Gabrovac

Gabrovac
Gabrovac;
	Manastir u Gabrovcu
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Nišavski
Grad	Niš
Gradska opština	Palilula (Niš)
Stanovništvo
— 2011.	1.238
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 16′ 28″ S; 21° 55′ 25″ I / 43.2745° S; 21.9235° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	335 m
	Gabrovac Gabrovac na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	018
Registarska oznaka	NI

Gabrovac je naseljeno mesto u gradskoj opštini Palilula na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se u dolinskom prostoru Gabrovačke reke, u južnom delu Niša, udaljeno 6 km od centra grada. Godine 1878. selo je imalo 33 domaćinstva i 222 stanovnika (prosečno 6,7 po domaćinstvu) a 1930. godine 124 domaćinstva i 765 stanovnika. Prema popisu iz 2002. bilo je 1189 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1167 stanovnika).

U samom centru je ušće dva potoka, Vukmanovske i Berbatovske reke koji čine Gabrovačku reku - pritoku Nišave. Gabrovac je poznat po jednom od najstarijih manastira u Nišavskom regionu. Radi se o manastiru Svete Trojice koji je sagrađen u 13. veku i jedan je od najlepših u okolini Niša. U okolini Gabrovca nalaze se takozvani rimski i turski šanac. Obe lokacije sada koriste pripadnici Vojske Srbije.
Ovde se nalaze Zapis dud Svete Trojice (Gabrovac), Zapis krst Svete Trojice (Gabrovac) i Zapis lipa kod crkve (Gabrovac).

Istorija uredi

Preistorijski i antički nalazi, a zatim tragovi starohrišćanske crkve na lokalitetu Manastira Svete Trojice, ukazuju na davnu istorijsku naseljenost ovog prostora. Da je Gabrovac još u srednjem veku formirano selo pokazuju najraniji turski izvori, jer ga je popis iz 1498. godine zatekao sa 84 kuće (6 samačkih, 8 udovičkih) i 3 vodenice koje melju pola godine, i sa prihodom sela od 10.350 akči. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 10 kuća, 3 udovička domaćinstva, 3 samačka domaćinstva .^[1] Uoči oslobođenja od Turaka selo je bilo pod gospodarlukom Jusuf-bega iz Niša.

Život uredi

U periodu Srbije i međuratne Jugoslavije selo postepeno gubi naturalne karakteristike orijentišući se ka tržišnoj i prigradskoj poljoprivredi. Posle 1945. godine razvoj sela ispoljio je dvojake osobine: tendenciju iseljavanja autohtonog stanovništva bliže Nišu ili u Niš i privlačnost za useljavanje stanovništva drugih sela. U tom procesu postepeno gubi tradicionalne poljoprivredne karakteristike i od 1950/55. godine najpre se transformisao u prigradsko mešovito naselje, a od 1970/75. godine u radničko-seljačku periferijsku mesnu zajednicu.

U strukturi domaćinstava, prema izvoru prihoda, bilo je 1971. godine 45 poljoprivrednih, 86 mešovitih i 150 nepoljoprivrednih domaćinstava. Šireći se duž puta u dolini Gabrovačke reke, kao i parcelacijom i naseljavanjem meštana i pridošlica na lokacijama pored puta, došlo je tokom 1970-1980. godine do fizičkog spoja i srastanja Niša sa Gabrovcem. Osim toga, nastupio je posle 1970/75. godine i interes Nišlija za otkupom zemljišta radi rekreacije i odmora. Tako je tokom osme decenije 20. veka u dolinskom prostoru do manastira Svete Trojice i iznad njega izrasla jedna od niških vikend zona.

Saobraćaj uredi

Do Gabrovca se može doći prigradskim linijama 22 PAS Niš - Gabrovac - Berbatovo - Vukmanovo, linijom 23 PAS Niš - Gabrovac - Berbatovo, kružnom linijom 23K PAS Niš - Gabrovac - Vukmanovo - Berbatovo - Gabrovac - PAS Niš i linijom 23L PAS Niš - Gabrovac.

Demografija uredi

U naselju Gabrovac živi 1044 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 43,8 godina (44,4 kod muškaraca i 43,2 kod žena). U naselju ima 399 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,10.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.165
1953.	1.267
1961.	1.282
1971.	1.114
1981.	1.168
1991.	1.167	1.162
2002.	1.189	1.220
2011.	1.238

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	1.130	95,03%
Romi	23	1,93%
Crnogorci	1	0,08%
Hrvati	1	0,08%
Nemci	1	0,08%
nepoznato	33	2,77%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	1	7
80+	10	22
75—79	12	22
70—74	31	30
65—69	35	40
60—64	48	43
55—59	39	32
50—54	58	52
45—49	48	51
40—44	50	50
35—39	36	34
30—34	31	30
25—29	41	33
20—24	42	41
15—19	40	38
10—14	27	35
5—9	22	27
0—4	20	11
Prosek :	41,9	43,3

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	204	219	275	281	322	343	387

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	56	107	74	87	34	25	3	1	0	0	3,07

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	522	142	338	31	9	2
Ženski	525	96	335	74	18	2
UKUPNO	1.047	238	673	105	27	4

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	251	6	0	0	101
Ženski	154	8	0	0	43
UKUPNO	405	14	0	0	144
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	4	9	28	7	25
Ženski	0	1	31	12	6
UKUPNO	4	10	59	19	31
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	3	17	4	13
Ženski	2	4	7	9	19
UKUPNO	3	7	24	13	32
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	5	0	0	28
Ženski	3	0	0	9
UKUPNO	8	0	0	37

Znamenitosti uredi

Manastir Svete Trojice, sagrađen tokom prve polovine 19. veka na temeljima crkve za koju predanje kaže da je podignuta u 13. veku. Zanimljivo je da su u crkvi 1875. godine živopisani likovi Miloša Obilića i cara Lazara, oba kao svetitelji.^[5]

Reference uredi

^ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 03. 2012. g. Pristupljeno 15. 07. 2010.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ R. Mihaljčić, Junaci kosovske legende, Beograd 1989, str. 65

Literatura uredi

Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995. g. pp. 23.

Spoljašnje veze uredi

[1] „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 03. 2012. g. Pristupljeno 15. 07. 2010.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[5] R. Mihaljčić, Junaci kosovske legende, Beograd 1989, str. 65

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]