Википедија

Donatelo

Donatelo (ital. Donatello, пуно име Donato di Niccolò di Betto Bardi[2]; Firenca, oko 1386 — Firenca, 13. decembar 1466) je bio italijanski majstor vajarstva u mermeru i bronzi. Pored Mikelanđela smatran je jednim od najvećih vajara italijanske renesanse.[3]

Donatelo
Donatelo, na portretu nepoznatog umetnika iz 15. veka[1]
Lični podaci
Puno imeDonato di Niccolò di Betto Bardi
Datum rođenjaoko 1386.
Mesto rođenjaFirenca, Firentinska republika
Datum smrti13. decembar 1466.(1466-12-13) (79/80 god.)
Mesto smrtiFirenca, Firentinska republika
Umetnički rad
Period14 i 15 vijek
PoljeUmjetnost rane renesanse; Firentinska umjetnička tradicija
PravacItalijanska umjetnost renesanse
Najvažnija dela

Dosta toga je poznato o Donatelovoom stvaralaštvu, ali vrlo malo o njegovoj ličnosti i karakteru. Mecene s kojima je radio, smatrali su ekstravagantnim njegove zahtjeve za umjetničkom slobodom u vremenima u kojima je odnos između mecene i umjetnika bio određen prilično striktnim pravilima. Bio je naklonjen idejama humanizma i odličan poznavalac antičke grčke i rimske umjetnosti. Insirisao se njenim istaknutim primjerima, koje je transformisao na svoj način.[4]

Biografija uredi

 
Donatelo

Donatelo (diminutiv od Donato) je bio sin Nikola di Beta Bardija, firentinskog prerađivača vune. Rođen je u Firenci, verovatno 1386. godine. Donatelo se školovao u kući porodice Marteli.[5] Nije poznato kako se mladi Donatelo zainteresovao za vajarstvo, ali po nekim izvorima učio je vajarske tehnike od vajara koji su radili na katedrali u Firenci, oko 1400. godine.[3] Očigledno je rano umetničko obrazovanje stekao u zlatarskoj radionici, a zatim je kratko radio u ateljeu Lorenca Gibertija, koji je 1402. godine pobedio na konkursu za dekoraciju vrata firentinske krstionice.[3].[6]

U Pistoji 1401, Donatelo je upoznao starijeg Filipa Bruneleskija. Verovatno su zajedno otišli u Rim oko 1403. godine, ostajući do sledeće godine, da proučavaju arhitektonske ruševine. Bruneleski je neformalno podučavao Donatela u zlatarstvu i skulpturi.[7] Bruneleskijeve zgrade i Donatelove skulpture smatraju se vrhunskim izrazima duha ove ere u arhitekturi i skulpturi i izvršile su snažan uticaj na umetnike tog doba.

Donatelovo rano djelo, mermerna statua Davida, ukazuje na uticaj Gibertija, koji je bio glavni eksponent internacionalne gotike, stila gracioznih i blago zakrivljenih linija pod uticajem sjevernoevropske umjetnosti. Statua Davida je bila predviđena za katedralu, ali je premještena u gradsku dvoranu, palatu Vekio 1416. godine, gdje je važila kao patriotski simbol, da bi u već u ranom 16. vijeku bila zasjenjena Mikelanđelovom verzijom Davida, iste namjene.[3] U druga značajna Donatelova rana djela spada impresivna mermerna statua Sv. Jovana Krstitelja u sjedećem položaju, predviđena za fasadu firentinkse katedrale, i Raspeće u drvetu za baziliku svetog Krsta.

Stvaralaštvo uredi

Sv. Marko i Sv. Đorđe uredi

 
Niša sa Sv. Đorđem (bronzana kopija). Oko 1415–17. god. Visina 208 cm. Crkva Or San Mikele, Firenca

U punoj stvaralačkoj žestini Donatelo se prvi put pojavio sa dvije mermerne statue, Sv. Marka i Sv. Đorđa (obe završene oko 1415–17. godine)[3], za niše na spoljašnjim zidovima crkve Orsanmikele – crkve firentinskih udruženja zanatlija. Originalna statua Sv. Đorđa je sada u Narodnom muzeju Bargelo a u niši je jedna kasnija bronzana kopija.[3] Ovde, po prvi put od klasične antike i upadljivo suprotno s primjerima iz srednjovekovne umjetnosti, ljudsko tijelo poprima izgled jednog samopokretnog i funkcionalnog organizma, a njegov karakter se pokazuje s vjerom u sopstvenu vrijednost ličnosti.

Sv. Marko, mada stoji u niši mogao bi vrlo lako da se oslobodi svog okvira i zauzme bilo koje drugo mjesto kao slobodna statua. Moglo bi se reći da je to prva statua poslije antike koja je sposobna da stoji sama za sebe i koja je u punom smislu riječi osvojila klasični kontrapost (od ital. contrapposto, protivteža ili slobodan stojeći stav s osloncem na jednu nogu).[3] Ovdje Donatelo tretira ljudsko tijelo kao jedan artikulisan sklop, sposoban za pokretanje, dok je odjeća (draperija) odvojen i drugorazedni element, određen oblicima koji su pod njim a ne obrnuto što je bio slučaj u mnogim srednjovjekovnim djelima.[3]

Sv. Đorđe, iako nosi oklop, njegovo tijelo i udovi sveca-ratnika nisu ukočeni, već elastično izvajani.[3] Stav je sa težištem na naprijed isturenu nogu ukazujući na spremnost za borbu. U desnoj ruci je prvobitno držao koplje ili mač.[3] Uzdržanost energije njegovog tijela se ogleda i u očima koje kao da prate neprijatelja. Ispod njegove niše nalazi se reljefna ploča koja prikazuje herojev najveći podvig, ubijanje aždaje.

Bronzani David uredi

 
David, oko 1430-32. Bronza, visina 158. cm. Narodni muzej u Firenci

Donatelov bronzani David je jedno revolucionarano djelo ranorenesansnog vajarstva, prva naga slobodnostojeća statua u prirodnoj veličini od antičkog doba.[3] U srednjem vijeku bi sigurno bio osuđen kao predstava paganskog idola, mada ni Donatelovim savremnicima nije bio sasvim po volji. Niz godina je ostao usamljen, jedino djelo te vrste. Zašto je umjetnik odabrao ovaj oblik da prikaže mladog heroja malo je zagonetno, tim prije što David nosi prilično ukrašene vojničke čizme i šešir. I pošto je David, u izvjesnom smislu tek djelimično odjeven, manje smo skloni da pitamo šta je sa ostalim djelovima odjeće a više zašto uopšte ima na sebi i to što ima. Nagota je očigledno njegovo prirodno stanje, mada na klasičnu statuu liči samo po uravnoteženom kontrapostu. Donatelo je odabrao za model poluodraslog dječaka, a ne mladića kao što su grčke atlete, tako da je sklop kostura ovdje manje obavijen nabreklim mišićima, a nije ni raščlanjen po uzoru na klasični kanon. I pored toga, figura nosi snažan pečat klasike koji svakako ne leži u anatomskom savršenstvu već u licu statue koje je lišeno bilo kakvog izraza emocije.[3]

Galerija uredi

Otkriće 2020 uredi

Godine 2020, istoričar umetnosti Đanluka Amato, u okviru svog istraživanja o drvenim raspećima napravljenim između kasnog trinaestog i prve polovine šesnaestog veka za njegovu doktorsku tezu na Univerzitetu u Napulju Federiko II, otkrio je da je raspeće crkve Sveti Anđelo Linjaja izvajao Donatelo.

Ovo otkriće je istorijski procenjeno, s obzirom da je delo pripadalo Kompaniji Svetog Avgustina koja je bila smeštena u oratoriju pored matične crkve Svetog Anđela Linjaja. Silvija Bensi je izvršila restauratorske radove na raspeću.[8][9][10][11]

Reference uredi

  1. ^ Unknown master, Italian (active late 15th century). „CINQ MAÎTRES DE LA RENAISSANCE FLORENTINE” [Five masters of the Florentine renaissance]. Le Louvre. Arhivirano iz originala 11. 12. 2022. g. Pristupljeno 22. 12. 2022.  (Note: historic attribution of this picture to Paolo Uccello is no longer accepted.)
  2. ^ Wells, John (3. 4. 2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Pearson Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0. 
  3. ^ a b v g d đ e ž z i j k Janson 1975, str. 306–313.
  4. ^ Janson & Fairclough, str. 306–313.
  5. ^ Rubin, Patricia Lee (januar 1995). Giorgio Vasari: Art and History. str. 350. ISBN 9780300049091. 
  6. ^ Walker, Paul Robert (2003). The Feud That Sparked the Renaissance. New York: William Morrow. str. xi. ISBN 9780061743559. 
  7. ^ Walker, Paul Robert (2003). The Feud That Sparked the Renaissance. New York: William Morrow. str. 26, 30, 34. ISBN 9780061743559. 
  8. ^ Mugnaini, Olga (2020-03-06). „'Quel crocifisso ligneo è di Donatello', la sensazionale scoperta a Firenze”. La Nazione (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2020-03-26. 
  9. ^ „Studioso scopre Crocifisso inedito di Donatello”. Adnkronos. Pristupljeno 2020-03-26. 
  10. ^ Salzano, Marco Pipolo & Guido. „E”. QAeditoria.it – QA turismo cultura & arte (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-03-26. 
  11. ^ „Crocifisso di Donatello nella chiesa di Legnaia, la storia”. Isolotto Legnaia Firenze (na jeziku: italijanski). 2020-03-06. Pristupljeno 2020-03-26. 

Literatura uredi

  • Wells, John (3. 4. 2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Pearson Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0. 
  • H.W. Janson, The Sculpture of Donatello, 2 vol., (1957), available also in a 1-vol. ed. with fewer illustrations (1963, preštampano 1979), kritički katalog sa obiljem dokumenata, izvora, i naučne literature do 1955. godine
  • Janson, H. W. (1975). „Renesansa, 2. Rana renesansa u Italiji”. Istorija umetnosti – Pregled razvoja likovnih umetnosti od praistorije do danas (Umetnost). Beograd, Jugoslavija: Prosveta. 
  • Bonnie A. Bennett and David G. Wilkins, Donatello (1984),
  • John Pope-Hennessy, Italian Renaissance Sculpture, 3rd ed. (1985)
  • Charles Seymour, Sculpture in Italy: 1400 to 1500 (1966),
  • Avery, Charles, Donatello: An Introduction, New York, 1994.
  • Avery, Charles, Donatello. Catalogo completo delle opere, Firenze 1991.
  • Avery, Charles and McHam, Sarah Blake, "Donatello". Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. (potrebna pretplata)
  • Coonin, A. Victor, Donatello and the Dawn of Renaissance Art, Reaktion Books, London, 2019.
  • Greenhalgh, Michael, Donatello and His Sources, Holmes & Meier Pub., 1982.
  • Hartt, Frederick and Wilkins, David G., History of Italian Renaissance Art (7th ed.), Pearson, 2010.
  • Leach, Patricia Ann, Images of Political Triumph: Donatello's Iconography of Heroes, Princeton University Press, 1984.
  • Olson, Roberta J.M., Italian Renaissance Sculpture, 1992, Thames & Hudson (World of Art), ISBN 978-0500202531
  • Randolph, Adrian W.B., Engaging Symbols: Gender, Politics, and Public Art in Fifteenth-Century Florence. Yale University Press, 2002.
  • Vasari, Giorgio, Le vite de' più eccellenti pittori, scultori e architettori Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and Architects, Firenze 1568, edizione a cura di R. Bettarini e P. Barocchi, Firenze, 1971.
  • Wilson, Carolyn C., Renaissance Small Bronze Sculpture and Associated Decorative Arts, 1983, National Gallery of Art (Washington), ISBN 0894680676
  • "Grove", Charles Avery and Sarah Blake McHam. "Donatello." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press, accessed June 16, 2015, subscription required
  • Janson, H.W. (1957). The Sculpture of Donatello. Princeton. ISBN 978-0691003177. 
  • Museo Nazionale del Bargello (1985). Omaggio a Donatello, 1386–1986 (na jeziku: italijanski). S.P.E.S. – Studio per Edizioni Scelte. 
  • Poeschke, Joachim (1990). Donatello and his World: Sculpture of the Italian Renaissance. New York. ISBN 978-0810932111. 
  • Sperling, Christine (1992). „Donatello's Bronze 'David' and the Demands of Medici Politics”. The Burlington Magazine. 134 (1069): 218—24. JSTOR 885118. 
  • Sperling, Christine M. (1992). „Donatello's Bronze 'David' and the Demands of Medici Politics” (PDF). The Burlington Magazine. 134 (1069): 218—219. JSTOR 885118. [mrtva veza]
  • Crum, Roger J. (1996). „Donatello's Bronze David and the Question of Foreign versus Domestic Tyranny”. Renaissance Studies. 10 (4): 440—450. doi:10.1111/j.1477-4658.1996.tb00364.x. 
  • McHam, Sarah Blake (2001). „Donatello's Bronze David and Judith as Metaphors of Medici Rule in Florence”. Art Bulletin. 83 (1): 32—47. JSTOR 3177189. doi:10.2307/3177189. 
  • Terry, Allie (2009). „Donatello's decapitations and the rhetoric of beheading in Medicean Florence”. Renaissance Studies. 23 (5): 609—638. doi:10.1111/j.1477-4658.2009.00593.x. 

Spoljašnje veze uredi

 
Donatelo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Донатело&oldid=27554564”