Dvanaesta hercegovačka brigada NOVJ
Dvanaesta hercegovačka udarna brigada formirana je 22. novembra 1943. godine od Treće grupe bataljona Desete hercegovačke udarne brigade (3 bataljona,oko 500 boraca). Do polovine januara 1944. dejstvovala je pod nazivom Treća hercegovačka udarna brigada. Od formiranja do kraja rata bila je u sastavu 29. hercegovačke divizije.[1]
| Dvanaesta hercegovačka udarna brigada NOVJ | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 22. novembar 1943 – maj 1945. Mesto formiranja: Hercegovina |
| Formacija | 3 bataljona |
| Jačina | novembar 1943: 500 vojnika i oficira[1] |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | Orden zasluga za narod Orden bratstva i jedinstva |
Borbeni put brigade
urediKrajem novembra u rejonu severno od Bileće branila je oslobođenu teritoriju, sprečavajući na pravcu Bileća-Gacko podilaženje nemačke ojačane 7. SS divizije "Princ Eugen" polaznim položajima za operaciju Kugelblic. Razbivši uzastopno više odvojenih četničkih kolona iz sastava 13. SS puka (Borbena grupa „Petersen”) i 159. puk 181. pešadijske divizije (Borbena grupa „Heš”), brigada je 26. novembra postigla najznačajniji uspeh, uništivši u Tusohovom dolu bateriju raketnih minobacača 13. SS lovačkog puka. U drugoj polovini decembra razvila je u Dabarskom polju Stolačku četničku brigadu i 22. decembra oslobodila Ljubinje, a 28/29. decembra učestvovala u napadu na Bileću.
Krajem januara 1944. u borbama kod sela Stepena ponovno je nanela teške gubitke nemačkoj 7. SS diviziji „Princ Eugen”. U periodu februar-maj 1944. sadejstvovala je Primorskoj operativnoj grupi i istakla se u oslobađanju i odbrani teritorije sela Vilusi, Lastva, Zupci, a 1. juna izvršila je napad na četnički garnizon u Bileći. Tokom operacije Zonenštih (13-31. jula 1944) uspešnim manevrom u pozadinu ojačane 369. divizije (oko 10.000 vojnika) zajedno sa Trinaestom hercegovačkom brigadom u leđa glavne kolone, slomila je napad neprijatelja, pri čemu su bila razbijena tri nemačka bataljona. Za vreme Durmitorske operacije, avgusta 1944, uspešno je odbijala delove nemačke 369. divizije sa pravca Nevesinja, a u septembru na istom pravcu delove Prve grupe četničkih jurišnih korpusa, posle čega 15. septembra, zauzima Kifino Selo i Bratač. Od 27. septembra do 3. oktobra sa Desetom hercegovačkom beigadom konačno je oslobodila Bileću, a potom i Dubrovnik 16-19. oktobra, Metković, Gabelu, Čapljinu 27. oktobra, a 30. oktobra i 1. novembra zajedno sa Zapadnohercegovačkim NOP odredom Ljubuški i Čitluk.[1]
Do kraja januara 1945. vodila je borbe južno od Mostara i kod Nevesinja, a početkom februara u okviru Mostarske operacije forsirala je Neretvu i ponovno oslobodila Čapljinu 3. februara, Ljubuški 4. februara (sa Četvrtom dalmatinskom brigadom) i Čitluk. Početkom aprila 1945. brigada je ušla u sastav Bosansko-hercegovačke divizije Korpusa narodne odbrane Jugoslavije i vratila se u Mostar sa zadatkom čišćenja oslobođene Hercegovine od ostataka ustaških i četničkih grupa, posebno na prostoriji Bjelimići, Zelengora.[1]
Odlikovana je Ordenom zuasluga za narod i Ordenom bratstva i jedinstva.[1]
