samara.
Donji tok uredi
Saratovkso veštačko jezero počinje ovde, a nastalo je gradnjom kod Balakova. Nizvodno od tog grada u Volgu utiče Veliki Irgis. Između Balakova i Saratova su do početka Drugog svetskog rata živeli Povološki Nemci. Od Kazanja do Volgograda desna obala Volge oivičena je brežuljcima, dok se uz suprotnu obalu pruža ravnica. Volga zatim protiče kroz Saratov, industrijski i univerzitetski grad sa oko 880000 stanovnika. Tu počinje 600 km dugačko Volgogradsko veštačko jezero, na čijoj obali leži grad Kamišin. Ispod brane je Volgograd, koji se pruža zapadnom obalom Volge u dužini od osamdeset kilometara. Kod Svetlog Jara se prema zapadu odvaja kanal Volga-Don. Taj kanal predstavlja vezu Volge sa Crnim morem, a iskopan je između 1950. i 1957. godine. Kod Volžskija se od Volge odvaja Ahtjuba. Tu se Volga okreće svojim „kolenom“ prema jugoistoku i nastavlja u Kaspijsko more. Na početku delte Volge smestio se grad Astrahan.
Delta uredi
Na početku Delte Volge smestio se grad Astrahan (ranije Itil). Delovi delte su zaštićeni kao važna međustanica ptica selica. Dva najveća rukavca Volge u delti su Bahtemir i Tabola, a Ahtjuba utiče u najveće jezero na svetu nešto istočnije.
Važne pritoke Volge uredi
Arheologija uredi
Arheološki nalazi potvrđuju da su ljudi živeli na obalama Volge još od najranijih vremena. U različitim razdobljima su se na obalama reke nalazili različiti upravni i trgovački gradovi, kao Veliki Bulgar (u blizini grada Bolgari u Tatarstanu), Saraj (nedaleko Volgograda) i Itil (danas Astrahan). Plodno tle delte mnogi istoričari smatraju kolevkom indoevropskih naroda, među kojima su bili i Kelti. Volga je služila kao trgovački put od Skandinavije do Persije.
Vodeni sistem uredi
Osnovni izvori vode su snežne padavine (60%), podzemne vode (30%) i kišne padavine (10%). Prirodni sastav karakteriše dužina proleća (od aprila do juna), mala količina vode u leto i zimu, te kišom uzrokovane poplave u jesen (oktobar). Godišnje fluktuacije u nivou na poziciji pre kaskada od brana doseže u Tveru 11 m, ispod ušća Kame 15-17 m a u Astrahanu 3 m. Nakon regulacije toka fluktuacije su naglo smanjene. Povećanje isteka do Volgograda prikazuje tablica:
| Mesto | Prosečni godišnji istek |
|---|---|
| Gornjovolška brana | 29 m³/s |
| Tver | 182 m³/s |
| Jaroslavlj | 1110 m³/s |
| Nižnji Novgorod | 2970 m³/s |
| Samara | 7720 m³/s |
| Volgograd | 8060 m³/s |
Ispod Volgograda gubici su oko 2% kao rezultat isparavanja. Maksimalni istek vode ispod ušća Kame u prošlosti je dostizao 67 000 m³/s, a u Volgogradu kao rezultat razlivanja u dolinu ne prelazi 52 000 m³/s. Nakon regulisanja toka najviša stopa isteka se oštro smanjila te najniža uveliko narasla. Vodena ravnoteža reke kod Volgograda tokom dugog razdoblja je:
| Proces | mm | km³ |
|---|---|---|
| padavine | 662 | 900 |
| istek | 187 | 254 |
| isparavanje | 475 | 646 |
Pre postavljanja brana, reka je donosila na ušće godišnje oko 25 Mt nanosa i 40 do 50 Mt rastvorenih minerala. Temperatura vode usred leta u julu doseže 20 do 25 °C. U Astrahanu se otapa sredinom marta, do Kamišina u prvoj polovini aprila, a sredinom aprila u preostalom toku. Na gornjem i srednjem toku zamrzava se krajem novembra, a na donjem toku početkom decembra. Bez leda ostaje približno 200 dana, u Astrahanu OKO 260 dana. Nakon što su postavljene brane, promenio se temperaturni režim reke, na gornjem toku se vreme zaleđenosti produžilo, a na donjem se taj period skratio.
Veštačka jezera na Volgi uredi
Na Volgi su sagrađena sledeća veštačka jezera:
- Ivankovo (poznato kao „Moskovsko more“) (327 km², 1,12 milijardi m³)
- Ugličko veštako jezero (249 km², 1,2 milijardi m³)
- Ribinsko veštačko jezero (249 km², 1,2 milijardi m³)
- Nižnenovgorodsko veštačko jezero (ranije veštačko jezero „Gorki“) (1590 km², 8,7 milijardi m³)
- Čeboksarsko veštako jezero (2.274 km², 13,8 milijardi m³)
- Samara (veštačko jezero) (ranije „Kjubiševsko veštačko jezero“) (6.450 km², 58 milijardi m³)
- Saratovkso veštačko jezero (1.831 km², 12,9 milijardi m³)
- Volgogradsko veštačko jezero (3.117 km², 31,5 milijardi m³)
Plovni kanali uredi
Reka je povezana s okolnim rečnim sistemima kroz vodne kanale.
- s Baltičkim morem
- s Belim morem
- s Azovskim i s Crnim morem
- s rekom Moskvom
Planirano spajanje s rekom Ural (Volško-Uralski kanal) nije realizovano.
Galerija uredi
-
Volga kod Kazanja -
Volga kod Jaroslavlja -
Tesnac Stenke Razina u saratovskoj oblasti -
Satelitski snimak Volge -
Volga u Rževu, Prvom gradu od izvora. Foto s početka XX veka. -
![Most preko Volge u Saratovu, najduži u Rusiji.[12][13]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Saratov_bridge_in_July_2020.jpg/240px-Saratov_bridge_in_July_2020.jpg)
-
Volga kod Volgograda -
Volga u Astrahanu, posljednjem gradu na Volgi. U Astrahanu se Volga sužava zbog mnogobrojnih rukavaca, formirajući deltu.
![Most preko Volge u Saratovu, najduži u Rusiji.[12][13]](/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Saratov_bridge_in_July_2020.jpg)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b J.P. Mallory; D.Q. Adams (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Fitzroy Dearborn. str. 158—9.
- ^ Darby & Darby 1827, str. 837
- ^ See Max Vasmer's dictionary under "Volga".
- ^ Michiel de Vaan (2008). Etymological Dictionary of Latin and the Other Italian Languages. Leiden: Brill. str. 526—7.
- ^ Nourai, Ali. 2013. An Etymological Dictionary of Persian, English and Other Indo-European Languages. Index of Words in Different Languages Vol. 1 Vol. 1. pp. 130.
- ^ Lebedynsky, Iaroslav. Les Sarmates: Amazones et lanciers cuirassés entre Oural et Danube. Paris: Editions Errance, 2002.
- ^ a b v g Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., ur. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. str. 406. ISBN 978-0-89577-087-5.
- ^ „The Volga”. www.volgawriter.com. Arhivirano iz originala (Microsoft FrontPage 12.0) 20. 6. 2010. g. Pristupljeno 11. 6. 2010.
- ^ Josephson, Paul R. (2002). Industrialized Nature: Brute Force Technology and the Transformation of the Natural World. Island Press. str. 31. ISBN 978-1-55963-777-0. „In all, Soviet dams flooded 2,600 villages and 165 cities, almost 78,000 sq. km. – the area of Maryland, Delaware, Massachusetts, and New Jersey combined – including nearly 31,000 sq. km. of agricultural land and 31,000 sq. km. of forestland”
- ^ Brian Pearce, Introduction to Fyodor Raskolnikov's "Tales of Sub-lieutenant Ilyin."
- ^ „::The Battle of Stalingrad::”. Historylearningsite.co.uk. Pristupljeno 11. 6. 2010.
- ^ Saratov Bridge
- ^ Rossiyskaya Gazeta 16 October 2009.
Literatura uredi
- J.P. Mallory; D.Q. Adams (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Fitzroy Dearborn. str. 158—9.
- Darby; Brookes, Richard; Darby, William (1827). Darby's Universal Gazetteer: Or, A New Geographical Dictionary. Original from the New York Public Library: Bennett & Walton. str. 837.
.svg){kind=small}
