Википедија

Darijenski rascep

прекид пан-америчког аутопута, који се састоји од великог броја необрађених мочвара и шума

Darijenski rascep (šp. Región del Darién ili šp. Tapón del Darién) predstavlja prekid pan-američkog auto-puta, koji se sastoji od velikog broja neobrađenih močvara i šuma u panamskoj pokrajini Darijen u Srednjoj Americi i severnom delu Kolumbije, u Južnoj Americi. Rascep počinje u gradu Javiza, u Panami, a završava se u mestu Turbo, u Kolumbiji. Proteže se dužinom između 100 km i 160 km.[1] Gradnja puteva kroz ovu oblast je skupa, a ekološki troškovi su visoki. Politički konsenzus u korist izgradnje puteva ne postoji. Samim tim, ne postoji putna veza kroz darijenski rascep, te nema puteva koji povezuju Severnu Ameriku sa Južnom Amerikom, i to je karika koja nedostaje na pan-američkom auto-putu.

Karta darijenskog rascepa na granici između Paname i Kolumbije

Na kolumbijskoj strani dominira uglavnom delta reke Atrato, što stvara močvarni predeo dužine barem 80 km. Planinski masiv Seranija del Baudo (šp. Serranía del Baudó) se proteže duž kolumbijske pacifičke obale i jednim svojim delom ulazi u Panamu. U panamskom delu, sa druge strane, nalazi se planinska tropska šuma, čija visina terena varira od 60 m u dolini do 1845 m u visini vrha Sero Takarkuna, u Seranija del Darijen (šp. Serranía del Darién).

Pan-Američki auto-put uredi

Pan-američki auto-put predstavlja sistem puteva od oko 30.000 km [2] dužine, koji se prostire kroz celu Severnu, Srednju i Južnu Ameriku, uz jedini izuzetak unutar darijenskog rascepa. Sa južnoameričke strane, auto-put se završava u gradu Turbo, u Kolumbiji oko 8° 6′ N 76° 40′ W / 8.100° S; 76.667° Z / 8.100; -76.667. Na panamskoj strani, put završava kod grada Javiza, koji se nalazi na 8° 9′ N 77° 41′ W / 8.150° S; 77.683° Z / 8.150; -77.683. To čini prekid auto-puta dužine oko 100 km. Između se nalaze močvare i šume.

Bilo je pokušaja tokom proteklih decenija da se reši problem prekida pan-američkog auto-puta. Planiranje je počelo u 1971. godini kroz finansiranje SAD, ali je zaustavljeno 1974. godine, zbog navoda da bi se tim projektom narušila životna sredina. Još jedan pokušaj izgradnje puteva počeo je 1992. godine, ali do 1994. godine Organizacija Ujedinjenih nacija, saopštila je da bi gradnja prouzrokovala veliku ekološku štetu. Navedeni razlozi uključuju dokaz da darijenski rascep sprečava širenje stočnih bolesti na područje Centralne i Severne Amerike.[3] Takođe, unutar predela darijenskog rascepa postoji nekoliko plemenskih zajednica, te bi građenje puta potencijalno ugrozilo njihovu životnu sredinu i kulturu.

Velika većina ljudi, zajednica, autohtonog stanovništva, i vlada protivi se završetku auto-puta na delu darijenskog rascepa. Razlozi za to uključuju zaštitu tropskih šuma, kontrolu širenja tropskih bolesti, zaštita kulture i života domorodačkih naroda u regionu, sprečavanje nezakonitog prometa droge, i sprečavanje širenja epidemija na Severnu Ameriku. Proširenje auto-puta do grada Javiza uzrokovalo je velike seče šuma tokom gradnje koja je trajala deceniju.

Jedna od predloženih opcija je povezivanje trajektom od Kolumbije do nove luke u Panami, sa minimalnim produženjem postojećeg panamskog auto-puta, čime bi se povezao auto-put, bez narušavanja životne sredine. Druga ideja je korišćenje kombinacije mostova i tunela, kako bi se izbegli problemi u ekološki osetljivim regionima.[4] U SAD postoje primeri ekološki projektovanih mostova u Floridi, koji služe da bi se izbegao uticaj na životnu sredinu koji imaju uobičajeni kolovozi.

Procepom su prolazili avanturisti biciklima, motociklima, terenskim vozilima i pešice, prešavši na putu džungle, močvare, insekte, otrovne zmije i druge opasnosti.

U unutrašnjosti regije  uredi

Ljudi uredi

 
Devojčica iz plemena Čoko, pokrajina Darijen

U unutrašnjosti darijenskog rascepa žive autohtoni narodi Embera-Vunan (poznati i pod nazivom Čoko) i Kuna (ova regija predsavljala je dom za ljude iz naroda Kueva sve do njihovog istrebljenja u 16. veku). Uglavnom putuju korišćenjem kanua. Na panamskoj strani, La Palma je glavni grad pokrajine i glavni kulturni centar. Drugi centri u regiji uključuju u Javizu i El Real. U darijenskom rascepu živi između 1.700 i 1.980 ljudi. Kukuruz, tapioka i banane su glavne kulture, gde je poljoprivreda razvijena.

Prirodna bogatstva uredi

Postoje dva velika nacionalna parka unutar darijenskog rascepa: Darijen Nacionalni park (šp. Parque Nacional Darién) u Panami i Los Katios Nacionalni park (šp. Parque Nacional de Los Katíos) u Kolumbiji. Nekada se u ovom području moglo naći dosta vrsta drveća, ali su šume značajno iskrčene od strane drvoseča.

Nacionalni park Darijen obuhvata oko 5.790 km² zemlje i osnovan je 1980. godine. To je najveći nacionalni park u Srednjoj Americi.

Oružani sukobi i otmice uredi

 
FARK pobunjenici 1998. godine

Darijenski rascep je poprište aktivnosti marksističkih Revolucionih Oružanih Snaga Kolumbije (FARK), grupe koja je počinila ubistva, otmice ljudi i kršenje ljudskih prava tokom svoje dugogodišnje pobune protiv vlade Kolumbije.[5] FARK pobunjenici su prisutni na kolumbijskoj i panamskoj strani granice.[6] U 2000. godini dvoje britanskih turista, Tom Hart Dajk i Pol Vinder, su kidnapovani od strane gerilskih snaga FARK unutar darijenskog rascepa tokom lova na retke orhideje, koju je Dajk posebno voleo. Ovo dvoje su bili u zarobljeništvu u roku od devet meseci i prećeno im je smrću, pre nego što na kraju bili oslobođeni nepovređeni i bez otkupa. Dajk i Vinder su kasnije dokumentovali svoje iskustvo u knjizi „Vrt oblaka” i epizoda dokumentarca „Zarobljeni u inostranstvu”.

Druge političke žrtve u darijenskom rascepu uključuju tri misionara, koji su nestali u mestu Pukuro na panamskoj strani u 1993. godini.[7]

U 2003. godini, Robert Jang Pelton, na zadatku časopisa Nacionalna geografija, zajedno sa dva saputnika, Markom Vedevenom i Megan Smakerom, bili su uhapšeni nedelju dana od strane Ujedinjenih snaga samoodbrane Kolumbije, provladine paravojne organizacije. Ovaj slučaj je pridobio veliki značaj u medijima.[8][9]

Od maja 2013. godine, kolumbijske neo-paravojne snage su veoma aktivne u Darijenu oko Los Katios Nacionalnog parka i Kuenka Kakarika. U 2013. godini, švedski turista Jan Filip Brauniš nestao je u ovoj oblasti, nakon napuštanja kolumbijskog grada Riosusio. Nameravao je prelazak pešice do Paname, kroz Kuenka-Kakarika. Njegovi posmrtni ostaci su otkriveni u junu 2015. godine, sa dokazima da je on bio ubijen pucnjem u glavu. FARK su priznali da su ga ubili, sumnjavši da je strani špijun.[10]

Reference uredi

  1. ^ McCarthy, Carolyn (14. 8. 2014). „Silent Darien: The gap in the world's longest road”. BBC News (na jeziku: engleski). Pristupljeno 12. 8. 2017. 
  2. ^ http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=88271&src=eorss-iotd
  3. ^ Office, U.S. Government Accountability (15. 8. 1977). „: Construction Progress and Problems of the Darien Gap Highway” (PSAD-77-154). 
  4. ^ http://www.futuristspeaker.com/2014/12/the-coming-era-of-mega-systems-part-1-transportation/ The Coming Era of Mega Systems, Part 1 – Transportation
  5. ^ Refugees, United Nations High Commissioner for. „Refworld | Amnesty International Report 2005 - Colombia”. Refworld. Pristupljeno 12. 8. 2017. 
  6. ^ „Panama's Darien teems with FARC drug runners”. Reuters. 26. 5. 2010. Arhivirano iz originala 19. 10. 2015. g. Pristupljeno 09. 08. 2017. 
  7. ^ Alford, Deann (1. 9. 2001). „New Tribes Missionaries Kidnapped in 1993 Declared Dead”. Christianity Today. Pristupljeno 12. 8. 2017. 
  8. ^ „3 Americans freed, 2 journalists still captive in Colombia”. CNN.com. 24. 1. 2003. Pristupljeno 12. 8. 2017. 
  9. ^ Markey, Sean (22. 1. 2003). „Adventure Writer Reportedly Kidnapped in Panama”. National Geographic News. Pristupljeno 12. 8. 2017. 
  10. ^ „FARC admits to killing Swedish tourist in northwest Colombia”. Pristupljeno 12. 8. 2017. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Даријенски_расцеп&oldid=26864176”