Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu

Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu, danas Dom inženjera Srbije je zdanje koje se nalazi u ulici Kneza Miloša 7 u Beogradu. Zgrada je podignuta i građena u periodu između 1933. i 1935. godine. Bazirana je prema projektu arhitekata Milana - Miše Manojlovića i Isaka Azriela.

Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata
Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu (Dom inženjera Srbije)
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Vračar
Država	Srbija
Vreme nastanka	1933—1935. godine
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
beogradskonasledje.rs

Korpus zgrade prema ulici Kneza Miloša predstavlja blok visok četiri sprata, sa stepenišnim korpusom, dok je iz Lazarevićeve ulice volumen razlomljen i povučen od regulacione linije. Iznad prizememlja nalazi se i krovna terasa na nivou prvog sprata. Fasada zgrade je ravna, bez ornamenata i sa prozorskim otvorima.

Dom UJIA je 2018. godine uvršten u spomenike kulture Beograda.

Istorijat

Nedugo nakon osnivanja Kraljevine SHS, formirano je „Udruženje inženjera i arhitekata Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca” sredinom 1919. godine, međutim, samo nekoliko meseci kasnije udruženje je promenilo naziv u „Udruženje jugoslovenskih inženjera i arhitekata”. Cilj udruženja je bio da promoviše ideju integralnog jugoslovenstva, da uspostavi novi poredak inženjerstva i arhitekture u još mladoj državi i time ojača novoformirani nacionalni identitet kod svojih građana. Ideološka uloga UJIA bila je jedna od ključnih za plasiranje sistema vrednosti i generalnog širenja svesti jugoslovenstva koje je Kraljevina htela da implemenitra u javnosti. Koreni UJIA su pretežno utemeljeni u uporištu „Udruženja srpskih inženjera i arhitekata”, što je i neposredno uticalo da se Dom Udruženja izgradi upravo u Beogradu. Udruženje je takođe imalo i sopstveni glasilo, odnosno Tehnički list, koji je izlazio u periodu od 1919. do 1939. godine. Prilikom inicijative za izgradnju Doma Udruženja koja je pokrenuta 1921. godine usledio je niz nepogoda i polemika oko projekta koje će rezultovati da se centralno sedište UJIA podigne tek deceniju i nešto kasnije. Za arhitekturu zgrade je bio zadužen Klub arhitekata beogradske sekcije, a posredno i odeljenje za arhitekturu Ministarstva građavine, s obzirom da su sačinjavali tri četvrtine Kluba arhitekata. Prošla su tri konkursa u intervalu od deset godina dok se nije pronašlo konačno rešenje za arhitekturu doma.

Na prvom konkursu 1923. godine pojavilo se ukupno 19 projekata, od kojih nijedan nije osvojio prvu nagradu, a druga i treća nagrada dodeljene su Velimiru Gavriloviću, dok su pet ravnopravnih otkupa podelili Alojz Kamarit, Čedomir Glišić, Milan Zloković, Vojin Petrović, te Jozo Otahal i Ivan Župan. Kada je reč o izgledu projekta, veliki akcenat je bio na stvaranju originalnog dizajna bez preteranog uticaja stranih stilova u pokušaju da se pronađe definišući nacionalni stil koji će postati svojstven nacionalnoj arhitekturi u budućnosti. Projekat Milana Zlokovića je nesumnjivo privukao najveću pažnju, prvenstveno zbog svojih modernističkih tendencija i reljefnih personifikacija koje su trebale da predstavljaju složnost i jedinstvo tri naroda (Srba, Hrvata i Slovenaca). Na drugom konkursu 1930. godine najveću pažnju izaziva projekat Dušana Babića koji je bio saborac Milana Zlokovića i takođe pripadnik arhitektonskog modernizma, koji je bio ubedljivo najdominantniji pravac tih godina. U kontekstu arhitekture, Babićev projekat je prilično podsećao na Zlokovićev, koristeći slične reljefne panele i figuralne alegorije sa još izraženijim ideološkim konotacijama. Nakon što je odlučeno da se zdanje podigne u ulici Kneza Miloša (tada ulica Kralja Ferdinanda), Uprava je 1933. godine raspisala treći i poslednji konkurs za arhitektonsko rešenje Doma UJIA. Za razliku od prethodnih, treći konkurs je urodio plodom, dodelom prve nagrade beogradskom arhitekti Milanu - Miši Manojloviću za njegov projekat, čime je i stekao pravo izvođenja i konstruisanja zgrade. Koautor ovog projekta je bio Isak Azriel, koji je bio čest saradnik Miše Manojlovića u arhitektonskim sferama. Zgrada je evidentno potencirala funkcionalnost naspram tradicionalne estetike, što se može zaključiti po ravnoj bezornamentalnoj fasadi i generalnom antimonumentalnom karakteru, što će postati preovladavajuća odlika novog stila. Radovi na zgradi su počeli u julu 1933. godine, a završeni su u potpunosti na proleće 1935. godine. Zbog svoje banalnosti i nedekorativnih vrednosti, kao i svog radikalnog funkcionalizma, koji je bio izuzetno atipičan za taj period, fasada zgrade je prouzrokovala opštu disonancu u beogradskim arhitektonskim krugovima. Jedna od ključnih figura za promene koje su usledile bio je Dragiša Brašovan, tada jedan od eminentnijih modernista. Zahvaljujući njemu došlo je do znatnih obrada fasade, kao i obloga od kamenih ploča u prizemlju, što je sveukupno bilo mnogo privrženije afinitetima jugoslovenskih modernista.

Krajem Drugog svetskog rata 1944. godine, Dom UJIA je na kratko vreme služio kao sedište Radio — komiteta FNRJ, nakon čega se početkom pedesetih ponovo vraća u službu arhitekata i inženjera pod novim nazivom „Dom Saveza društava inženjera i tehničara Srbije”. Paralelno, osnovan je i Savez inženjera i tehničara Jugoslavije. Njihov Dom je izgrađen 1969. godine na susednoj lokaciji, a projektovao ga je arhitekta Radivoje Tomić. U prizemlju Doma UJIA 1999. godine otvoren je bioskop „Tuckwood”, koji je i danas u funkciji.

Vlada Republike Srbije je 2018. godine proklamovala Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata za spomenik kulture Beograda.

Arhitektura

Korpus zgrade prema Ulici kneza Miloša predstavlja blok visok četiri sprata, sa stepenišnim korpusom, dok je iz Lazarevićeve ulice volumen razlomljen i povučen od regulacione linije. Iznad masiva prizemlja uzdiže se struktura osnove u obliku latiničnog slova „L”, sa ravnom krovnom terasom na nivou prvog sprata.

Fasade su ravne, bez ornamenata, sa prozorskim otvorima čija dispozicija, oblik i veličina nagoveštavaju karakter prostora koji osvetljavaju, u najboljoj tradiciji funkcionalizma. Unificirani prozorski otvori na spratovima sugerišu da se iza njih nalaze istovetne kancelarije; veliki prozori u zoni prizemlja govore o izdvojenosti javnih i reprezentativnih prostora za okupljanje i sastanke, a stakleno platno na isturenom korpusu označava poziciju stepenišnog prostora. Jedini ustupak tradicionalnoj obradi fasada predstavlja donekle drugačiji tretman prizemlja u odnosu na zone spratova, sa oblogom od kamena.

Spomenik kulture svojim oblikovanjem i modernom obradom, trebalo je da reprezentuje ideologiju integralnog jugoslovenstva. Danas on govori o složenoj ulozi modernističke poetike na beogradskoj arhitektonskoj sceni druge i treće decenije 20. veka i doprinosi prepoznavanju načina kako određena ideologija dobija svoju vizuelnu i materijalnu potvrdu.

Spomenik kulture jeste delo visokih arhitektonsko-urbanističkih i kulturno-istorijskih vrednosti.

Vidi još

• Spisak spomenika kulture u Beogradu