Gradiška
Gradiška (ranije Bosanska Gradiška) je naseljeno mjesto i sjedište istoimenog grada u Republici Srpskoj, BiH. Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini prema konačnim podacima za Republiku Srpsku koje je izdao Republički zavod za statistiku, u naselju Gradiška je živjelo 13.691 lice,[1] a prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine 14.368 stanovnika.[2]
Gradiška | |
|---|---|
 Centar grada, slikano tokom 2013. | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Gradiška |
| Osnovan | prvi pomen prije nešto više od 700 godina i to pod nazivom Gradiški Brod. Prvi pomen Gradiške 1525. godine. |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  13.691 (RZS) 14.368 (AGS) |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 08′ 46″ S; 17° 15′ 13″ I / 45.14609° S; 17.25372° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Gradiška Gradiška na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 78400 |
| Pozivni broj | 051 |
| Veb-sajt | www |
Istorija uredi
Antičko doba uredi
Gradiška se, prema pisanim dokumentima, prvi put pominje prije nešto više od 700 godina i to pod nazivom Gradiški Brod. Međutim, život na prostorima sadašnjeg grada, u bližoj i široj okolini, datira još od praistorijskog doba.
U doba Rimljana na mjestu sadašnjeg grada nalazilo se naselje Municipium Servitium ili Municipium Servitio (Serbinum)[3], koje je bilo važna raskrsnica puteva prema istoku i jugu Balkana, odnosno pristanište za riječnu rimsku flotu, što dovoljno govori o strateškom značaju naselja u to vrijeme.
Ugarski period uredi
U srednjem vijeku Gradiška se nalazila u sastavu Ugarskog kraljevstva.
Ugarska je ovim područjem vladala preko 400. godina, od 1102. godine, kada je Hrvatska i Slavonija u čijem se sastavu nalazila i Gradiška ušla u personalnu uniju sa Ugarskom, pa do 1537. godine. Područje grada pripadalo je župi Vrbas (mađ. Orbasz). Oko 1330. godine Gradiška se pominje kao slobodna varoš. U srednjem vijeku Gradiška je imala veliki značaj kao mjesto prelaza preko rijeke Save.
Za ugarske vladavine u sačuvanim dokumentima i na ondašnjim geografskim kartama osim Gradiške spominju se još i gradovi (naselja) Vrbaški grad i Livač, po kojem je Lijevče Polje i dobilo naziv. Ne može se sa sigurnošću utvrditi položaj ova dva naselja. Za Vrbaški grad neki istoričari tvrde da je u pitanju Banja Luka, dok s druge strane postoji mogućnost da se ovo srednjovjekovno naselje nalazilo na jednoj uzvisini iznad Gornjih Podgradaca gdje su i danas vidljivi ostaci utvrđenja, temelji crkve i staro groblje. U prilog ovome ide i činjenica da je Vrbaški knez ubirao prihode od trgovine na prelazu preko Save kod Gradiške, a samog kneza birali su činovnici sa ugarskog dvora. Bio je to kneževski grad, sjedište županije a kasnije i vrbaškog distrikta.
U pisanim istorijskim dokumentima se sjedište župe Vrbas — Vrbaški grad, izričito spominje 1293. godine. On se spominje i kao kraljevski grad. Vrbaški grad se pominje 1321. godine kada je izdata povelja pod gradom Vrbasom i 1398. godine kada je pod ovim gradom boravio mađarsko-austrijski kralj i budući njemački car Sigismund.
Otomanski period uredi
Ovo mjesto je 1537. godine palo pod vlast Turaka koji su se na ovim prostorima zadržali sve do austrougarske okupacije 1878. godine. U jednom zapisu iz 1532. godine se navodi da je požeški župan Đuro Banfina imenovan za upravnika tvrđave Gradiška, koju je zatim utvrdio i naoružao da bi se branio od Osmanlija. U istom tekstu se navodi da je tvrđava kasnije napadnuta te da su „Turci posla imali dok su je pridobili i od ljutosti sa zemljom sravnili“. Gradiška se za vrijeme Turaka kao cjelovit grad prostirala sa obje strane Save sve do 1699. godine kada su Osmanlije protjerane iz Mađarske i Slavonije. Tom prilikom stradala je i Gradiška koju je Ludvig Badenski 1688. godine zauzeo i zapalio. Hrišćansko stanovništvo se počinje iseljavati u Hrvatsku i Sloveniju, a neki čak i u Austriju i Mađarsku. U tri kraća perioda Gradiška je bila u sastavu Austrije (1688–1693, 1716-1741 i 1789-1797).
Za vrijeme Turaka, Gradiška je bila značajna luka na Savi, što znači strateško mjesto na kome se vršio utovar/istovar robe, vojske i ratnog materijala potrebnog za ratovanje duž cijele Save.[4] Gradiška je u to doba bila polazna tačka četovanja i na kopnu, i na rijekama Savi i Uni, odakle su kretali turski odredi na malim šajkama. Gradiški šajkaši učestvovali su 1592. godine u osvajanju Bihaća i 1593. godine u bici kod Siska. Za vrijeme turske vladavine pored Save izgrađena je tvrđava Berbir. Austrijski general Petraš je prvi 1716. godine osvojio Gradišku. Jedan francuski inženjer je 1774. godine tu tvrđavu prepravio i spremio da bude važno vojno mesto.[5] Iako su Turci i sam grad prozvali Berbir, lokalno stanovništvo to nikad nije prihvatilo.
Za vrijeme austrijsko-turskog rata (1787—1791) Gradišku je 1789. godine osvojila austrijska vojska na čelu sa Ernstom Gideonom fon Laudonom. Dvije godine kasnije Austrijanci se povlače preko Save a sa njima i veliki broj hrišćana koji se naseljavaju po Slavoniji.
Područje Gradiške je vijekovima bilo poprište osvajača. Srpsko stanovništvo je često dizalo bune protiv Turaka i drugih osvajača. Septembra 1809. godine u okolini Gradiške izbila je Mašićka buna zbog ekonomske, nacionalne i vjerske obespravljenosti Srba. Druga mašićka buna izbila je 1834. godine iz istih razloga.
Austrougarski period uredi
Od 1878. do 1918. godine, Gradiška je u sastavu Austrougarske. U ovom periodu grad mijenja svoj izgled, te od orijentalne kasabe dobija obrise modernog evropskog grada. Gradi se gradska vjećnica (Rathaus), hotel „Kajzer“ (Kaiser), katolička crkva Svetog Roka i mnogobrojne zgrade u klasicističkom stilu. Tvrđava Berbir izgrađena u tursko doba, koja je već tada bila u ruševnom stanju, u potpunosti je srušena. Uređuje se obala Save i gradi se nasip koji će grad zaštiti od poplava. Izgrađena je rječna luka u koju su pristajali putnički i teretni brodovi. Takođe, ovo je i period značajnog doseljavanja Nijemaca iz prenaseljenih dijelova Njemačke u sela u okolini Gradiške. Osim Nijemaca doselio se i veliki broj Italijana i Poljaka koji i danas žive u Gradišci. S druge strane, sa novom vlasti i promenama nisu se mogli nositi muslimani (danas Bošnjaci) te je znatan broj njih napustio Gradišku i odselio se u Malu Aziju.
Austrougarske vlasti grade prugu Gradiška — Gornji Podgradci kojom se eksploatisala šuma sa Kozare. U Podgradcima je izgrađena pilana koja je zapošljavala veliki broj ljudi. Sa druge strane njemački doseljenici u Lijevče polju znatno su unaprijedili poljoprivrednu proizvodnju.
Na kulturnom planu, u Gradišci se osniva Sokolsko društvo. Vođstvo Srpskog Sokola u Gradišci došlo je prvo na misao da se sokolstvo presadi u široke narodne slojeve pomoću pobratimstva. Prvi veliki slet pobratima i sokola održan je u Gradišci na Vidovdan 1911. godine. Povorka od 600 disciplinovanih pobratima išla je sa sokolskom muzikom na čelu. Slet je privukao velike mase naroda ne samo iz bosanskogradiškog sreza, nego i iz srezova susjedne Slavonije.
Do Prvog svjetskog rata u gradu su postojale samo osnovne škole. Po završetku školovanja osnovci iz Gradiške i okoline morali su ići u Banja Luku ili u druge gradove Austrougarske Monarhije, najčešće u Novu Gradišku.
Period Kraljevine Jugoslavije uredi
Od 1918. do 1941. godine, Gradiška se nalazila u sastavu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odn. Kraljevine Jugoslavije. Grad je bio sjedište bosanskogradiškog sreza koji je osim teritorije današnje opštine obuhvatao i dijelove koji danas pripadaju srbačkoj opštini (Stapari). Srez je u vrijeme KSHS bio dio Vrbaske oblasti, a nakon podjele Jugoslavije na banovine, Gradiška je ušla u sastav Vrbaske banovine. Između dva svetska rata u gradu je izgrađen monumentalni pravoslavni hram (srušen oko Vidovdana 1941. godine) od strane ustaša, drumski most preko Save (1939, nakon pontonskog iz 1922[6]), bolnica, sokolski dom, zgrade prve i druge osnovne škole i drugi objekti. Gradsko područje imalo je 64 ulice. Nijedna ulica nije bila asfaltirana, a samo je mali broj njih imao izgrađene betonske pješačke pločnike. U gradu je postojalo nešto malo kanalizacione mreže, ali bez gradskog vodovoda.
Smještena u izrazito agrarnom kraju, Gradiška je bila centralno naselje koje je stanovništvu pružalo administrativne, trgovačke, zanatske, osnovne prosvetne i zdravstvene usluge. Industrijska proizvodnja u gradu bila je skromna, dva parna mlina, dvije pilane i nekoliko mlinova na Savi. Sve ostale privredne aktivnosti su bile, uglavnom, zanatstvo, trgovina i ugostiteljstvo. Električna centrala počela je sa radom 1925. godine i proizvodila je struju za potrebe grada: gradsku rasvjetu, sreske i opštinske upravne zgrade, banovinske institucije, poslovne i stambene objekte. Iz Gradiške elektrane se snabdijevao strujom i Državni kazneni zavod u Staroj Gradišci. Niža realna gimnazija u Gradišci osnovana je 1921. godine. To je bila prva srednja škola u gradu koja je đacima sa položenom malom maturom omogućavala da se zapošljavaju kao činovnici ili da nastavljaju školovanje u većim gradovima. Narodna biblioteka u Gradišci 1931. godine imala je knjižni fond od 600 knjiga.
Rušenje pravoslavne crkve od strane ustaša uredi
U Bosanskoj Gradiški crkva je razrušena oko Vidovdana 1941. godine. Prvo je minirana, ali pošto nije odmah srušena, pozvan je građevinar Franjo Soku, koji je kao Čeh odbijao da ruši crkvu, ali je primoran. Rušenje je počelo od krsta na zvonari. „Bilo je već veče, a rušenje je moralo prestati. Sutradan se nastavlja, ali krst sa zvonare pada i ubija na mestu građevinara Soku. Rušenje je nastavljeno dok crkve nije nestalo sa lica zemlje“.[7]
SFR Jugoslavija uredi
Kraj Drugog svjetskog rata narod ovog kraja dočekao je na zgarištima i pustim ognjištima. Na ratištima i koncentracionim logorima u Jasenovcu, Staroj Gradiški, Jastrebarskom i drugim mučilištima živote je izgubilo oko 13.000 Srba sa područja opštine, a među njima oko 4.500 djece starosti do 15 godina. Poslije rata usledila je obnova opustošenog grada i opštine. U Gradišci se grade brojne fabrike, škole, vrtići, stambeni i drugi objekti. Zahvaljujući plodnom Lijevče polju i razvijenoj industriji u gradu opština Bosanska Gradiška nalazila se na listi razvijenijih opština SR Bosne i Hercegovine u vrijeme SFRJ. Od sedamdesetih godina 20. vijeka veliki broj ljudi odlazi na privremeni rad u zemlje Zapadne Evrope, prvenstveno u Njemačku i Austriju (gastarbajteri).
Sedamdesetih godina nesmotrenim planiranjem i izgradnjom došlo je do svojevrsnog urbicida u gradu. Stara zdanja građena za vremena Austrougarske i Kraljevine Jugoslavije ruše se da bi se na njihovom mjestu gradile zgrade raznih namjena u nama poznatom socijalističkom duhu. Tako je popularni "gradiški korzo", ulica uz rijeku Savu koja je ujedno bila i šetalište u večernjim časovima, tih godina potpuno devastiran a stare zgrade građene u neoklasicističkom stilu su porušene da bi se izgradio tadašnji Dom Kulture.
Građanski rat u Jugoslaviji uredi
Raspadom SFR Jugoslavije i proglašenjem nezavisnosti Hrvatske, Gradiška se 1991. godine našla na prvoj liniji fronta. U ranim jutarnjim časovima, 8. avgusta 1992. godine neprijatelj je iz pravca Hrvatske pokušao napad na prigradsko naselje Bok Jankovac pri čemu je živote izgubilo šesnaest boraca VRS.[8] Agresor je nakon žestoke bitke pobjeđen i protjeran preko Save, a neprijateljska vojna jedinica „Berbirska bojna“ imala je velike gubitke od preko 250 poginulih.
Prvog maja 1995. godine, tokom operacije Bljesak, hrvatska vojska je topovima bombardovala Gradišku. Sledećeg dana, 2. maja 1995. godine neprijateljski avion kojim je upravljao Rudolf Perešin bombardovao je centar grada, pri čemu su stradala nedužna djeca i civili. Istog dana njegov avion je oboren iznad Gradiške od strane VRS, a zločinac Perešin je tom prilikom poginuo. Za oko 20.000 prognanih Srba iz Zapadne Slavonije most na Savi u Gradišci bio je „most spasa“.
Savremeno doba uredi
Potpisivanjem Dejtonskog sporazuma grad i opština Gradiška u cjelini su ostali u sastavu Republike Srpske. Iako nedaleko od prve linije odbrane tokom ratnih godina Gradiška je bila pošteđena od većih ratnih razaranja. U odbrambeno-otadžbinskom ratu, od 1991. do 1995. godine, sa područja opštine, poginulo je 300 boraca Vojske Republike Srpske. U njihovu čast 2015. godine u Spomen parku podignuto je centralno spomen obilježje.
Sa prestankom rata u gradu je znatno izmjenjena etnička struktura odlaskom muslimana (Bošnjaka) i Hrvata, tako da danas Srbi čine apsolutnu većinu. Danas je Gradiška pogranični grad između Republike Srpske (BiH) i Republike Hrvatske i šesti grad po veličini u Srpskoj. U samom centru grada nalazi se jedan od najprometnijih graničnih prelaza.
Do 2. aprila 1993. godine (Sl. glasnik RS 3/93) zvaničan naziv gradskog naselja i istoimene opštine bio je Bosanska Gradiška.
Od 1995. godine u Gradišci je urađeno mnogo po pitanju infrastrukture. Savski most, teško oštećen na kraju rata, bio je izvan funkcije. Sredstvima Evropske unije obnovljen je i pušten u promet 10. maja 2000. godine. Do te godine Gradišku je sa Hrvatskom povezivao pontonski most postavljen 1996. godine. U gradu je izgrađen veliki broj stambenih i poslovnih objekata, asfaltirane su sve ulice a izgrađene su i nove saobraćajnice. Proširena je kanalizaciona mreža i u prigradskim naseljima, a gradska voda dostupna je i u najudaljenijim selima opštine.
Zdravstveni centar u Gradišci koji obuhvata opštu bolnicu, dom zdravlja i apotekarsku ustanovu pruža zdravstvene usluge za preko 100.000 stanovnika, ne samo sa područja gradiške opštine već i sa područja srbačke, dubičke i laktaške opštine. Nova zgrada opšte bolnice svečano je otvorena u aprilu 2011. godine.
U martu 2019. godine Narodna skupština Republike Srpske usvojila je Zakon o Gradu Gradiška kojim je Gradiška postala osmi grad u Republici Srpskoj.
U Gradišci je 21. septembra 2020. godine, u okviru obilježavanja slave grada – Male Gospojine, otvoren novoizgrađeni Trg Čubrilovića, koji krasi bronzana statua Veljka Čubrilovića.Trg se nalazi u strogom centru grada nedaleko od mjesta gdje se nalazila kuća porodice Čubrilović.
Privreda uredi
U vrijeme SFR Jugoslavije, u Gradišci su poslovala velika preduzeća kao što su fabrika plastike „Standard“, fabrika namještaja „Radnik“ (kasnije INGA), fabrika odjeće „Triko“, fabrika mašina „Jelšingrad“, tvornica mesnih prerađevina „Levita“, tvornica hrane „Prehrana“, fabrika metalnih proizvoda „Metal“ i druge.
Poslije rata mnoga preduzeća su propala, a ona koja su uspjela preživjeti ratnu krizu uništena su lošom privatizacijom. Kao i u drugim gradovima Republike Srpske, i u Gradišci veliki problem predstavlja nezaposlenost. Međutim postoje i pozitivni primjeri. Zahvaljujući prije svega stranom kapitalu u nekim preduzećima opet je pokrenuta proizvodnja ali sa daleko manjim brojem radnika nego je što je to bilo prije rata.
Danas, najveći broj zaposlenih u Gradišci bavi se uslužnim djelatnostima, prije svega trgovinom i ugostiteljstvom. Zbog blizine granice i povoljnog geografskog položaja ovaj grad je u posljednje dvije decenije omiljena šoping destinacija stanovnika sjeverozapadnog dijela Hrvatske i Slovenije. Pored velikog broja supermarketa u gradu se nalazi i velika pijaca neprehrambene robe, popularni "Buvljak".
Saobraćaj uredi
Gradiška je od 2011. godine modernim auto-putem povezana sa Banjalukom i Laktašima. Okučanskim putem, koji od grada vodi prema sjeveru, Gradiška je povezana s auto-putem Zagreb — Beograd. Banjalučkim putem koji vodi prema jugu kroz Lijevče Polje, grad je povezan s Novom Topolom, Laktašima i Banjalukom. Granični prelaz u Gradišci jedan je od najprometnijih u državi, a nalazi se u samom centru grada. Proširen je i modernizovan u junu 2013. godine, nakon ulaska susjedne Hrvatske u Evropsku uniju. U Gradišci je 2015. godine počela izgradnja gradiške obilaznice koja će znatno rasteretiti tranzitni saobraćaj kroz grad i smanjiti gužve. Rijeka Sava je plovna kod Gradiške. Međunarodni aerodrom Banja Luka od grada je udaljen 25 km.
Mediji uredi
Godine 1977. pušten je u etar prvi radio-signal na srednjem talasu Radio-Gradiška i to samo dva dana, kojeg su emitovali radio amateri gradiškog radio kluba, dok je Radio-Gradiška počela s radom tek 29. septembra 1979. godine.[9] Od 1989. godine u Gradišci postoje privatne radio i televizijske stanice, a posljednjih godina sva dešavanja u opštini Gradiška medijski su propraćena putem informacionog kanala lokalnog kablovskog operatera.
Obrazovanje uredi
- Vrtić „Pčelice”
- Vrtić „Cipelići”
- Vrtić „Anđelak”
- OŠ „Vasa Čubrilović”
- OŠ „Danilo Borković”
- OŠ „Kozarska Djeca”
- Osnovna muzička škola „Branko Smiljanić”
- Gimnazija Gradiška
- Srednja stručna i tehnička škola Gradiška
- Tehnička škola Gradiška (Praktikum)
- Visoka škola poslovnog menadžmenta „Primus” Gradiška
- „Language school Britannica” Gradiška
- „Glossa” — centar za njemački jezik[10]
Kultura uredi
Ovom odeljku potrebni su dodatni izvori zbog proverljivosti. |
Pod objektima i ustanovama kulture podrazumijevaju se domovi i centri kulture, narodne biblioteke, kina (biskopi), razni omladinski klubovi, kao i pozorišta, muzeji i galerije.
Najvažnija kulturna ustanova na području opštine jeste „Kulturni centar“ Gradiška. Izvršena je sanacija postojeće stare zgrade opštine, koju je sagradila Austrougarska 1903. godine. Nadzor nad obnovom ovog objekta, koji je od kulturno istorijskog značaja, vrše stručnjaci Zavoda za zaštitu kulturno — istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske.
Na ruralnom području postoji veći broj domova kulture kojima gazduju mjesne zajednice. U stvari, riječ je o višenamjenskim objektima kulture. Njihov raspored je u osnovi takav da pokrivaju gotovo sve dijelove opštine. Opština Gradiška izdvaja značajna sredstva za učešće u finansiranju brojnih kulturnih projekata i programa kao što su: Program u okviru obilježavanja Dana opštine, zatim Program „Gradiške jeseni”, „Dani svetosavlja”, „Rogoljska žetva”, Tradicionalne međunarodne i lokalne smotre i festivali kao i drugi kulturni programi.
U Gradišci se već trinaest godina izdaje „Gradiški zbornik” kao časopis za društvena pitanja. Kulturno bogatstvo Opštine Gradiška čini i kapitalna knjiga „Istorija Bosanske Gradiške i njene okoline“.
Ustanove kulture na području opštine Gradiška su: „Kulturni centar”, Narodna biblioteka, Zavičajni muzej, Osnovna muzička škola „Branko Smiljanić”, Likovna galerija.
Značajan dio kulturnog života Gradiške čine kulturno-umjetnička društva, a u 2013. godini ih ima trinaest.
| KUD | MZ |
| Centralno kulturno-umjetničko društvo „Lepa Radić” | Gradiška |
| Omladinsko kulturno-umjetničko društvo „Petar Kočić” | Nova Topola |
| Kulturno-umjetničko društvo „Kolovit” | Gradiška |
| Kulturno-umjetničko društvo „Mirkovo kolo” | Vrbaška |
| Kulturno-umjetničko društvo „Dukati” | Brezik Laminci |
| Kulturno-umjetničko društvo „Behar” | Dubrave |
| Kulturno-umjetničko društvo „Petar Kočić” | Nova Topola |
| Kulturno-umjetničko društvo „Rogolji” | Rogolji |
| Kulturno-umjetničko društvo „Ale Obić” | Lipovača |
| Kulturno-umjetničko društvo „Kozara” | Gornji Podgradci |
| Kulturno-umjetničko društvo „Trinaest skojevki” | Grbavci |
| Kulturno-umjetničko društvo „Potkozarje” | Mašići |
| Kulturno-umjetničko društvo „Avdo Ćuk” | Orahova |
Ostala kulturna udruženja: Srpsko prosvjetno i kulturno društvo „Prosvjeta“, Pozorište mladih „Anastasja”, Pozorišna družina „Expressio“, Djevojački gradski hor „Lira”, Udruženje književnika, Udruženje likovnih umjetnika, Društvo književnika, Ogranak Vukove zadužbine u Gradišci.
Ovde se nalazi Gradsko pozorište Gradiška. U Gradišci se nalazi spomenik Srbima stradalim u Operaciji Bljesak.[11]
Sport uredi
Na teritoriji opštine Gradiška aktivno djeluju 74 sportske organizacije i to: 27 fudbalskih klubova, 41 klub dvoranskih i drugih sportova i šest sportskih asocijacija. Evidentan je i stalni porast broja građana koji se bave takmičarskim sportom, odnosno sportskom rekreacijom.
Fudbal uredi
Fudbalski klubovi sa područja naše opštine su učlanjeni u Opštinski fudbalski savez Gradiška koji okuplja 27 klubova sa 1.400 registrovanih igrača. Najstariji fudbalski klub na području bivšeg Gradiškog sreza bila je „Sloga“ iz Gornjih Podgradaca koja je osnovana davne 1926. godine, dok je najuspješniji fudbalski klub FK „Kozara“ osnovan 1945. godine. FK „Kozara“ je najorganizovaniji klub u Gradišci i kao takav je nastupao u ligama Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. Dobrim rezultatima mogu se pohvaliti i igrači mlađih selekcija koji su nastupali u raznim reprezentativnim selekcijama RS i BiH.
Fudbalski klubovi na području grada:
- FK „KOZARA” Gradiška
- FK „OBRADOVAC” Gradiška
- FK „JEDINSTVO” Žeravica
- FK „BRATSTVO” Kozinci
- OFK „OMLADINAC” Brestovčina
Drugi sportovi uredi
Na području opštine Gradiška registrovan je 41 klub dvoranskih i drugih sportova (pet košarkaških, četiri odbojkaška, četiri šahovska, četiri kuglaška, dva teniska, tri karate kluba, dva ronilačka, dva automobilistička, dva fitnes i dva rukometna, kajakaški, sportsko-ribolovni, sportsko-plesni, konjički, motociklistički, džiju-džicu, kik-boks, klub realnog aikida, planinarski i košarkaški klub invalida i klub „Slobodne pravde“) te šest sportskih asocijacija (Opštinski i Područni fudbalski savez Gradiška, Sportski klub „Olimpik”, Asocijacija sportskih menadžera RS, Društvo pedagoga fizičke kulture i Asocijacija „Sport za sve”).
Drugi sportovi:
- Košarkaški klub „SERVITIUM” Gradiška
- Ženski košarkaški klub „KOZARA” Gradiška
- Košarkaški klub invalida „KOZARA” Gradiška
- Odbojkaški klub „GRADIŠKA” Gradiška
- Odbojkaški klub „SERVITIUM” Gradiška
- Odbojkaški klub „OLIMPIK“ Gradiška
- Ženski odbojkaški klub „KOZARA” Gradiška
- Rukometni klub „GRADIŠKA” Gradiška
- Šahovski klub „KOZARA” Gradiška
- Centar za podvodne aktivnosti „SVETI NIKOLA” Gradiška
- Karate klub „SOKO” Gradiška
- Planinarsko sportsko društvo „Patrija" i mnogi drugi
Stanovništvo uredi
U opštini Gradiška je 2013. godine prema konačnim podacima za Republiku Srpsku koje je izdao Republički zavod za statistiku, živjelo 49.196[12] lica, a u samom naselju Gradiška 13.691 lice.[1] Najveća naselja poslije Gradiške su Nova Topola, Gornji Podgradci, Orahova, Dubrave, Turjak, Laminci i Rovine (Sva navedena naselja imaju preko 1500 stanovnika). U Gradišku se tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata doselio veliki broj srpskih izbjeglica protjeranih iz zapadne Slavonije (Republika Hrvatska), srednje Bosne, posebno iz Donjeg Vakufa (Federacija BiH).
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Gradiška | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[13] | 1991.[14] | 1981.[15] | 1971.[16] | 1961. | |||
| Ukupno | 14 368 (100,0%) | 16 841 (100,0%) | 13 475 (100,0%) | 9 585 (100,0%) | 6 363 (100,0%) | ||
| Srbi | 11 122 (77,41%) | 6 502 (38,61%) | 4 251 (31,55%) | 2 911 (30,37%) | – | ||
| Bošnjaci | 2 408 (16,76%) | 7 188 (42,68%)1 | 5 033 (37,35%)1 | 5 377 (56,10%)1 | – | ||
| Hrvati | 294 (2,046%) | 781 (4,637%) | 730 (5,417%) | 808 (8,430%) | – | ||
| Neizjašnjeni | 214 (1,489%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 75 (0,522%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 65 (0,452%) | 582 (3,456%) | 99 (0,735%) | 121 (1,262%) | – | ||
| Jugosloveni | 38 (0,264%) | 1 788 (10,62%) | 3 218 (23,88%) | 306 (3,192%) | – | ||
| Romi | 34 (0,237%) | – | 42 (0,312%) | 9 (0,094%) | – | ||
| Albanci | 29 (0,202%) | – | 44 (0,327%) | 25 (0,261%) | – | ||
| Bosanci | 19 (0,132%) | – | – | – | – | ||
| Ukrajinci | 17 (0,118%) | – | – | – | – | ||
| Nepoznato | 16 (0,111%) | – | – | – | – | ||
| Crnogorci | 14 (0,097%) | – | 29 (0,215%) | 12 (0,125%) | – | ||
| Bosanci i Hercegovci | 12 (0,084%) | – | – | – | – | ||
| Slovenci | 5 (0,035%) | – | 20 (0,148%) | 14 (0,146%) | – | ||
| Makedonci | 3 (0,021%) | – | 9 (0,067%) | 2 (0,021%) | – | ||
| Pravoslavci | 3 (0,021%) | – | – | – | – | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
 |
Pobratimljeni gradovi i međunarodna saradnja uredi
Pobratimski gradovi uredi
|
Partnerski gradovi / opštine uredi
Znamenite ličnosti uredi
- Ljubo Babić, učesnik NOB-a i jugoslovenski političar
- Ratko Varda, srpski košarkaš
- Stevan Dukić, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
- Slavko Lisica, bivši general Vojske Republike Srpske
- Branko Čubrilović, ministar poljoprivrede u vladi Kraljevine Jugoslavije
- Vaso Čubrilović, srpski istoričar i revolucionar Mlade Bosne
- Veljko Čubrilović, srpski učitelj i revolucionar Mlade Bosne
- Zvjezdan Misimović, bosanskohercegovački fudbaler
- Ognjen Ožegović, srpski fudbaler
- Gojko Subotić, srpski istoričar umetnosti i član SANU
- Dušan Subotić, sveštenik i narodni poslanik u Skupštini Kraljevine SHS, ubijen od strane ustaša 1941. godine.
- Milan Šipka, srpski lingvista
- Goran Zakarić, bosanskohercegovački fudbaler
- Marko Marin, njemački fudbaler
Galerija uredi
-
Spomenik poginulim borcima Vojske Republike Srpske -
Spomen česma Diani Budisavljević u centralnom gradskom parku -
Most na rijeci Savi -
Manifestacija Zdravofest
Izvori uredi
- ^ a b Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI PO NASELjENIM MJESTIMA
- ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 24. 12. 2017. g. Pristupljeno 18. 11. 2017.
- ^ Vjekoslav Klaić: Poviest Bosne Zagreb 1882. godine, str.36
- ^ "Politika", 1. sept. 1936, str. 12
- ^ "Peštansko-budimski skoroteča", Budim 1842. godine
- ^ "Politika", 29. avg. 1922, str. 2
- ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac Dečje novine (1991). str. 174
- ^ Sećanje na stradale: U odbrani Gradiške od hrvatske vojne jedinice “Berbir bojna” 1992. poginulo 16 vojnika
- ^ Opština Gradiška: 30 godina Radio Gradiške[mrtva veza], Pristupljeno 16. 3. 2013.
- ^ https://www.gradgradiska.com/drustvena-infrasturktura/
- ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Градишка, откривен споменик страдалима у акцији "Бљесак"”. www.rts.rs. Приступљено 2021-04-24.
- ^ Попис становништва, домаћинстава и станова у Републици Српској 2013, РЕЗУЛТАТИ ПОПИСА
- ^ „Popis 2013 BiH – Stanovništvo prema etničkoj/nacionalnoj pripadnosti i spolu, po naseljenim mjestima”. popis.gov.ba. Архивирано из оригинала 19. 9. 2017. г. Приступљено 19. 9. 2017.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 20/21)” (PDF). fzs.ba. Приступљено 26. 11. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Приступљено 26. 11. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Приступљено 26. 11. 2015.
Спољашње везе uredi
- Званичан сајт општине Градишка Архивирано на сајту Wayback Machine (27. septembar 2020) (jezik: srpski)
- www.gradiska.com (jezik: srpski)
