Divlji zapad

Divlji zapad (engl. Wild West) ili Stari zapad (Old West) je naziv za krajeve na zapadu SAD u doba kada ti krajevi bivaju naseljavani sa istoka i kada još nije u njima sprovedena teritorijalna podela, uvedena postojana državna vlast i ustaljen pravni poredak.

To je doba osnivanja novih naselja, plantaža, pasišta, vojnih utvrđenja u divljoj prirodi naseljenoj indijanskim plemenima, koja se u trajnim borbama i pokoljima potiskuju sa svojih područja. Takođe je doba pustolova i lutalica, trapera, lovaca na bizone, razbojničkih družina i revolveraša, doba zelenaške samovlasti i lokalnih šerifa, doba neukosti, verskog rigorizma i linča, ali i upornog rada iz kojeg je nastao agrar i industrija današnjih zapadnih država SAD

Divlji zapad je neiscrpna tema američke književnosti i filma (vesterni).

Dejvid Mardok je rekao: „Nijedna druga zemlja nije iskoristila vreme i mesto iz svoje prošlosti i iskoristila svoju maštu na način na koji je to učinila Amerika u stvaranju Zapada“.^[1]

Izrazi Zapad i Granica uredi

Granična linija je spoljna linija evropsko-američkog sporazuma. Konstantno je pomerana na zapad od 1630. do 1880. godine (sa povremenim pomeranjem na sever do Maina i Vermonta, jug Floride, a istočno do Kalifornije u Nevadi). Zapad je jedno od prvih naseljenih područja u blizini te granice. Tako, delovi Zapadne i Južne Amerike, zajedno sa savremenim zapadnim državama, imaju zajedničku prošlost i nasleđe. Međutim, u današnje vreme, termin američki zapad se najčešće koristi za područje zapadno od reke Misisipi.

Kolonijalna granica uredi

U doba kolonija, pre 1776. godine, Zapad je bio veliki prioritet za naseljenike i političare. Američka granica je počela kada su Džejmstaun, u Virdžiniji, naselili Britanci tokom 1607. godine. U prvom periodu naseljavanja na obali Atlantskog okeana pa sve do 1680. granica je u suštini bila deo unutrašnjosti kontinenta izvan postojećih naselja duž obale Atlantika. Engleski, francuski, španski i holandski obrasci ekspanzije i naseljavanja bili su sasvim drugačiji.^[2] Svega nekoliko hiljada Francuza migriralo je za Kanadu i naselilo je sela duž reke Sv. Lorens gde su izgradili zajednice koje su ostale stabilne dugi niz godina. Francusko naseljavanje je ograničeno na nekoliko veoma malih sela kao što je Kaskaskia, u Ilionisu, kao i veći deo oko Nju Orleansa. Oblasti na severu koje su bile u pograničnoj fazi od 1700. imale su loša transportna sredstva, tako da je mogućnost za širenje poljoprivrede bila mala. Poljoprivreda u ovim oblastima je prvenstveno bila za sopstvene potrebe, a kao rezultat toga od 1760-ih ova društva su poprilično izjednačena.

Od britanskih seljaka do američkih farmera uredi

Kolonizacija priobalja dala je prioritet privatnim zemljoposednicima, a sa porastom broja stanovnika na Zapadu došlo je do procvata poljoprivrednog zemljišta. Za razliku od Britanije, gde mali broj zemljoposednika ima u vlasništvu veći deo dobrog zemljišta, vlasništvo u Americi je bilo jeftino, jednostavano i široko rasprostranjeno.

Nove nacije uredi

Nedugo nakon završetka Revolucionarnog rata 1871. godine, u Pensilvaniji, Virdžiniji i Severnoj Karolini, nastao je prvi veliki pokret zapadno od Apalačkih planina. Prvi stanovnici su bili smešteni u sićušne brvnare ili u prostorije sa jednom sobom. Glavne zalihe hrane su prevashodno dolazile zahvaljujući lovu na jelene i ćurke. Posle nekoliko godina su počeli da gaje svinje, ovce, goveda, i konje. Ručno rađena odeća je bila zamenjena materijalom koji su dobijali od životinja.^[3]

Politika države uredi

Politika nove nacije je bila konzervativna, sa posebnim osvrtom na potrebe naseljavanja Istoka. Ciljevi koje traže obe strane između 1790. i 1820. bili su rast privrede, mudro investirati u zemlju, prodati zemlju po cenama koje su razumne i prihvatljive za doseljenike, ipak dovoljno visoke da se isplati državni dug, jasne zakonske procedure i stvoriti raznovrsnu Zapadnu ekonomiju koja bi se usko povezala sa naseljenim područjima uz minimalan rizik za otcepljenjem. Posle osvajanja Revolucionarnog rata (1783) američki doseljenici su u velikom broju prodrli u Zapad. Godine 1788. prvi američki stanovnici na severozapadu osnovali su Marijetu (Ohajo) kao prvo stalno američko naselje na severozapadnoj teritoriji.

Sticanje indijanskog zemljišta uredi

Rat iz 1812. označio je sukob između velikih indijskih snaga koje pokušavaju da zaustave napredovanje, uz britansku pomoć. Britanski ratni cilj je podrazumevao stvaranje nezavisne indijske države (pod britanskim pokroviteljstvom) u srednjem zapadu.

Reference uredi

^ Belnap, Jeffrey Grant; Fernandez, Raul A.; Fernandez, Raul (1998). José Martí's "Our America": From National to Hemispheric Cultural Studies. Duke University Press. str. 291. ISBN 978-0-8223-2265-8.
^ „Colonial frontier”. Springfield, Pub. by the Illinois Centennial Commission. 1920. Pristupljeno 31. 5. 2017.
^ New nations. Prentice-Hall. 1958. Pristupljeno 31. 5. 2017.

Literatura uredi

Belnap, Jeffrey Grant; Fernandez, Raul A.; Fernandez, Raul (1998). José Martí's "Our America": From National to Hemispheric Cultural Studies. Duke University Press. str. 291. ISBN 978-0-8223-2265-8.
Opća Enciklopedija Jugoslavenskog Leksikografskog zavoda, knjiga 2, Zagreb 1977

Pregledi uredi

Billington, Ray Allen, and Martin Ridge. Westward Expansion: A History of the American Frontier (5th ed. 2001); 892 pp; textbook with 160pp of detailed annotated bibliographies online
Billington, Ray Allen. The Far Western frontier, 1830–1860 (1962), Wide-ranging scholarly survey; online free
Clark, Thomas D. The rampaging frontier: Manners and humors of pioneer days in the South and the middle West (1939).
Deverell, William, ed. A Companion to the American West (Blackwell Companions to American History) (2004); 572pp excerpt and text search
Hawgood, John A. America's Western Frontiers (1st ed. 1967); 234 pp; textbook covering pre-Columbian era through mid twentieth century
Heard, J. Norman. Handbook of the American Frontier (5 vol Scarecrow Press. 1987. str. 98.); Covers 1: The Southeastern Woodlands, 2: The Northeastern Woodlands, 3: The Great Plains, 4: The Far West and vol. 5: Chronology, Bibliography, Index. Compilation of Indian-white contacts & conflicts
Hine, Robert V., and John Mack Faragher. The American West: A New Interpretive History . . Yale University Press. 2000. . 576 pp.; textbook
Josephy, Alvin. The American heritage book of the pioneer spirit (1965)
Lamar, Howard, ed. The New Encyclopedia of the American West (1998); this is a revised version of Reader's Encyclopedia of the American West ed. by Howard Lamar (1977)
Michno, F. Gregory (2009). Encyclopedia of Indian wars: Western battles and skirmishes 1850–1890. Missoula: Mountain Press Publishing Company. ISBN 978-0-87842-468-9.
Milner, Clyde, Carol O'Connor, and Martha Sandweiss, eds. The Oxford History of the American West (1994) long essays by scholars; online free
Paxson, Frederic Logan. History of the American frontier, 1763–1893 (1924), old survey by leading authority; Pulitzer Prize
Paxson, Frederic Logan. The Last American Frontier (1910) online free
Snodgrass, Mary Ellen, ed. Settlers of the American West: The Lives of 231 Notable Pioneers,. McFarland & Company. 2015. ISBN 978-0-7864-9735-5.
Utley, Robert M. The Story of The West (2003)
White, Richard. "It's Your Misfortune and None of My Own": A New History of the American West (1991), textbook focused on post 1890 far west

Velike ravnice i zemljišna politika uredi

Gates, Paul W. (1976). „An Overview of American Land Policy”. Agricultural History. 50 (1): 213—229. JSTOR 3741919.
Gates, Paul W. (1977). „Homesteading in the High Plains”. Agricultural History. 51 (1): 109—133. JSTOR 3741637.
Otto, John Solomon. The Southern Frontiers, 1607–1860: The Agricultural Evolution of the Colonial and Antebellum South (ABC-CLIO, 1989).
Swierenga, Robert P. (1977). „Land Speculation and Its Impact on American Economic Growth and Welfare: A Historiographical Review”. The Western Historical Quarterly. 8 (3): 283—302. JSTOR 966996. doi:10.2307/966996.
Unruh, John David. The Plains Across: The Overland Emigrants and the Trans-Mississippi West, 1840–1860 (1993)
Van Atta, John R. Securing the West: Politics, Public Lands, and the Fate of the Old Republic, 1785–1850 (2014) xiii + 294 pp. online review
Wishart, David J., ur. (2004). Encyclopedia of the Great Plains. University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-4787-1.

Istoriografija uredi

Billington, Ray Allen. America's Frontier Heritage (1984), a favorable analysis of Turner's theories in relation to social sciences and historiography online
Etulain, Richard W., "Clio's Disciples on the Rio Grande: Western History at the University of New Mexico", New Mexico Historical Review 87 (Summer 2012), 277–98.
Etulain, Richard W., ur. (2002). Writing Western History: Essays On Major Western Historians. University of Nevada Press. str. 346. ISBN 9780874175172.
Hurtado, Albert L., "Bolton and Turner: The Borderlands and American Exceptionalism", Western Historical Quarterly, (Spring 2013) 44#1 pp. 5–20.
Limerick, Patricia. The Legacy of Conquest: The Unbroken Past of the American West (1987), attacks Turner and promotes the New Western History
Smith, Stacey L. (2016). „Beyond North and South: Putting the West in the Civil War and Reconstruction”. The Journal of the Civil War Era. 6 (4): 566—591. S2CID 164313047. doi:10.1353/cwe.2016.0073.
Witschi, Nicolas S., ur. (2011). A Companion to the Literature and Culture of the American West. John Wiley & Sons. str. 433. ISBN 9781444396577.

Slike i memorija uredi

Brégent-Heald, Dominique (2007). „Primitive Encounters: Film and Tourism in the North American West”. Western Historical Quarterly. 38 (1): 47—67. JSTOR 25443459. doi:10.1093/whq/38.1.47.
Etulain, Richard W. Re-imagining the Modern American West: A Century of Fiction, History, and Art (1996)
Hausladen, Gary J. (2006). Western Places, American Myths: How We Think About The West. University of Nevada Press. str. 50. ISBN 9780874176629.
Hyde, Anne Farrar. An American Vision: Far Western Landscape and National Culture, 1820–1920 . . New York University Press. 1993.
Mitchell, Lee Clark (1998). Westerns: Making the Man in Fiction and Film. University of Chicago Press. ISBN 9780226532356.
Prown, Jules David, Nancy K. Anderson, and William Cronon, eds. Discovered Lands, Invented Pasts: Transforming Visions of the American West (1994)
Rothman, Hal K. Devil's Bargains: Tourism and the Twentieth-Century American West . . University of Kansas Press. 1998.
Slotkin, Richard (1998). The Fatal Environment: The Myth of the Frontier in the Age of Industrialization, 1800–1890. University of Oklahoma Press.
Slotkin, Richard (1960). Gunfighter Nation: The Myth of the Frontier in Twentieth-Century America. University of Oklahoma Press.
Smith, Henry Nash (1950). Virgin Land: The American West as Symbol and Myth. Cambridge: Harvard University Press.
Tompkins, Jane (1993). West of Everything: The Inner Life of Westerns. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-507305-8.
Wrobel, David M. Global West, American Frontier: Travel, Empire, and Exceptionalism from Manifest Destiny to the Great Depression . . University of New Mexico Press. 2013. 312 pp.; evaluates European and American travelers' accounts

Primarni izvori uredi

Phillips, Ulrich B. Plantation and Frontier Documents, 1649–1863; Illustrative of Industrial History in the Colonial and Antebellum South: Collected from MSS. and Other Rare Sources. 2 Volumes. (1909). vol 1 & 2 online edition 716pp
Watts, Edward, and David Rachels, eds. The First West: Writing from the American Frontier, 1776–1860 . . Oxford University Press. 2002. , 960pp; primary sources excerpt and text search, long excerpts from 59 authors